Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 381, 2 February 1892 — Page 3

Page PDF (1.05 MB)

This text was transcribed by:  Tana Ybarra
This work is dedicated to:  Ryan Donovan

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

NA HOOMALEAKA KOHO BALOTA.

 

Mai ko Makou Makai Kin M@

 

            Ma ka Poaono iho nei i ke au ana i ke ko-ke ana iloko o na pina alanui o ke kula@akauhale nei, kau iho la au maluna o ke kau hapaumi o ka hora 5 a.m., a motio pololei aku la ko’u alahele no ka ulu niu o Waikiki i ka nalu ha’i o Kalehuawehe e hoolonolono ana no namoho e holo iunamakaaiaana ana no ia apana.

            Lele iho la au mailuna iho o ke kaa hapaumi, a iho aku la i kai i kahi e elele ia nei, “Kahi Wai o Kawehewehe,” wehe ae la au i ko’u mau wahi aahu no ka manao e auau ana au i ka wai kala i na hala, inamua hoi o ko’u kipa ana aku i ka home noho o F.S. Leiki, ka puuwai hamama oia aekai.

            Ia’u e luu ana, a e kuehuehu ana ia’u iho iloko o ua wai kaulana la maalo  ae la kekahi mea ma kahi kekoke loa i ko’u wahi e auau ana, a pane mai la oia ia’u me keia mau anaolelo o ka hoolauna:

            Aloha kakahiaka uui oe e ka ina @hini a panai aku la no hoi au i ka huaolelo aloha, a ia wa no hoi oia i @inau mai a no na mea e pili ana i ka aha@ina poni moi o ka Moiwa lune, a ua panai aku no hoi au, he maluhia a maikai na hana i malamai@ ma ia la.

            Ninau hou mai la oia ia’u, me ke ake nui e lohe i ka’u mau paneana, ua malamaia no nae paha ka halawai maka@inana nui a Na Keiki Oiwi o Hawaii i hoolaha mai ai ma loko o ka nupepa puka la “Holomua a Holohope?”

            Pane aku la au iaia me ko’u he lehelena e hekauia ana e ka akaaka, a i ka i ana aku:

            O kahi hu hoi paha ia o ka aku, o ka hoolaha kai hele a manoanoa na pipa alanui i ka poi a o na wahi kanaka i hoea ae he mau wahi eepa, oia o Keaka, e hana nei me Kolopana o Pali no hoi, ka loea kaulana o na uwapo me kona puali hookani mele a o Nalimaapa no hoi ka panina iaia la pau o Dilinahania ma iloko o ka Paalii i ka ai i’o ilio i awiliia me ke poo o ka puaa i kuhihewa ia iho he puaa a pau, pau na laulau i ka hoonuaia.

            O ka lunahoomalu keia o ka halawai makaainana ai o ka la 16 o Januari ma Manamana, na holo loa oia e pee mamuli o kona haawi pio ana i ke kuea o ka Paalii na koia poe e hai@eio ko lakou kule@na i inakemakeia e ka lehulehu, a nolaiia la ea, e kuu hoaloha ua pau makou i ka hoohokaia e na Moho a ka Hui Holehole Iwi o Hawaii no laila, ua pau ka lihi hoihoi o ka lehulehu i ka lakou mau hoolaha, he hoopunipuni a me ka hohe wale he maka’u wale i ka hoike i ka mea oiaio, nolaila e makou la a pau o ke kaona; e kaho ana makou a pau loa i ha Moho a ka Hui @erala, he poe kuokoa, a he kue loa i ka hoopunipuni.

            Pela io ka hoi a o kahi mea hou no hei o makou i ike nei, o ka holo ana mai nei o Uilama Waila i maho lunamakuainana no keia apa na hui pu me Keo Heleluhe, alua lana e hooikaika nei e kue ia Bila Kamaki a na nuha o Keliinohopono ke keiu o na moho i manao@ ai e paio @ me Bila Kamaki.

            A pehea i kau naua aku i keia poe ek@lu i koe iho la o@ai o lakou poe ek@ln i koe iho la @ai o lakou ka mea ikaika iloko e ka apana.

