Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 409, 14 March 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

 

MA KE KAUOHA.

 

Ma ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina, ma ke Keena.

            Ma na mea e pili ana i ka hoopii a John Ross (Kapena Roko) a me kekahi poe e a@ o hoopau wale ia kekahi koho ana no na @ i no ka Mahele (Koho Alu) o Oahu.

 

            Mamuli o ka waiho ia ana mai o ka palapala hoo@ii a John Ross a me a me kanalima poo @ ae i waihona mai ma ke Keena o ka Kakauolelo o ka Aha Hooko @kolo Kiekie, i hakuia mai i ka Lunakanawai Kiekie, o na Aha Hookolokolo la a e hoonohonoho mai ana hoi i kekahi mau kumu @@ ana la i manao a ai e na poe hoopii la aole ke koho hope ana iho nei no na 'Lii maloko a no ka Mokupuni a me Mahele Koho Alii o Oahu, i malamaia i ka la 3 o Feberuari, A. D. 1892 i ku i ke kanawai ia wa a i keia manawa, na make a ua lilo i mea ole, a no ia e hoopau wale ia, a e hoi mai ana hoi e hoolohe ia ia palapala hoopii la a me ka olelo hooholo a ka aha, na ku ole i ke kanawai ia wa a i keia wa a i keia manawa ua koho ana la, ua make a ua @@@ mea ole.  A nolaila.

            Ma keia ke kauoha ia nei e hoolohe ia ana na palapala hoopii la imua o kekahi o na Lunakanawai o ua.  Aha Hookolokolo Kiekie la e noho ana ma ke Keena ma Aliiolani Hale, ma Honolulu ma ka Mokupuni o Oahu i oleloia, ma ka hora 10 A. M. o ka Poakahi, ka la 21 o Maraki e hiki mai ana, a ia manawa a ma ia wahi na mea a pau i kuleana e hele ae ai e hoike i ka lakou mau kumu ina he kumu hoi ka lakou, e hiki ai ke hoole ia ke noi o ka palapala hoopii i olelo ia ae la.

            A eia hou e hoohana pu ia aku kekahi kope o keia olelo kauoha a me keia hoolaha, e ka Hamuku, maluna o kela a keia pakahi o na Luna Hoomalu o keia a me keia Papa Nana Koho Balota maloko a no kela a me keia mahele o na Mahele Koho Alii la o Oahu, a maluna hoi o J. N. S. Williams, John A. Cummins, Paul Neumann, John Ena, a me Arthur P. Peterson, oiai o lakou na moho i hoike ia a i hooia ia ua kohoia mau @@ koho balota ana la he mau Alii no ua Ma! ola Koho la.

            A eia hou, e hoolahaia hoi keia kauoha a me olelo hoolaha ma olelo Ene@ani a me Hawaii pakalii ma ka Pacific Commercial Advertiser ma ka Enelani a ma Ka Leo O KA LAHUI ma ka Hawaii oiai laua he mau nupepa e pai ia ana maloko o na Mokupuni a Mahele Koho Alii la no ka manawa he umi mau la @o mua ae o ka manawa i honohoia hoi maa nei no ka hoolohe ana o keia palapala hoopii.

            Hanaia ma Honolulu i keia la 30 Maraki A. D. 1892.

RICH F. BICKERTON

Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo

Kiekie.

Hooiaia e         HENRY SMITH

Kakauolelo Aha H. Kiekie.  mar4 ti

 

HOOLOLI I MANAOIA NO

KE KUMUKANAWAI.

            He Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai e kapaia Pauku 83.

            E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:

            Pauku 1.          Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:

            "Pauku 48.  O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia imua o ka Moi.  Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo hou ana no ia mea.  Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ma e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana alaila, e lilo no ia i kanawai.  Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me na hoole a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai.  Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona alaila e lilo no ia i kanawai me he la he kanawai i kakauinoaia e ia ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai."

            Pauku 2.          Me keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 56.  O ke Alii o ka Ahaolelo , he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kuniamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono baneri dala."

            Pauku 3.          Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 59.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana a ina ua hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka luna inoa o na poe koho o kona apana no ke koho apa i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila ua kupono oia i ke koho i na 'Lii, a ua loaa iaia ke kuleana o koho i na 'Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia noho ana ina nae:"

            A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e heluhelu ia ai:

            "Alua- He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhauia i a emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela,, ua loaa maolli laia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haeri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho."

            Pauku 4.          Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai uapauku la:

            "Pauku 63.  Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ina ka Ahaolelo, ina aole i kohola malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai."

            Pauku 5.          Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:

            "Pauku 62.  O kela a me loaa kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na 'Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua penei iho o ke koho ana, a i ike ka heluhelu a me ka kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila no loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana, aka nae o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumuka wai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai."

            Pauku 6.          Ma keia ke pukui ia nei i ke Kumukanawai he pauku heu ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 83.  Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupulena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oih@@@ mahiai a me na oihana a hana paha a akou e welawe ai."

