Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 404, 7 March 1892 — Page 2
| This text was transcribed by: | E K Soares |
| This work is dedicated to: | Uncle Charlie Ahlo |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
Ma ka Aha Kiekie o ko Haaii Paeaina, ma ke Keena.
Ma ua mea e pili ana i ka hoopii a John Ross (Kapena Roko) a me kekahi hoo o na o hoopau wale ia kekahi koho ana no na @ i no ka Mahele (Koho Alu) o Oahu.
Mamuli o ka waiho ia ana mai o ka palapala hoo@ii a John Ross a me a me kanalima poo @ ae i waihona mai ma ke Keena o ka Kakauolelo o ka Aha Hooko @kolo Kiekie, i hakuia mai i ka Lunakanawai Kiekie, o na Aha Hookolokolo la a e hoonohonoho mai ana hoi i kekahi m@@ kumu @@ ana la i manao a ai e na poe hoopii la aole ke koho hope ana iho nei no na 'Lii maloko a no ka Mokupuni a me Mahele Koho Alii o Oahu, i malamaia i ka la 3 o Feberuari, A. D. 1892 i ku i ke kanawai ia wa a i keia manawa, na make a ua lilo i mea ole, a no ia e hoopau wale ia, a e hoi mai ana hoi e hoolohe ia ia palapala hoopii la a me ka olelo hooholo a ka aha, na ku ole i ke kanawai ia wa a i keia wa a i keia manawa ua koho ana la, ua make a ua @@@ mea ole. A nolaila.
Ma keia ke kauoha ia nei e hoolohe ia ana na palapala hoopii la imua o kekahi o na Lunakanawai o ua. Aha Hookolokolo Kiekie la e noho ana ma ke Keena ma Aliiolani Hale, ma Honolulu ma ka Mokupuni o Oahu i oleloia, ma ka hora 10 A. M. o ka Poakahi, ka la 21 o Maraki e hiki mai ana, a ia manawa a ma ia wahi na mea a pau i kuleana e hele ae ai e hoike i ka lakou mau kumu ina he kumu hoi ka lakou, e hiki ai ke hoole ia ke noi o ka palapala hoopii i olelo ia ae la.
A eia hou e hoohana pu ia aku kekahi kope o keia olelo kauoha a me keia hoolaha, e ka Hamuku, maluna o kela a keia pakahi o na Luna Hoomalu o keia a me keia Papa Nana Koho Balota maloko a no kela a me keia mahele o na Mahele Koho Alii la o Oahu, a maluna hoi o J. N. S. Williams, John A. Cummins, Paul Neumann, John Ena, a me Arthur P. Peterson, oiai o lakou na moho i hoike ia a i hooia ia ua kohoia mau @@ koho balota ana la he mau Alii no ua Ma! ola Koho la.
A eia hou, e hoolahaia hoi keia kanoha a @@ olelo hoolaha ma olelo Ene@ani a me Hawaii pakalii ma ka Pacific Commercial Advertiser ma ka Enelani a ma ka Leo @@@@@@ ma ka Hawaii oiai laua Le@@@ nupepa e pai ia ana maloko o na Moku nui a Mahele Koho Alii la no ka manawa he umi mau la @@@ a ae o ka manawa i hoo@ohoia hoi maa nei no ka hoolohe ana o keia palapala hoopii.
Ha@kia ma Honolulu i keia la @0 Maraki A. D. 1892.
RICH F. BICKERTON
Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo
K@@@@
Hoo@@@@ HENRY SMITH
Kakauolelo Aha @@ Keikei. mar4 ti
NA AINA HOME MA KONA HEMA, HAWAII.
Ma keia la, ke hoolaha ia aku nei:-
I O kela mau apana aina he 7 ma Kukuiopae, S. Kona. Hawaii, ua makaukau no ka hoolilo ana aku i ka poe makemake mai ana e loaa ia lakou na aina home e noho ai.
II Ua hiki no ke ike ia na kii o keia mau apana aina ma ke Keena Aina o ke Keena Kalaiaina ma Honolulu, a i ole ma ke keena o J. W. Kuaimoku, ma Pahoehoe, Kona Hema, Hawaii.
III Na J W Kuaimoku no e kuhikuhi aku i na apana aina i kela me keia mea e makemake mai ana e ike o no ia hana ana, ua kuleana oia e aku ia $1.00 mai ka mea e makemake ana i na apana aina.
IV O na kanaka a pau e makemake ana i na apana aina o oi mai no lakou i ke Kuhina Kalaiaina ma kekahi palapala i pai hakahakaia e loaa waie mai ana mai a J. W. Kuaimoku mai.
V Aole e @oo@oo ia kekahi nonoi mai kekahi mea mai e nohoeha aina.
VI O ka @@ wale no i piha na makahiki ke ae ia e nonoi mai.