            I ka’u hoonaiaopo iho wahiana i pane mai ai o Bila Kamaki no ka mea ikaika loa o na h@mlota, a me he @oa la ke a@ @ au e pili Kanalima dala mahope o Kamaki kue ai Waila me Heleluhe.

            Keu no kou hopohopo ole aole ou manae mahope paha puka kekahi o laua ma ka apua, a aka like ae la mana a i ol@a.

Hoi ae la au ma kula, komo iho la i ko’u wahi lelo, me ka manao e kipa ana i kahi o F.S. Keiki, ko Waikiki keiki kuna, aka ua hookuia mai ko’u kipa ana aku ma o ke kani pupu ana ae o ka leo o la hele e ke kaa hapaun i, e hoike mai ana ia’u e huli hoi ana no ke kaona nei.

            Nolaila @e na kapuai mama a me ka awiwi ua kihi mua aku la au ma ka huina, mamua o ka hoaa ana mai o ka kaa, ua manae iho la no au ua laki au mamua o ka hala ana o ke kaa.

            E hoomahha ana no au i ka pili pa, kapalulu ana na heki o ke kaa hapaumi, kani ka hele hoopaa a ke kalaiwa a o ko’u elekei aku la no ai a noho ana iloko, pa ka huipa a ke kalaiwa mahope o ke kikala o na hoki aia na huila hao e niniu ana me he ena makani ia, he imo ana na ka maka aia ke kaa ke hoo kokoke aku nei i ka Halepai o ka “elele” e kokoke aku ana i ka huina o Alanui Nuuanu me Moi, huki ae la au i ke kaula o ka hele, a aka kuu iki iho la ka holo o ke kaa, a lele iho la au mailuna iho o ke kaa @ ke kali ana i ke kaa o ke Alanui Nuuanu.

            Ia’u no e kali ana malaila hoaa ana o Kaulia, ko’u makamake hoi i mauao ai e kipa aku ma kona home a haawi ke aloha lulu lima a o ko ai la kaha aku la no ia hele i kai ala hana a o ko’u pokakaa wale iho la no hoi ia malaila a hiki i ka wa i nuka ai o ka nupena @ela a o ko’u hele aku la no ia ma ka pukaaniani, kahi e kau ana o ka nupena, heluhelu iho la au ma kekaai aoa@; a ike ihke iho la no hoi i ua telegarana o ka Hui Kalaiania ua pau i ka popopo a weluwelu a hoomanao ae la au ia Mr. Cyrus A. Field, ka hoomoe uwea olelo o ka Poepoe Komohana, a o J.A. Kahoonei hoi keia e puke nei na haneka@pa hoi ka hoahui a oi nei hookahi wale no ia e alo nei i ke ehnehu.

            E noii ana no au na mea hou kaalo ana o Keoni Poe he mau he lehelena o ka waipahe a palahe a he lima ohaoha hoi o ka puuwai heahea he pahee a pakika o na huaolelo a ma ia ano e hiki ana no iaia ke hoomalimali i kekahi mau mana koho o kekahi poe kupono o ka Apana Eha iaia.

            A ma o kona lokomaikai la ua @uhik@hi mai la oia ia Dilinahama a ua kunou aku la no hoi ko’u poo a kapalulu loa aku la kona kaa no ka Hale Kaaahi o Kuwili.

            I keia wa i kono mai ai oia ia’u e hoi ma kona wahi, no ka lawe ana mai i na mea e piha ai ka waihona opu o ke kanaka, a ua apono aku la au i keia kono ma o ka ukali ana mahope o kona meheu.

            I ko maua hiki aku kauhale ike iho la au be imu puaa e huai ia ana a o ka mea naua ka imu puaa ua ke kaikamahine no a Keo ni Poe no ka hoomanao pu ana me kana kane i ka hoomanao makahiki hou o ua keiki o ka Aina Pua.