CHARLES WILCOX.

Kakauolelo.

feb 19 tf-d.

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POAKAHI, MARAKI 14, 1892

 

NA NU HOU.

            ILOKO o keia mau la, ua nui loa ka hooikaika ia ana o ka Moiwahine e hoohui aku i ka Paeaina Hawaii me Amerika Huipaia.  O na misionari a me kekahi luna aupuni o na aina e ka i hele e kai, aka, ua ike no ke Alii, aia a ae mua ka lahui, alaila, he hooko waie no kana, ma kona ano he imua hooko oia no ka lahui Hawaii.  O na Kuhina o ke Aupuni kekahi e ao aku e haawi i ka aina.  He mea nui keia.  E lohe oukou e ka lahui e pono ai.

 

            He mea nui keia ke lohe o Enelani, i keia mau hana malu a ana Kuhina a me na misionari.

 

            Ua lohe mai makou, e hoopau ia ia ana ka wahine o ke aloalii, a he poe h@u ke hoonoho ia ae ana ma kou lakou wahi.  O ka poe hookiekie, e hoohaahauia, wahi a ka Buke.  He mau aliiwahine ke hoonohoi me ana.

 

            E HOI hou ana o Mr. Heleluha o malama i ka aokai o Waikiki, a h@ mea e ke noho ae ana he hope nona.

 

            He Hamuku houko keia mua aku, no ka aoao hoomaemao wai.  Me he la, o ka Mr. Hikikoki o Hilo.

 

            Ke mau nei no ka hamumu o na leo no ka repubalika hou, iwaena o na haole a me na Hawaii.  Ke pahola malie nei @@@ ia mea, me h@ kai noho la.

 

            Ua olelloia aku ka i na Moi wahine, o ke kumu o ka hoole ia ana o ke k@@kahi, no ka hooma@@@@ ole o ka noho na aupuni e like me ka pono a i ku i ka makemake o ka lahui.  O ke kumu o keia i ka hooia ia ana he oiaio ka KA LEO O KA LAHUI e hoike nei ma ka Aoao o ka Lahui - Ka Aoao Lahui Hawaii Liberala.  He kupono no e ike ia ka mea oiaio i na wa a pau.

 

            HE hookahi la okoa o ke kali ia ana o kakau ka Moiwahine i kekahi palapala hoohui aina me Amerika.  He mau hana malu keia.  Aka, ua mau ka hoole o ke Aliiwahine.  Ua olleloia no hoi o na Kuhina kekahi i kokua i keia hana, nolaila, ina he oiaio he pono e pau lakou, i ole e o'u ia i pau na hana kipi haawi aina.

 

Koho Balota Kuikawa.

            Ua kukala ae nei ke Aupuni ma o ke Kuhina Kalaiaina la, mamuli o ka mana o ka olelo hooholo a ka Aha Kiekie, e hoonoa ana i ke koho ia ana o ka Lunamakaainana o ka Apana o Hilo Akau, Mokupuni o Hawaii, i ka Poakolu, ka la 13 o Aperila, 1892, mawaena o ka hora 8 o ke kakahiaka, a me ka hora 5 o de ahiahi.  Ua manao makou ma keia koho hou ana, e kaa ana no ka lanakila i ko makou makamaka oia aina ua la lehua, James Mattoon.  Ke poni e nei na lani, ina no ke kaulike, alaila, oia no ka Mono e puka mai ana.

 

Ua Pauaho Mai.

            Me ke kaumaha a me ka uuluu makou i lohe mai ai, ua kipa ae la ka Anela o ka malu po ma ka home noho o ko makou makamaka maikai Mr. J. W. Pii jr., o Kamakela, Honolulu; a kaili aku la i ka hanu oia o kona hoapili o na Pali Hauliuli o Koolau, Mrs. Maule Pii, i ka hora 12 o ka po Poaono nei me ka mai ole, a me na hiohiona ole hoi o ka make e hekau ana maluna o kona kino, aka, aole pela ka manao o ka mea nana i hana, no ka mea, na hai mai oia ma kana olelo.  E hoi no ka lepo i ka lepo, a o ka uhane i ka Mea Nana; ha-na.  Ua lohe mai makou o Molokai Nui a Hina kona one hanau.  Ua hoonaauaoia oia ma ke Kula Hanai o Waialua, a hiki i kona wa i huli hoi mai ai i ke kaona nei.  He 40 a oi ka nui o kona mau makahiki a hala aku la ma kela ao maha mao.  Ke komo pu aku nei makou iloko o na u pu ana me ke kano i hoonoleia i ke kokoolua ole, a me ka ohana hoi a pau o ka mea i make.  Aloha wale oia.

 

NA OULI O NA LA HOPE.

            Eia ma Mataio 16:3, hapa hope o ka pauku keia olelo oiaio o ike ia nei i keia wa, "E ka poe hoo@iani, ko ike nei oukou i ke kilo i na ouli o ke ao; aole nae oukou i ike i na hoailona o keia manawa."