VII E haawi ia no iloko oumi makahiki e aku ia ai ka aina a iloko o ia manawa ua kuu ia ka aina mai na auhau aku.
VIII E kukulu hoi oia i hale nohoo nona maluna o ka aina iloko o hookahi makahiki, a o hoomaka hoi e noho maloko o ia hale, a e hoomau aku i ke koena o umi makahiki.
IX E hoopu@i hoi oia i ka aina me kekahi pa Lupono iloko o ekolu makahiki.
X E uku hoi oia ma ka hapaha makahiki mamua o ka ukupanee maluna o ke keena i uku ole ia o ke kumukuni, ma ka 5 pa-keneta. Ua hiki no hoi i ka mea kuai ke hooka@ @au, a i kekahi hapa paha o ke kumukuni i kela a me keia manawa, a i ka mea noho ole e oki ia ka ukupaneo.
XI Aole e hiki e hoolilo ia aku ka aelike mmua, a aole no hoi e hiki ke kuni ia ka aina, aia a pau mua na olelo aelike i ka hooko ia.
XII Oka haole ana o ka kuoko ia ana o na kumu i aelike ia, he mea no ia e hoolilo wale ia o ka aina.
C. N. SPENCER.
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Feb. 23, 1892
feb-25-4ts
HOOLOLI I MANAOIA NO
KE KUMUKANAWAI.
He Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai e kapaia Pauku 83.
E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:
Pauku 1. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:
"Pauku 48. O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia imua o ka Moi. Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo hou ana no ia mea. Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ma e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana alaila, e lilo no ia i kanawai. Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me na hoole a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai. Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona alaila e lilo no ia i kanawai me he la he kanawai i kakauinoaia e ia ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai."
Pauku 2. Me keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
"Pauku 56. O ke Alii o ka Ahaolelo , he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kuniamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono baneri dala."
Pauku 3. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
"Pauku 59. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana a ina ua hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka luna inoa o na poe koho o kona apana no ke koho apa i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila ua kupono oia i ke koho i na 'Lii, a ua loaa iaia ke kuleana o koho i na 'Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia noho ana ina nae:"
A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e heluhelu ia ai:
"Alua- He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhauia i a emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela,, ua loaa maolli laia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haeri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho."
Pauku 4. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai uapauku la:
"Pauku 63. Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ina ka Ahaolelo, ina aole i kohola malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai."
Pauku 5. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:
"Pauku 62. O kela a me loaa kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na 'Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua penei iho o ke koho ana, a i ike ka heluhelu a me ka kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila no loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana, aka nae o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumuka wai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai."
Pauku 6. Ma keia ke pukui ia nei i ke Kumukanawai he pauku heu ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
"Pauku 86. Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka @@na ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupulena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oih@@@ @ahioi a me na oihana a hana p@ha a akou e welawe ai."
CHARLES WILCOX.
Kakauolelo.
feb 19 tf-d.
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POAKAHI, MARAKI 7, 1892
KA O LIMA
Eia maloko o na nupepa e kauoha ana ka Papa Ola e O ia ka poe aole i O lima ia mamua e like me ke kanawai. I ko makou manao he hana hupo, keia a ka Papa e kauoha nei, oiai he mmoa maopopo loa o ka O lima ana ke kumu i aha nui ai keia mai weliweli iloko o keia lanui he lepera. A eia no hoi ke hooia ia nei ka oiaio e na Kauka naauao o ke ao, oiai lakou ke ike nei i ka laha kupanaha o ka mai lepera ma na aina a pau o ka honua. Ua hoomaopopo ia no hoi, o kahi i O ia, oia kahi e hua nui mai nei o ka maialii. Nolaila he mea pono i ka lahui e noonoo i keia mea, a e hoomaopopo i ka O ia o kekahi poe me na palahehe okoa a o ko na haole hoi ho palahele okoa.
KO KAKOU KULANA ANO@
Kakauia Mai
Mr. Luna Hooponopono,
I ko'u manao, ua ka i ka pono, a he kuleana kupono i kela a me keia kanaka aloha aina e kamailio no na mea a pau e pili ana i ka pono o ka lehulehu, a e hoike no i ke akea i kona manao e like me kana i ike ai he mea e pono ai ka lehulehu. O kekahi mea mukai ma ia mea oia no hoi ka loaa ana o ka manao mai kekahi poe a i like ole hoi ka manao, ma ke ano wehewehe ninau, a kalai kumu, he mea o hoike ai i ka pono a me ka pololei ole o na mea e kamailio ia ana. I ko'u manao ua oi aku ka pono a me ka pomaikai o ka lehulehu ina e kukakuka ia na ninau, mamua o ka hoopaakiki hookahi ana o kekahi mea maluna wale iho no o kona manao hookahi.