            E kukuku ana ka mahu, e pokepoke ana ka i’o , a e haukawewe ana na lima poahi o na kuene o loko o ka hale, a e kiwalao ana na o iloko o ua pa, a e hi@io ana ka lehelehe eneu o keia a me keia no ka hoopiha ana i ko lakou mau opu, a i koia wa hoi i hoomakeaka ae ai ke@ahi elemakule poohina a me he mea la he wahi kahoaka no hoi e hoike mai ana iaia e pololie ana pa ha kana koho wale ana, a puana ae la oia:

            “Ea! Kolekole ka puaa a ka mo ho o ku Apana Eha a pela no paha auanei e kolekole ai na hana o ka la koho bal@tn, a e make ole ai hoi o ka hoa paio ina penei ke ano o ka puaa kahukahu.”

            Ua holo koka ao la keia mau ieo hoomakaaka iwaeua o ua hou ai o ka p@aina.

           

HOAKAKA KOHO BALOTA.

 

            Ke hoike aku nei makou no ka pomaikai o ko makou poe heluhelu a me na hoa makaainana a pau i kupono i ke koho balota no keia kau, no na maho A@H Lunamakaainana, a me ka Papa Alanui, mai ka la hiki ma Ha’eha’e a ka welona a ka la i Lehua.

            O ke ano o keia kaha, he kana pe’a no ia e like pu me keia nei X I kou kome ana iloko o kahi e noho ana ma Luna Nana Keho Balota, e hoike aku oe i kou inoa i ka Lunahoomalu oia Papa Nana, a i kekahi lala paha pia Papa.

            I ka manawa e loaa mai ai o kou mau halo@a, e hele koke aku oe iloke o na @i i hoomakukauia no kou wae ana i na inoa au i makemake ai, a e kaha pe’a (X) ma ka akua o ka laina pololie i kela a me keia inoa au i makemake ai, no ka Mokupuni o Oahu nei. Elima inoa Alii au e kaha pe’a ai aole oi aku o lilo i mea ole ia Balota. Hookahi no inoa Linamakaainana no kela apana keia apana koho: he Ekola inoa o ka Papa Alanui au a kaha pe’a ai, aole oi aku.

            Pauku 65 o ke Kanawai Koho Balota---Aole e hoike aku kokahi m@a Koho balota i kekahi mea e ae, aele no hoi e naua a noi aku paha e naue kekahi mea maloke o kahi koho i me mea maloko o na Balota o kekahi mea ke hoao e hoolii i kekahi mea ke hoao e hooloii i ka makemake o kekahi mea e koho ana no kana Balota e koho ai [inoa a mau inoa e makemake ana e koho] maleko o kahi i hookaawale ia no ke keho ana.

            Ma keia pauku ua papa loa ia kakou i ka ninau ana a ninau mai i na inow w koho ai, nolaila e hoeuaanaau oukou i na inoa o na Moho Alii, Moho Lunamakaainana a me ka Papa Alanui o ka Aono Lahui Hawaii Libreraia i ole ai kakou e kaha pe’a hewa i ua inoa ona Alii Lunamakaainana a me ka Papa Alanui a ka aoao Hoomaemae e hooikaika poonui nei, e hele mai nei iloko o ka aahu hipa, he ilio hae maopopo loa lakou a ka lahui e ike aku nei, mamuli o ko lakou hae [aoa] ana ma ko lakou leo ponoi no. Hookahi mea maopopo loa aole e hiki i ka ilio hae ke uwe e like me ka hae a aoa e like meka leo o ka ilio-hae, pela no ka wai a me ka aila, aole o laua manawa e hui ai. Eia ka olelo kaulana a ko kakou mau Kupuna i hala aku, “I ka i ani no ka ua wehe e no kepulu” a pela kakon e noho ai iloko o keia mau la e noho ai iloko o keia mau la e noho me ka noo @oo, a e heluhelu mau i keia mau inoa malalo iho nei, a o hoopaa ma ka uapa o kou naau a me kou nu@wai aloha i kou aina Makuahine, elike me ka paa a me ka maupopo o ka inoa o kou Makuakane a Makua hine a pela me kou mau hoahanau a kupuna paha. Pela no auanei @ e hoohewahewa ole ai i ka ike ana i na inou o ua Moho e hele ana e hoo ko i kou a me ko ka i ahui makemake i Kumukanawai Hou nou e Hawaii.

