Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 391, 17 February 1892 — Page 2

MA KE KAUOHA.

 

        I keia la, ua hookohuia aku o D.H. Kaailau Esq. @ palapala Kopa no ka apana @ o Kohala Akau, mokupuni o Hawaii. Hope no G. P. Kama@.

C.N. SPENCER

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina. Feb. 15, 1892.

@

 

        I KULIKE ai me ka Pauku 1, Mokuna XXXV i na Kanawai o 1888, a nolaila, i keia la e hoolilo aku ana au i kekahi apana aina Aupuni ma Waianae, Mokupuni o Oahu, i PA AUPUNI, i loaa ai kahi e hoopaa ai i na holoholona helehewaa pau o ia apana, ma o kekahi apana aina Pa Aupuni mua la, a e ike ia na palena penei:

        Ma ka akau o ka Halelio o ka Hui o Waianae, ma ka hema hoi o ke Kuleana o Kaialiilii no Manuhiwa, a ma ka hikina o ke alanui aupuni, ma ke komohana o Pahoa, apana 3.

-----

        A. I KULIKE ai hoi me ka Pauku 2 o ka Mokuna XXXV, o na Kanawai o 1888.

        I keia la, ke hookohu aku nei au ia Mr. H.D. Johnson, i Luna Pa Aupuni o ka Pa aupuni o Waianae, Oahu.

C.N. SPENCER.

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina. Feb. 15, 1892.

389-d 3ts.

 

NA AINA HOME MA PUNA, HAWAII.

-----

        Ma keia la, ke hoolaha ia aku nei: -

        I. O kela mau apana aina he 16 ma Kaohe, Puna, Hawaii, ua makaukau no ka hoolilo ana aku i ka poe makemake mai ana e loaa ia lakou na aina home e noho ai.

        II. Ua hiki no ke ike ia na kii o keia mau apana aina ma ke Keena Aina o ke Keena Kalaiaina ma Honolulu, i ole ma ke keena o J.E. Elderts, ma Kapoho, Puna, Hawaii.

        III. Na J. E. Elderts no e kuhikuhi aku i na apana aina i kela a me keia mea e makemake mai ana e ike, a no ia hana ana, ua kuleana oia e uku ia $1.00 mai ka mea e makemake ana i na apana aina.

        IV. O na kanaka a pau e makemake ana i na apana aina, e ui mai no lakou i ke Kuhina Kalaiaina, ma kekahi palapala i pai-hakahakaia e loaa wale mai ana mai a J. E. Elderts mai.

        V. Aole e noonoo ia kekahi nonoi mai kekahi mea mai e noho ona aina.

        VI. O ka poe wale no i piha na makahiki ke ai ia e nonoi mai.

        VII. E haawi ia no iloko o umi makahiki e uku ia ai ka aina a iloko o ia manawa, ua kuu ia ka aina mai na auhau aku.

        VIII. E kukulu hoi oia i hale noho nona maluna o ka aina iloko o hookahi makahiki, a e hoomaka hoi e noho maloko o ia hale, a e hoomau aku i ke koena o umi makahiki.

        IX. E hoopuni hoi oia i ka aina me kekahi paku iloko o ekolu makahiki.

        X. E uku hoi oia ma ka hapaha makahiki mamua o ka ukupanee, maluna o ke koena i uku ole ia o ke kumukuai, ma ka 5 pa-keneta. Ua hiki no hoi i ka mea kuai ke hookaa pau, a i kekahi hapa paha o ke kumukuai i kela a me keia manawa, i ka mea noho ole e oki ia ka ukupanee.

        XI. Aole e hiki e hoolilo ia aku ka aelike mua, a aole no hoi e hiki ka aina ke kuai ia, aia a pau mua na olelo aelike i ka hooko ia.

        XII. O ka haule ana o ka hooko ia ana o na kumu i aelike ia, he mea no ia e hoolilo wale ia ai o ka aina. C. N. SPENCER. Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina. Feb. 11, 1892.

feb 15 4ts

 

        Ua hookohuia aku i keia la o Jno. L. Kaulukou, i Notari no ka lehulehu, no ka Aha Hookolokolo Ekahi o keia Aupuni.

C. N. SPENCER.

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina. Feb. 10, 1892.

feb15-3ts

 

        I keia la ua hookohuia aku o Jno. S. S@ Esq. i Agena haawi palapala @ ana o Kohala Akau, mokupuni o Hawaii.

C. N. SPENCER.

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina. Feb. 1, 1892. 3ts-d

 

        I keia la, ua hookohuia aku o W. E. K. Maikai Esq., i Agena haawi palapala ae mare, no ka apana o Makawa, Mokupuni o Maui.

C. N. SPENCER.

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina. Feb. 7, 1892 3ts d.

 

KA LEO O KA LAHUI.

