Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 408, 11 March 1892 — Page 2

Page PDF (1.13 MB)

This text was transcribed by:  Audrey Matsuoka
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

 

Ma ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina, ma ke Keena.

 

Ma na mea e pili ana i ka hoopii a John Ross (Kapena Roke) a me kekahi poe e ae e @pau wale ia kekahi koho ana no na @ no ka Mahele (Koho Alii) o Oahu.

 

            Mamuli o ka waiho ia ana mai o ka palapala hoopii a John Ross a me a me kanalima poe e ae i waih@ia mai ma ke Keena o ke Kaka@olelo o ka Aha Hookolokolo Kiekie, i hakuia mai i ka Lunakanawai Kiekie o @a Aha Hookolokolo la, a e hoonohonoho mai ana hoi i kekahi mau kumu ma ona la i manao@a ai @ hoopii la aole ke koho hope an@ iho nei no na 'Lii@al@k@ a no ka Mokupuni a me Mahele Koho Alii o Oahu, i malamaia i ka la 3 o Feberuari, A. D. 1892.  @ ku i ke kanawai ia wa a i keia manawa, ua make a ua lilo i mea ole, a @ ia @pau wale ia, a e noi mai ana hoi e @ ia na palapala hoopii la a @ ka olelo hooholo a ka alia, ua ku ole i ke kanawai @a wa a i keia wa a i keia manawa @a koho ana la, ua make a ua @ mea ole.  A @laila.

            Ma keia ke kanoha ia nei e hoolohe ia ana @a palapala hoopii la imua o kekahi o na Lunakanawai o ua Aha Hookolokolo Kiekie la e noho ana ma ke Keena ma Aliiolani Hale, ma Honolulu, ma ka Mokupuni o Oahu i oleloia, ma ka hora 10 A. M. o ka Poakahi, ka la 21 o Maraki e hiki mai ana, a ia manawa a ma ia wahi @a mea a pau i kuleana e hele ae ai e hoike i ka lakou mau kumu, ina he kumu hoi ka lakou, e hiki ai ke hoole ia ke noi o ka palapala hoopii i olelo ia ae la.

            A eia hou, e hoohana pu ia aku kekahi kop@ o keia olelo kauoha a me keia hoolaha, e ka Ilamuku, maluna o kela a me keia pakahi o na Luna Hoomalu o kela a me keia Papa Nana Koho Balota maloko a no kela a me keia mahele o ua Mahele Koho Alii la o Oahu, a maluna hoi o J. N. S. Williams, John A. Cummins, Paul Neumann, John Ena, a me Arthur P. Peterson, oiai o lakou na moho i hoike ia a i hooia ia ua koho ia mau @a koho balota ana la he mau Alii no ua Mahele Koho la.

            A eia hou, e hoolahaia hoi keia kauoha a me olelo hoolaha ma na olelo Enelani a me Hawaii pakahi ma ka Pacific Commercial Advertiser ma ka Enelani a ma KA LEO O KA LAHUI ma ka Hawaii, oiai laua he mau nupepa e pai ia ana maloko o na Mokupuni a Mahele Koho Alii la, no ka manawa he umi mau la mamua ae o ka manawa i hoonohoia hoi maanei no ka hoolohe ana o keia palapala hoopii.

            Hanaia ma Honolulu, i keia la 3 o Maraki A D 1892.

RICH. F BICKERTON.

Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo Kiekie.

Hooiaia e         HENRY SMITH

Kakauolelo Aha H. Kiekie.     mar4    ti

 

HOOLOLI I MANA@IA NO KE KUMUKANAWAI.

-:0:-

He Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai e kapaia Pauku 83.

            E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:

            Pauku 1:  Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukana wai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:

            "Pauku 48.  O ra Bila Kanawai a pau i hooholoia @ ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, @ waiho ia imua o ka Moi.  Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea @ lilo ai ia i kanawai; aka, ina @e oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea.  Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia @a Bila Kanawai nei e ka elua-hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ina e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana, alaila, e lilo no ia i kanawai.  Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke kohe ana ma ke kahea ana i na ae a me na hoole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai.  Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona, alaila, e lilo no ia i kanawai, me he @a he kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a @a pela, aole no ia e lilo i kanawai."

            Pauku 2.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 56.  O ke Alii o ka Ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kumamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono haneri dala."

            Pauku 3.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 59.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, a in@ ua hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana no ke koho ana i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila; @a kupono oia i ke koho i na 'Lii, a ua loaa iaia ke kuleana e koho i na 'Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ina nae:"

            A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e heluhelu ia ai:

            "Alua - He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i k@ au@ ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, ua loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho."

            Pauka 4.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 63.  Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo, ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai."

            Pauku 5.  Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 62.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na 'Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a @e ke kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840.) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila, ua loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana; aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho a@a a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai."

