Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 410, 15 March 1892 — Page 2
| This text was transcribed by: | Wendy Tokumine |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
MA KE KAUOHA.
Ma ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina, ma ke Keena.
Ma na naie e pili ana P@ hoopaii a John Ross (Kapona Reke) @ me kekahi poe e ae @ hoopau wake ia kekahi koho ana no na @ i no ka Mahele (Koho Alii) o Oahu.
Mamuli o ka waiho ia ana mai o ka palapala hoopii a John ross a me a me kanaiima pe a ae i waihoia mai ma ke Keena o ke Kakanolelo o ka Aha hooko! kolo Kiekie, i hakuia ma ii ka @ nakanawai Kiekie o na Aba Hookolokolo la, a e poonohonoho mai ana hoi i kekahi mau kounu ma ona la i manao a ai e @a poe hoopii la aole ke koho hope ana iho nei no na ‘Lii naloko a no ka Moku@ a me Mahele Koho alii o Oahu, i malamaia i ka la 3 o Feberuari, a. d. 1892, i ku i ke kauawai ia wa a i keia manawa, na make a ua lilo i mea ole, a no ia e hoopau wale ia, a e noi mai ana hoi e hoolohe ia na palapala hoopii ia a me ka olelo hooholo a ke aha, ua ka ole i ke kanawai ia wa a i keia wa a i keia manawa na koho ana la, ua make a na lilo i mea ole. A nolaila.
Ma ka la ke kanoha ia nei e hoolohe ia ana ua palapala hoopii la imua o kekahi o na Lunakanawai o na Aha Hookolokolo Kiekie la a noho ana ma ke Keena ma Aliiolani Hale, ma Honolulu, ma ka Mokupuni o Oahu i oleloia, ma ka hora 10 A.M. o ka Poakahi, ka la 21 o Maraki e hike mai ana, a ia manawa a ma ia wahi na mea a pau i kuleana o hele ae ai e hoike i ka lakou mau kumu, ina he kumu hoi ka lakou, e hike ai ke hole ia ke noi o ka palapala hoopii i olelo ia ae la.
A eia hou, e hoohana pu ia aku kekahi kope o keia olelo kauoha a me keia hoolaha, e ka Ilamuku, maluna o kela a me keia pakahi o na Luna Hoomalu o kela a me keia Papa Nana Koho Balota maloko a no kela a me keia mahele o na Mahele Koho Alii la o Oahu, a maluna hoi o J. N. S. Willliams, John A. Cummins, Paul Ne@mann, John ena, a me Arthur P. Peterson, oiai o lakou na moho i hoike ia a i hooia ia na koho ia mau na koho balota ana la he mau Alii no na Mahele Koho la.
A eia hon@e hool@ kaia hoi keie kaunoha a me olelo hoolaha ma na olelo Enelani a me Hawaii pakahi ma ka Pacific commercial Advertiser ma ka Enelani a ma Ka Leo o Ka Lahui ma ka Hawaii, oiai laua he mau nupepa e pai ia ana maloko o ua Mokupuni a Mahele Koho Alii la, no ka Manawa he umi mau la mamua ae o ka manawa i hoonohoia hoi maanei no ka hoelehe ana o keia palapala hoopii.
Hanaia ma Honolulu. i keia la 3 o Maraki A D 1892.
RICH. F BICKERTON.
Lunakanawai o ka Aha Hookelokolo
Kiekie.
Hooiaia e HENRY SMITH
Kakauolelo aha H. Kiekie. mar4 tf
HOOLOLI I MANAOIA NO KE KUMUKANAWAI.
o
He Kanawai e hoololi a ii na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pakui ma ii pauku hou i ke Kumukanawai e kauaia Pauku $3.
E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaelelo o ke Aupuni Hawaii:
Pauku1. Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukana wai, a nenei e heluhelu ia ai na Pauku la:
“Pauku 48. O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia imua o ka Moi. Ina e apono oia, o kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau in a kumu o kona hole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo ana no ia mea. Ina ina hope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila kanawai nei e ka elua hapakolu o na noa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ina e hole hou ia mai ke kakauinoa ana, alaila, e lilo ne ia i kanawai. Ma ia mau hana ana a nau, o hoo@opopoia ke kohe ana ma ke kahea ana in a ae a me na hole, a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na moa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hole i ka Bila Kanawai. Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la le 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona alaila, e lilo no ia i kanawai, me he la he kanawai i kakauinoaia e ia, ke ole nae e hike ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo, a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai.”