-----

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POAKOLU, FEBERUARI 17, 1892.

 

NA MANAO HEHENA.

-----

        I keia mau la akunei, mahope iho o ka lanakila ana o na moho Lunamakaainana o ka Aoao Liberala, ua ohumu iho la kekahi poe haole o ka pohai hoomaemae a me ka pohai Hui Mekanika a me Kalaiaina, e hopu i ke kino o na hoahanau Akepoka ma. O ke kumu o keia, oia no ka huli ana mai o keia mau haole e kokua i na Hawaii, a me ka pono kaulike o na mea a pau. He mea nui keia ke ae ia e hoohana ia aku maluna o kekahi kanaka, a ua like no hoi me ke kii maoli ana mai e hopu i ke kanaka Hawaii, a kipaku malu aku iaia no na aina e.

        Ua maopopo ia makou, aole keia poe e hoao ana i keia mau hana, ina aole no ka hopo i na Hawaii. A no kakou iho, ua kupono no e lilo lakou i poe hopo ia no na manao powa i ke kanaka a hoopilikia kumu ole i kona kino, no kona kuokoa ana a no kona aa ana e kokua i ka aoao o ka lahui. He ku keia i ka hana hilahila ole, a he hana hoi i ku i ka poe hohe a makau wale, no ka mea, e houluulu ana keia poe a nei, alaila, hele aku e powa. Aka, ua akaka keia poe, a aole no hoi i hopo ia ka lakou hana, oiai he mau haole no kekahi i makaukau e pale aku i keia mau ano hana. Hilahila ole maoli no eia poe, e ake nei e aihue i ke kuleana paa o ke kanaka mahope o ka aihue aku i kona waiwai. Auwe ke ino nui.

 

Ua Lawe i kona Ola.

-----

        Ma ka hora 1 o ka Poakahi nei ua hoouna ia aku ka lono i ka Halewai, ua lawe ae kekahi haole i kona ola ma o kona ki ana iaia iho me ka pu, maloko o kekahi rumi o ka Hotele Hawaii. Ua hiki mai na Ilamuku malaila, a ua loaa aku ka mea i make e waiho maikai ana no, me ka pu no e paa ana ma kona lima. He malihini oia ma ka mokuahi Australia mai o kela mau pule aku nei. Ua manaoia ua lawe oia i kona ola no ka uluhua i ka hoehaeha mau a ka mai i kona kino, a oia no hoi ke kumu o kona hiki ana mai ia nei no ka hoolana. O Samuel S. Boone kona inoa, o Kikako kona home, he 55 kona mau makahiki, he kaikuaana me ke kaikuahine e ola nei ma Kikako. Mawaena o na mea e ae ua lono aku he leta i kakau ia i ka la 12 o keia mahine e hai ana i na mea a pau i ko kaikuahine a me ke kumu o kona make. Aia malalo o ka malu o ke Kanikela Amerika kona mau mea liilii, a ua loaa pu aku la he kikoo dala o $3,500.

 

He Mau Hana Lokoino.

-----

        He mau hana lokoino puuwai eleele o ke kinai lahui, kai hoea mai imua o ke kiai ou e Hawaii ponoi, ka Hon. Jno. E. Bush.

        Eia ka lakou: "E ae mai oe e lilo i wahaolelo no makou, a pela hoi kau nupepa, oiai, ua ike makou, o kau mau a'o ana a me kau mau kuhikuhi ana, oia ka mea nana i hooi aku i ka ikaika o ka lahui. A eia nae hoi, o ka lahui, aohe o lakou waiwai, he poe ilihune lakou, a ina oe e ae ana e kokua oe ia makou, a pela hoi kau nupepa, alaila, pomaikai oe."

        Eia ka pane a ke kanaka aloha aina, aloha lahui, a aloha Alii, ka Hon. J. E. Bush: "Aole au e ae aku ana, oiai, he mea ole ia'u ka waiwai mamua o ko'u aloha i ko'u aina hanau, ka'u wahine a me ka'u mau keiki. Oiai ke ake nei au e loaa ka pono o ka'u mau pua ma keia hope aku, aole o'u makemake e lilo lakou i poe kuewa.

        "A eia hoi kekahi, ina au e ae aku ana, alaila, ua like no ia me ko'u pepehi ana i ko'u lahui ponoi, nolaila, aole e hiki. Eia no au mahope o kuu lahui ilihune, a hiki i ko'u hopena."

        O keia pane a ka Hon. J. E. Bush, ka mea nana i hoopahua aku i na noonoo palaualelo o keia poe moo delegona ulaula e ake ana e ale aku uku ia kakou a pau iloko o ka poino.

        Nolaila, e ka lahui e, eia kakou la, ke ake ia nei e umi-a-puaa ia mai, a e hookomo ia kakou iloko o ka lua mimio o ka poino.