            Eia ka ike o keia keneturia ke holomua nei ma na ike ki@o i na mea ma ka lewa a me na mea pohihihi o ka honua.  E like ma ka olelo o ka auk@@ ia Daniela, (mok. 12:4) "Aka e hoopaa oe, e Daniela, i na olelo, a e hoopili i ka buke a hiki i ka hope, he nui kapoe e holo i o a i o, a e mahuahua ana no k@ ike," oia no ka mea e ikeu nei i keia mau la.  Ua nonoi aku ke kaula ma kana pule e hoike ia mai ka!ike iaia, a ua hooun@@@ mai ka ike iaia i kupono e ike oia no ia manawa, a ua ao ia mai hoi o hoopaa oe i ka ike, a hiki ii ka manawa o ka hopena a la @@ @@@ @@@ @@@.  Hana o ike ia ana oia mai, @@@ @@ kaahele o na kanaka o ke ao @@ keia poepoe honua, a o nui ana ka ike.  Ua hiki mai ka manawa o ka @@@@@, @@ kakou ke ike nei i ko ano p @ ka wanana a ke Akua ma o ka buke a Daniela, i papa ia ai o hoopaa i kona ano a aia i keia wa e ike ia ai.

            Ua hiki mai ua manawa la, e ike ia ai ke ano o ka wanana, e @ ike ana i ka piha o ka manawa, a e ao mai ana i ka poe naau haahaa e kiai i na hoailona a me naouli.  Ua hoike mau ia mai ka olelo a ke Akua i ke kanaka ana i hana i ka olelo ao a me ka hoonaauao, mo kona olelo pu mai, aole au e hoepai i ko ko ao me kuu hoike mua ole aku.  Pela i hoouna mua ia mai ai o Noe e ao i na kanaka, ko hookahi haneii me iwakalua makahiki, o ke ao hoomanawanui ana i ka olelo ao, aole nae he hoolohe ia a hiki i ka bebedoma hope loa, ua hoohenehene ka naau hookiekie o kanaka, aka i ke pani ia ana o ka ipuka o ka halelana o Noa, ia wa i pani ia ai ka ipuka o ka mihi a e kuu ia mai ka naau hoowahawaha i ke ao, ka poe o wailana ana i ka oiaio e like me ka hana ana i na la o Noa, pela auanei ka hana ana i na la o ke Keiki a ke Kanaka.  Ua ai lakou, ua inu, ua mare ae, ua hoopalauia no hoi a hiki i ka la i komo ai o Noa i ka halelana a hiki mai ke Kaiakahinalii, a luu iho la ia lakou a pau."

            Ua hoike mai ke Akua i kana olelo i mea e hoomalamalama ai i ke kanaka, a ua olelo mai no hoi e imi oukou i ke ano o kana olelo, aole me ka hoomaloka, aka me ka iini o ka naau, a wahi a Paulo iaia e hoakaka ana i ke ano o ka hiki ana mai o ka la hope (1 Tes. 5:6 "Aka, o oukou, e na hoahana, aole oukou iloko o ka pouli, e loohia ai oukou i ua la la, me he aihue la hoi.

            Eia na hoailona i hiki mai a hala aku, ua hookoia ka wanana o ka buke o Daniela ma ke aupuni Babulona, Media a me Peresia, Heleno, a me Roma, ame ka mana hookiekie e ku ae ana mal Roma ae, e olelo ae ana i na olelo hookiekie, a e manau ana hoololi i ka manawa (iloko o ke kanawai a me na manao o ua kanawai la he umi pauku, e like me ka Daniela i olelo ai ma ka mok. 7:25.)

            E hoonaueue ia na lahuikanaka a pau, a e noho na kanaka me ka makau no kekahi mea nui o hiki mai ana.  Iloko hoi o na hana kaulana o ikea nei, ke hele like nei ka ike ma na mea luku, @@ na mea pili kino, a me na mea pili uhane.  Ua weheia i ka ike o kanaka, ka buke wanana a Daniela, a ma ka hahai ana i ka moolelo wanana a hoopili me ka moolelo i na mea i hana maoli ia, ua hookoia na mea a pau oia buke, a eia kakou mma na pauku hope loa o ka mokuna 11, a ke hookokoko nei i na pauku mua o ka mokuna hope loa.

            Wahi a ka wanana, nui ka holo io a io, a nui ka ike i na la o ka houona pela ka ouli e hoike mai nei.  O na mea holomua o ikea nei, oia no na mea luu kaua.

            O ka mea hope loa, oia hoi, ma Europa, he hiki ke kiwi ie kekahi mea hoopahu iwaena o kekahi puali kaua nui, a ua hoop@@ole ia lakou a pau.  Ma Amerika hoi, ua hoike ae o E@@@@, ka loea @@@@ i hoolilo i ka uwilaa i kaua no ke kanaka, ua hiki ia ia ko hoomua i paipu me na wea @@@ mai na papu aku o kukulu ia ma na @@ai.