Ua hoonanea ia au i ko'u heluhelu ana i kekahi mau manao i hoolahaia ae maloko o kau nupepa, e pili ana i ka "Nohoina Moi Hawaii." Mamuli o ko'u heluhelu ana i keia manao, ua kono ia mai au e kakau i keia a'u hoi e waiho aku nei nau e hoolaha ae.
I keia manawa ua maopopo loa ia kakou, eia ke kulana noho na o Hawaii, ma ke kulana kai-a-malooloo. Me he la na mea a pau loaa eia o noho nei nio na noonoo kauwaha, a ke nana aku nei ia mai me ka hopohopo. He mea maopopo loa ina aole e pii ae ana ka pomaikai iloko o ka aina ma keia mua koke iho, e emi nui ana ka loaa o ka ana a na ka emi nui ana mai o na loaa, pela no hoi e emi ai na loaa aupuni e hiki ai ke hookele aku i ko kakou aupuni, a hookaa hoi i na ai o kakou. A i ka manawa e hiki ole ai ke hookaa i ko kakou aie a me ka uku kuala a me ko kakou mau lilo, alaila e hiki mai ana no ka poino. E nana ana ke kanaka naauao imua a e hoomakaukau ana i kana mau hoolilo e like me ka nui o kane loaa i hoomaopopo ai, a ma ia mea oia e hiki ai ke hoolawa i kona mau lilo, a e pale ai i ka poino o na la haule o ka loaa, a e paio aku ai hoi i ka poino e hiki mai ana.
O ke akua i Hana ole i ka Lani a me ka Honua, e Make no Lakou
I ke au o Saula ke alii e noho moi ana no ka Iseraela, a o Samuela ke Kaula a Lunakanawai hoi, ua hoopuka ae ua Saula nei he kanawai paa, e luku ia na wahine ninau uhane a pau malalo o ka malu o kona nohoalii. Ma ka Baibala a ma ka buke o Samuela, ua olelo ia pela he "ninau uhane," a ia kakou hoi, he HOONOHONOHO AKUA.
He hiki nae i ka oihana hoonohonoho akua ma kona ninau uhane ana a ua wahine la he 3961 makahiki i hala ao nei. (from Dr. Hales' according.) ke kamailio pu me ke ke kino make o Samuela mai ka lua mai.
Pehea ma Hawaii nei he mea e pu-a mau mai nei na leta mai na kuaaina mai, a no keia ano hana kekahi hapa e oiliili mai nei. Ma ka noonoo akahele ana loaa iho la ia makou ka mea pono, e unu ae makou a lilo i hookahi puana- -Ua oki keia mau hana kupo!
Malia paha o pane ia mai makou, he hiki no ia Satana ke pepehi a ke hoola i ke kino. Kahaha! Ua Loahewaia o B a me D e ke Akua no ka make mau loa, a ua holoi ia ko laua mau inoa mai ka Buke ae o ke Ola hiki anei ia Satana-Diabolo-Palamoa-Kumukahi e hoihoi hou ae i ke anuu mua? Na wai e ae mai? Minamina makou i na hoakanaka malulo o keia mau hana pohihihi.
E nana ia Babulona, Pilisetia ke aloalii o Ahaba, 50 Aigupita, ka Ameleka, Turo, Sionna, Suria a he mokaki wale aku o ke au pouli e hoomana kii ana, a ua ulupaia. A owai ka hope loa o Hawaii anei? "A i haalele mai oukou ia'u. Hehi i ko'u mau kanawai, a hoomana hui i na kii leo ole, o puka mai auanei he lahuikanaka makakoa, e lele ana e like me na aeto, aole oukou e lohe i ka lakou olelo."
NU HOU KULOKO
Nui ka huakai hoolewa o Mr. George Luka,, i maluna ia ai ma ka auwina la Poaha nei.
Pakele mai noho i ke puhi kauwahi pake kuai hipi o ka makeke i ka Poaono iho nei, mamuli o kona hoopukapuka dala ana me ka ia bipi popopo ua w@@w@@. Hai-a' nuinui i iho.
Alanui Puowaina Mar. 5 hora 8, maalo ae la he koa pi'o mena leo hooho e pu-a ana i ka lewa. Ua eha lou anei ko poo o Berlezebaba ke laha nui ae ka maiuhia ma ke no inoa nei?
Ina ka aole i uwe kekahi wahine opio, ma ka ua hoolaha ia o Mama nui ma o Kawaiahao ne nei i ke oia la. Pela io ka hoi - i, ia uweana, pakele ai keia p@@ hakil@@@ @@kai, a na ka wahine mai nei@@@ a lakou i holoi ae na waimaka. Aio ha ino no ka hoi o mania @ea@@@. Ina no @@@ ko makau i ka @@@, e hoopau no hoi ke kikokiko hua ana e @@@, oiai he mau lede okou no ke aloalii, a he mea hoowaia ia i ka inoa o ke alii.