        A oiai hoi o Hon. J. E. Bush ke Kuhikuhi Puuone kaulana o keia mau la e hele nei, ka moa hiki noi ke hoike mua mai i na mea Luna e upu ia ana nou e Hawaii ponoi, he mea pono ia kakou e haawi i na kakoo ana i ke kiai ou e ka lahui e ola ai, a me kana nupepa wiwo ole KA LEO O KA LAHUI.

 

KA HOOKAHULI REPUBALIKA!

-----

        I ka Lunahooponopono o KA LEO O KA LAHUI, Aloha oe: -

        E oluolu oe e hookomo iho i keia mau wahi nioi wela e kau ae ia maluna ma kahi kaawale o kau nupepa wiwo ole, a nana hoi ia e pahola aku imua o ko kaua mau kini makamaka heluhelu a puni na mokupuni, a malalo iho e ikea ai na wehewehe ana no na mea e pili ana i kela mau huaolelo, a he mea e hoi ka ehaeha a me ka welenia,

        Ua puni ka aina mai Hawaii a Niihau, i hohono o ka huaolelo "Repubalika," a me he mea la, ua like keia huaolelo me na hulu o Kamapuaa i pau ai i ka ai ia e Pele, ke kupueu o Halemaumau, a u alike oia me he malihini makaikai la e komo hele ana iloko o ka ipuka hale o ka mea kiekie a hiki aku i ka mea haahaa loa.

        Ua kipa mua mai oia ma ko kakou mau Paemoku, i ka makahiki 1876, a oia hoi ka wa a ka Liona o Kona Akau i olelo ai. - "O ke Kuikahi Panailike, he popopo ia a he alahele hoi no ka hoohui aina (Repubalika.)"

        Aka, ua pane kikoola ia mai oia e kona mau enemi a me kona kokoolua, oia hoi o Jas. Nawahi, oiai laua e hana ana me ka ikaika no ka pono o ko laua aina makuahine i na wa a pau; aka, oia mau hana aka, ua hoohoka ia ka laua mau kilokilo ana no ka pono e ka aina, a ua kani hoi ka akaaka a ka poe kue i ka laua kalai ana no ka pono o ke Aupuni.

        Nolaila, ua nee o Repubalika iloko o ka hale o ka poe waiwai me he keiki hanai puanhele la na lakou iloko o na makahiki he 11 a oi, a i kela wa i mohala pono ae ai na ami o kona mau lala, a ike ia aku la oia he keiki e pii ae ana i ka nui a me ka laula, a ua piha pu hoi i ka hookiekie a me ka pakaha wale.

        I ka 12 o kona mau makahiki, ua paka-a-maka ae la oia he kanaka ua oo a ua kanaka makua hoi iloko o ka aina ma na ano a pau, a oia ka'u i makemake ai e hoakaka aku i ko'u mau manao akea no keia kumuhana ano nui e oleloia nei ma na kolamu o na nupepa kue na Bush a me Wilikoki ma e makemake nei e hoolilo i ke Aupuni Moi o Hawaii i Aupuni Repubalika, e like me ke poo o keia manao e kau ae la maluna, "Ka Hookahuli Aupuni Repubalika."

        E hoike aku au imua o ko'u mau makamaka, o keia kekahi o na kakoo ikaika loa o ka aoao hoomaemae, i hookau aku maluna o Buki-Wilikoki, me ka olelo mau ana ma na kolamu o kekahi mau nupepa o kakou, oia o Hawaii Holomua a me Kuokoa, he ake Repubalika ko Wilikoki ma, a me kona pohai, a he ake hookahuli Aupuni hoi.

        E hoike aku au i ka mea oiaio a me ka moakaka lea, ua Repubalika mua kakou i ka wa i a-u ai ka Moi Kalakaua, no ka imi ana i ke Kuikahi Panailike, a i aponoia mai hoi e Amerika Huipuia, ka Repubalika holomua loa o ke ao nei mawaena o M.H. 1875-6, a i hilinai ia hoi, he pomaikai no na mea a pau, a'u hoi e pane a e hoike aku nei me ka wiwo ole, he pomaikai no na pakeke o ka poe waiwai a me na haku ona mahiko, a aole hoi no na kanaka Hawaii ilihune. O ke komo mua loa ana mai keia o ka ihu o ka elepani iloko o na ipuka pale o na kanaka Hawaii, oia hoi o Repubalike; a eia hoi ka ninau. Na Buki-Wilikoki ma anei ia i hana? Ke puana mai nei oukou mai o a o o ka aina. -Aole! Aka, na ka noo kumukaia ia oe e Hawaii aloha. A owai ua poe la? O Kawainui ma no hoi, a me ka poe o ko lakou pohai hookahuli aupuni.