            Pauku 6.  Ma keia ke pakui ia nei i ke Kumukanawai he pauku hou ma ke a@ he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 83.  Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa @ookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oihak@ mahia@ a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai."

            Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.

CHARLES WILCOX.

Kakauolelo.

feb 19 tf-d

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me P@ku.

 

POALIMA, MARAKI 11, 1892

 

HE LUNA AUPUNI MAIKAI.

            Ua hoike mai o Mr. Kamana kekahi kapena Makai o ke taona nei i kona eleu ma kana hana, ma ka hopu ana i ka pake, ka mea @ana e hoohana ana kekahi Baneko Che Fa.  Mamua o ka @ana maal@a o ka oihana makai e hopu mau ia ana ka poe i hoowalewaleia e ka mea hana maoli i ka hewa, na ka mea nana ka banek.  Mamua iho nei he nui n@ kanaka i hopu ia a hoopaiia, pakele aku no nae ka mea nana ka baneko, ke kumu o ka hewa.  I keia hana ana ua wi aku la ka niho o ke kolohe, koe ka hana a ka a ka Aha Kiekiekie.  Ua lohe mai makou na ka Aha Kiekie i hoopuka i ka palapala hopu, a ma ia mea i lohe mua ole ai ka pake e kii ia aku ana e hopu.

 

HE HOOPAHU KA KEKAHI LUNA AUPUNI.

            I ka hopu ia ana o ka pake no ke Che Fa, mao ka palapala mai na Lunakanawai Kiekie, akahi no a pau ae ka holiolio o na maka o ka oihana makai, a hoomaka aku nei kekahi palapala hodu e hoopuka ia no ka Pakapio.  He kauwa lapuw@le @ae ka @ ea nana i lawelawe i keia hana.  He mea me ka lei ma ka a-i me he bipi la a he uwea ma ua ihu.  Ua hele aku oia e hopu, me ka hookapalulu ak@ mamua i lele o ka @anu, a i ka hiki ana aku o ka ho@ ke waiho mai ana, aole nae ka Pakapio.

 

KO KAKOU KULANA ANO!

[Kakauia Mai.]

            He mea hiki ole no hoi ke hoole ia o ka hana makamua o ka aina o na la i hala a me keia wa oia no ka mahi-ko, aka, eia keia oihana imi loaa ma ke kae o ka poino ke hoea mai kekahi kokua e hoopakele ai ia hana.  Malia p@ha, aole i ike kekahi poe i ke kumu o keia kau lihilihi o ke ola o ka mahi-ko.  Eia ke kumu:  I kekahi wa mamua, he auhau dute ko Amerika maluna o ke kopaa o na aina e mai e komo ana iloko o ia aina, a no ia kumu ua pii ke kumukuai o ka paona kopaa a ka eono keneta.  O keia dute nae hoi @a hoonoa ia maluna o na kopaa o Hawaii nei mamuli o ke kuikuahi panailike.  Ma ia kumu hoopomaikai i hiki ai ke hoohana la ka mahi ko me ke ola a lilo he mea hoowaiwai ma ka Paeaina Hawaii.  Ano, ua hoonoa ae ke Aupuni Amerika i ka auhau dute maluna o ke kopaa, a i keia wa ua emi loa ke kumukuai @ ke kopaa @a ia aina, a no ia kumu ua hiki ole ia Hawaii ke mahi-ko me ke ola.  A eia ka ninau ia oe e Mr. Lunahooponopono, ina e haule ana keia hana mahiko, a hiki ole e hoohana ia a poho hoi, e like me kekahi mau aina e aku i poho no ke kokua ole ia e like me kakou, heaha aku la ka kakou e hilinai ai e ola ai kakou?  He nui @o na kanaka e pono a e pomaikai ana i ka hana a me ka hoolimalima aina mai na mahi-ko mai, aka, ina e nele ana na pono a me na pomaikai o ka mahiko, pela e nele ai na kanaka o ka aina, alaila, heaha la ka mea hou e hiki mai ana.

Aole i pau.

 

Ka Waiu a me ka Meli

Ma ka aina o

PALESETINE.

 

WAI AUAU O BETESEDA.

 

"Aia ma Ierusalema, ma k@ Puka Hipa, he wai auau, o Beteseda ka inoa ma ka olelo Hebera, he elima ona ma@ halemalumalu." - Ioane 5:2.

 

            E hoike ana o Ierome:  Aole loa he inoa i ikeia ma ka moolelo a ka poe Iudaio kakau moolelo, aka he wai auau io no ma Ierusalema, ua kapaia nae, "Ka Wai Auau Nui o Ierusalema."  He lua wai nui aia mawaena o Heberuna a me ke Kulananakauhale Hoano, oia ka lua wai o Etama a he kahawai hoi.

            Mai kekahi paipu i hoomoeia mai Etama ae a hiki i Beteseda e oleloia nei, kahe ae ia ka wai no keia lawai.