Pauku 2. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la.
“Pauku 56. O ke Alii o ka ahaolelo, he kane kupa oia no ke Aupuni i hike aku oia in a makahiki he iwakalua-kumamalima, a in oho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hike aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i eaii malalo o eono haneri dala.”
Pauku 3. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 59. O kela a me keia kane kuna o ko Hawaii Paeaina ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana, i ina ua hike aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana no ke koho ana in a ‘Lii o ka Ahaolelo, alaila, ua kupono oia i ke koho in a ‘Lii, a na loaa iaia ke kkuleana e koho in a ‘Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia koho ana, ina nae:”
A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e heluheiu ia ai:
“Alua—He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auha@ i emi ola iho @ waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela, na loaa maoli iaia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haneri dalai ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho.”
Pauku 4. Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 63. Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ma ka Ahaolelo, ina aole i kohoia malalo a kulike hoi me na koakaka ana a keia Kkumukanawai.”
Pauku 5. Ma keia ke noololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la
“Pauku 62. O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanao ana, ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho in a ‘Liii, a ua hookaa i kona mau auha@ a ua hike aku oia in a makahiki he iwakalua, a in oho ma keia Aupunio no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana, a i ike i ka heluhelu a me ke kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840,) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakala ma ke kanawai, alaila ua loaa iaia ke kuleana o hookomo i hookahi halota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia a pana; aka nae, o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili in a poe e noho ana mam keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumukanawai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho halota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai.”
Pauku 6 Ma keia ke pakui ia ne ii ke Kumukanawai he pauku heu ma kea no he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:
“Pauku 83. Ua hike i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana in a Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana in a kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana in a hana oihana mahiai, a ua hike no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupalena i ka manawa e hono ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oihake mahiai a me na oihana a hana paha a lakou e lawelawe ai.”
Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia ana iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.
CHARLES WILCOX,
Kakauolelo.
feb 19 tf-d
KA LEO O KA LAHUI.
JNO. E. BUSH.
Lunahooponopono a me Puuku.
POALUA, MARAKI 15, 1892
KA AI PALAOA.
Ma Kapuukolo, eia na kanaka oia mahele o ke kulanakauhale ke hoopakiko ne ii na lilo o ko lakou noho ana. Ua imi keia poe i ka hoemi lilo ma na mea ai. No ia kkumu, ua hoao lakou e awili i ka palaoa me ka poi maoli, a ua ike lakou i ka pono. Ua hoomoa ia ka palaoa aeae, ma ka nini ana iloko o ka wai-wela e paila ana, a koai ia a hike i ka moa pono ana. Ina ua apuupuu ka moa ana i ka wa e maalili ai, alaila, e kui i ua ai palaoa la a wali like, elike me ka poi. ia wa hoohui hapa like ka poi palaoa mo a me ka poi maoli, a waiho a kekahi kakahiaka ae, alaila ai aku. Ua olelo ia o kekahi o na poi ono loa a ke kanaka e ai ai. Ua olelo ia o keia kekahi o na poi ono loa a ke kanakak e ai ai. Ua hana ko Kapuukolo i keia, a ua oi palua aku ka nui o ka paalaoa hapaha mamua o ka poi hapaha, no ia kumu, i hoomau ai lakou, aole hoi no ka nele i ked ala maoli. He hana naauao keia, a he mea maikai no i ka lahai e imi in a kumu e emi ai ka lilo o ka noho ana, oiai eia kakou i ha wa wi, mai a popilikia e noho nei.
MOKUHANE.
Moe ino la kekahi wahine i keia moe penei: Aia ike aku la oia me ke kuea o Haloalii mawaena o Alanui Rikeke a me Mei, i kekahi a naina kanaka nui, aia hoi, ike ae la oia he kalaunu nui maluna ae, ma ka lewa, a ua pea ka malumalu e ka la. Ike aku ia eia in a mahoe. Hooho ao la na kanaka i ke kalaunu nui. Ia wa lohe ia ae la ka leo kanikau o ka Pa Alii. No kona ano ilihia, huli aku nei kona alo a hoi, a ike aku nei, he elua puu kiekie, o kekahi puu nae, ua oni aku a komo iloko o ke aouli, a o kekahi malalo iho, a maluna oia puu he hale. Ike aku la oia he kanaka e wehe ana i ka Hale. Pii aku la ola a komo iloko o ma hale la, a ike aku la oia-he lehulehu na kanaka o noho ana. Puka aku la laua a pii aku la a ka piko o na mauna la a huli mai la ke kanaka a pane mai aole kakouo e hiki iluna o kela puu.