        Aole hoi oia wale no, aka, e nana iho kakou i ka makahiki 1887-8, ia wa i poha ae ai ka lepo uli o ke aupuni Repubalika, a i ka wa i noho mai ai ka ahaolelo mau o ke aupuni, i ka wa maa mau o ka noho ana, aia hoi, ua puka mai o Kakela W. R., ma kona ano he Peresidena no ka hale ahaolelo o ia makahiki, a kakauinoa iho la i kona inoa ponoi malalo o na kanawai a ka Moi Kalakaua i apono ae ole ai. (E nana i na kanawai o 1888.) Eia ka ninau, na Buki-Wilikoki anei keia i hana? Aole, aka, na ka pohai no ia o ka poe i piha i ka lokoino; a o keia ka lilo holookoa ana o Hawaii Aupuni Moi i Aupuni Repubalika, ma o ko Kakela lilo ana i Moi elua no ke Aupuni Hawaii, ka mea hoi i ike ole ia iloko o ke au e nohoalii ana o na Kamehameha a me Lunalilo I. A o na @ ake o Buki-Wilikoki i @ Repubalika, he hoopunipuni ia @ ka wahahee, oiai e noho Moi @ ka Repubalika iloko o ka aina, @ o ko'u kulana i na wa a pau, a @ pu no paha ko ka lehulehu @ ka poe hoi i aloha io in Hawaii - o ke Aupuni Moi e hoomalu ia ana maluna o ke kahua o ka hoo@ a me ka pololei, ma ia kulana @ a hiki i ka hopena. A ma keia mau hoakaka ana e maopopo ai ia makou, ua lilo mua no ko kakou aupuni aloha i Aupuni Repubalika, a o ka hana pono wale no ia kakou, o ka hooikaika me ka pauaho ole a hoihoi ia mai ko kakou kulana aupuni Moi, a me kona kuokoa.

Me ke aloha.

MAKAAINANA.

Honolulu, Oahu.

 

NA HOOMAKEAKA O NA PALI HAULIULI.

-----

(Mai ko Makou Kiu Kaahele Mai.)

-----

        I ka Nupepa KA LEO O KA LAHUI,

        Aloha oe: -

        E hai aku ana au ia oe i ka moolelo o ko makou la hooili hana ma Hauula, ina he wahi kaawale hehehi o ka kaua nupepa huai pau i ka oiaio, a oia iho keia malalo iho:

        Ia makou i hiki aku ai ma ke kahua kaua koho balota ma Hauula i ka la 3 o Feberuari, iloko o na paka ua eloelo o ua aina pali nihoniho nei, ike aku la makou i ka Liona hae o ka Pakipika R.W. Wilikoki, me na nanaina o ka hauoli, a he mau mino aka ma kona mau papalina, iaia e holohele ana ma ka lanai o ka hale hookolokolo.

        He kulana hakahaka ko makou ma ia la. Aohe luna hooikaika, aohe kilo, a aohe no hoi he mau kuhikuhi puuone, koe wale iho no ko makou kupaa a hiki i ke kanaka hope loa.

        A ma ka aoao hoi o Kikila Baraunu, ua lawa me na ike. Hookahi kanaka e ku ana ma kahi haawi balota, iaia ka ike i na ouli o ke kanaka, a koho no Wilikoki ia, a pela aku.

        O kekahi kanaka e ku ana oia he 12 kapuai mai ka pahu balota, e huli ana kona alo i na rumi e kaha ia ana ka balota. O kana hana, o ka nana i ka a-i o ke kanaka, oiai ka inoa o Kikila e kau ana maluna o ka balota, a malalo ko R.W. Wilikoki. Ina e kau ka a-i iluna i ka wa e kaha ai i ka balota, no Kikila ia; a ina hoi e anuu iho ka a-i ilalo, no Wilikoki ia.

        A ma keia ike ana o kela aoao ua loaa mua ia makou ka hauoli o ka lanakila, oiai ke poo o na kanaka a pau e kaha ana i ka balota me ke kulou o ke poo ilalo, a ua koho iho la oia, no R.W. Wilikoki wale no ka balota. A pela i loaa mua ai i kela aoao ke kupilikii a hiki i ka hora a 1 o R.W. Wilikoki i ka noho o Koolauloa.

        Ke mahalo nei kou mea kakau i ka manao kiekie o na kilo o ka aoao o Kikila. Eia ka ninau. Ina o ka ike keia, nohea mai ko Kikila mau balota, oia! he kulou wale no ke poo o kanaka i lalo i ka wa e kaha ai i ka balota?

        Me keia mau materia, o ke kahua kaua o Hauula a'u e hoike aku nei ia oe. A me na keiki oniu hua metala ko'u welina.

T. G. MAKAIKE.

Kahana, Koolauloa, Feb. 10 '92.