            O ke ano io o ka huaolelo Beteseda, he @hale o ka hooluolu, aloha a i-ole o ka nani

            Wahi a Coteaubariena, o Beteseda e olelo ia nei, aia no ia ma ka akau o ka luakini e kokoke ana i ka Puka Sana Setepa@, he 150 kapuai ka loa, a he @o kapuai ka laula.  Ma kona mau kapa, he mau pohaku nunui paa i hoolaumania ia a o pa@ ana me na umii hao.

            He mea walohia nae i ka nana ana aku i keia wa e nee nei, ua maloo a ua piha pu i na opala he nui, ua hala ka nani, ua pau ka malu ana iho o na eheu anoano o na anela ma kona mau wai, ka lehulehu o na hoakanaka nawaliwali e momoe ana ma kona mau kapa, ua naluhia ae la.

 

HOOLAHA AKEA.

            Ke hoike ia aku nei ka lohe i na Luna lawe pepa a pau o KA LEO O KA LAHUI, e hookaa mai i ko lakou koena aie o ka malama o Feberuari i hala.  Oiai hoi, oia ka mea e mau ai ke ola o keia pepa, a no ia mea, ke kono ia aku nei oukou, e hooko i keia leo kahea

            A ina aole oukou e hooko i keia alaila, e haawi ia aku ana n@ ka pepa ia oukou, e like me ka nui o na dala a oukou i uku mai ai i keia Keena.  E hele mai oukou i keia Keena i keia la, e hoolohe i keia leo.

JNO. E. BUSH, (Ailuene Buki).

Lunahooponopono o KA LEO a me KA OIAIO.

 

NUHOU O NA AINA E.

            Nui ka haunaele ma Berelina.  Ua ulu ae keia hoeueu mamuli o ka nele ana o ka lehulehu, ka hopena hoi o ka hapuku waiwai o ka poe alunu o keia keneturia.  Haoia na hale hana palaoa a mea ai.

            M@ Guatemala, ua kipu ia o Generala Eureguez.  Ua hele aku oia me 200 poe kipi i ka Peresidena Barillas.

            Aole haawi ia o ka nui o ka ai i ka poe ilihune a nele ai o Rusia, mamuli o ka aua o ke aupuni.  Eia ke houluulu ia nei ma kekahi mau wahi ma ka Akau, no kekahi wa kaua i manao ia ma keia hope aku.  Nui ka make e luku la.

            Ua pau ka hoopaapaa mawaena o Chili a me Bue@o Ayrei, a e kuikahi hoopaa ana laua e lilo i mau hoaloha kokua kekahi i kekahi.

            Ke hoolako nei o Kina i na pu kuniahi a me na lako kaua.

            E hiki hou mai ana kekahi mau manuwa Amerika ma Hawaii.  He hookahi e noho iho ana ma kahi o ka moku Adimarala.

 

NU HOU KULOKO.

            I keia la he halawai ka ka Hui Hoonaauao Liliuokalani Mahele 1, ma ka Hale Akala.

 

            Ua hoao ae kela wahine kahuna o Lanai e paa mai nei i Kawa no ka pepehi kanaka e kaawe iaia iho ma ka po Poakolu nei.

 

            He h@lina kai lohe ia aku ma ke kahua o kela uwapo o Dilinahama ma i ka po Poakolu nei, me he la ua popoi ia ae paha e ke kai o ka apiki o na keiki a kanaka.

 

            Auwina la Poakolu nei, alanui Liliha, me ka palanehe, a me ka ka emoole, ua hala aku la ka uhane o Mrs. Nakilo i ke ala hoi ole mai, a waiho iho la ka lepo i ka lepo, a o ka lehu i ka lehu.  Ua noho iho na kini a pau me ka luuluu, a e hoolana nae, no ka mea, he lepo no ko keia ao.

 

            He nui launa ole mai na leo i hui pu ia me na @o@halalo kohu hoonaue olai ma kela hale ma Kapuukolo ae nei, i ka po Poakolu nei a ua lohea ia na leo ulili e hoike ae ana, he haunaele malaila.  Ua hoao ia na hoomalu a@a, a kualilii iho la.  Ma na aluna ahiahi a pau, e ike mau ia ana na keiki au kai o na Kaei Wela e kokemo ana me he ia la i ka maka-ha iloko o ua kahua la.  He mau hana hoopilikia keia i ka lehulehu.

 

            Malulani ko keia la no na Kona a me Kau, a maluna aku ona e huli hoi aku ai ko makoa @ kakele o keia oihana pai palapala, GEORGE KANEAO, no ka pohu lai malino a Ehu.  E pa@ ana kou milimili ana i na ro@a o Ehakama@ i na inika paele o Wahinekapu, a o ko lakou n@ hone ana, ke kaukolo aku nei lakou mahope ou, aohe @u poopoo @ nalo ai, no ka mea, he imi na ka Hawaii 'Imi Loa, aia no ka palena he loaa.  Good bye George!