            Nolaila, e na hoa makaainana a puni ka pae aina, e heluhelu i keia me ke akahele, a e hoomaopopo iho ma ka akau aku o ka inou e kaha ai i kau moho i makemake ai a ke laua nei ko makou manao o lawe ana oukou a hoomaopopo i kein; oiai hoi, ke kokoke mai nei la la koho a he mea pono e ike mua oukou.

 

NAMOHO O KA AOAO LIBERALA.

 

LUNAMAKAAINANA, APANA I.

 

W.H. CUMMINGS [  Uilama Kamaki]........X

 

PAPAP ALII.

 

JOHN ROSS (Kapana Loke)..........X

A. MARQUES (Makuika)..............X

C.B. MAILE...................................X

E.B. THOMAS (Kamaku)..............X

JAS. GAY (kime ke)....................X

 

PAPA ALANUI.

 

SAM. MAHELONA......................X

ABR. FERNANDEZ (Aberahama).....X

S.C. DWIGHT (Sam Kuaika).........X

 

LUNAMAKAAINANA. APANA 2.

 

J.W. RIPIKANE.............................X

 

PAPA ALU.

 

A. MARQUES (Makuika)..............X

C.B. MAILE...................................X

JOHN ROSS (Kapena Loke)..........X

E.B. THOMAS (Kamaki)...............X

JAS. GAY (Kimo Ke)....................X

 

PAPA ALANUI

 

SAM. MAHELONA......................X

ABR. FERNANDEZ (Aberahama).....X

S.C. DWIGHT (Sam Kuaika).........X

 

LUNAMAKAAINANA, APANA 3

 

C.W.ASHFORD (Alepoke).............X

 

PAPA ALU.

 

A. MARQUES (Makuika)..............X

C.B. MAILE...................................X

JOHN ROSS (Kapena Loke)..........X

E.B. THOMAS (Kamaki)...............X

JAS. GAY (Kimo Ke)....................X

 

PAPA ALANUI

 

SAM. MAHELONA......................X

ABR. FERNANDEZ (Aberahama).....X

S.C. DWIGHT (Sam Kuaika).........X

 

KUNAMAKAAINANA, APANA 4

 

SAMUELA K. AKI......................X

 

PAPA ALU.

 

 

A. MARQUES (Makuika)..............X

C.B. MAILE...................................X

JOHN ROSS (Kapena Loke)..........X

E.B. THOMAS (Kamaki)...............X

JAS. GAY (Kimo Ke)....................X

 

PAPA ALANUI.

 

SAM. MAHELONA......................X

ABR. FERNANDEZ (Aberahama).....X

S.C. DWIGHT (Sam Kuaika).........X

 

LUNAKAKAAINANA, APANA 5

 

SAMUALA K. PUA.....................X

 

PAPA ALU.

 

A. MARQUES (Makuika)..............X

C.B. MAILE...................................X

JOHN ROSS (Kapena Loke)..........X

E.B. THOMAS (Kamaki)...............X

JAS. GAY (Kimo Ke)....................X

 

PAPA ALANUI.

 

SAM. MAHELONA......................X

ABR. FERNANDEZ (Aberahama).....X

S.C. DWIGHT (Sam Kuaika).........X

 

LUNAMAKAAINANA O KOOLAU-P0K0.

 

JNO E. BUSH [Ai@ene Puki].........X

 

PAPA ALU.

 

A. MARQUES (Makuika)..............X

C.B. MAILE...................................X

JOHN ROSS (Kapena Loke)..........X

E.B. THOMAS (Kamaki)...............X

JAS. GAY (Kimo Ke)....................X

 

LUNAMAKAAINANAO WAIALUA, KOOLAU LOA.

 

R.W.WILCOX (Wilikoki).............X

 

PAPA ALU.

 

A. MARQUES (Makuika)..............X

C.B. MAILE...................................X

JOHN ROSS (Kapena Loke)..........X

E.B. THOMAS (Kamaki)...............X

JAS. GAY (Kimo Ke)....................X