Ike hou aku nei oia he elua wahine, o Malia a o Wahinealoha. Ma keia wahi lakou a pau i huli hoi mai ai, a puoho ae la oia. O ka lua keia o ka hike ana o keia moe.
O Kekumano, ka mea mea nana keia moouhane, a ke waiho nein a na kilo a me na Kaula e wehewehe mai.
NA HOAKOAKOA ANA I NA MEA OIAIO O KELA MANAWA.
MOKUNA II.
KA HIHIO MA DANIELA, 7.
Ka lua oia ka bea, o Medo-Peresia, mai 538 a ka 331. Ke kolu, oia ka leopadi o Helena, mai ka 331 a ka 161. Ka eha, ka holoholona nui weliweli a ano e, o Roma, i ka makahiki mamua o Karisto 161 a ka makahiki mahope o ke Karisto hike mua ana ma ii ka 483.
I ka ike mua ia ana aku o ka liona he eheu elua kona o ka aeto, e hoikeike ana i ka mama o ka hoopio ana a ka mana o Babulona malalo o Nebukaneka, ke alii nana i @ ai ae i keia aupuni a ke kelakela o kona mana. Ua huhuki ia ae na eheu a ua haawi ia aku ka puuwai o ke kanaka iaia—i kulike ai me kea no o kona Moi hope loa, he palupalu a he hohe wale, oia hoi o Belehasara.
Ua hapai ae la ka bea iaia iho ma kekahi aoao, e hoike ana i ke kau poo o ka aoao Peresia iloko o ka emepaea o Medo-Peresia, i hoike maopopo loa ia ao ma ka hoailona o ka hipa kane o ka Mokuna 8. Me he la o na iwi ekolu iloko o kona waha oia no na aina nui e omo ia mai a lilo pio i keia mana, oia o Babulona, Lidia, a me Aikopika, ka mea nana i hoohoihoi loa aku i ke a ke mana o ka poe Peresia, me he la, e olelo ana, e ala ae oe e oe e ai nui aku in a io.
He eha hoi eheu o ka leopedi, e hoomaopopo mai ana i ka holopapa a me ka mama loe o na hoopio ana a Helena malalo kona Moi, Alekanedero; a me na poo ehe e hoike ana i ka hailona no ka mahele ia ana o kona aupuni i eha mahele mahope iho o kona make ana, i hoomaopopo pono loa ia ma ka hoaiiona o ke kao ma ka Mokuna 8.
Hoihope ke Ana Hora a Ahana, Ua Ke aku la.
E Ka Leo, o ke kanawai paa o Peresia a me Media. O ka mea pepehi i ke kanaka, e make. Eia ua kanawai paa loli ole la; e oki ia ke poo o ke kanaka i pepehi ia a e kau ihe ua poo la maluna o ke poo o ka mua nana i pepehi i ua kanaka la, maluna ponoi o ka mea ola ke poo o ka mea moke a hike i ka helelei ana iloko o ka halopaa@ a kupapau like laua; a i ole, pak@ paha ua kanaka la mailoko mai e kela maewaewa i lu i. @a lehu aluna o koka peo a o kona pakele no ia mai la ae.
E Ka Leo o ka@ @ wale no kakou @ e ia @, o pili ana no ka’u i @ aole au he Liberala i hoia la, @ apopo, aole ma keia hope aku; aka ina wane ike ana he kanaka Hawaii ponoi ke hana ana i keia Poakahi ae, alaila e hoi hope no au, o keia rumi ka hoike. &c.
E ka hoaloha o Ka Leo, e hoike aku ee, o ka’u mau olelo i hoike aku ai imua o olua, Ua Ke Aku la. Ke hana nei ke kanaka Hawaii ponoi, i ko ai ka moto a ka Hui Liberala, “e ike mua i ke kanaka Hawaii,” a ua ike ia ua hana inehinei a ke hana nei a e hana aku ana.
Nolaila ua hooko au i ka’u i olelo ai imua o olua, a me kela rumi, “a e hoihoi ihope no au i ka mea Ana Hora a Ahasa,” Iseia 38:8, oia nei, jua maalo aku la kela “aka” aole au he Liberala &c. &c. a ano e i ka Hui Liberala a me na hoa i lana hewa ka manao ua haalele au; aka, ano, e hoike ae oe, oia mau no au i keia la, a e oia mau aku ana no au he Liberala, e like me ka oia mau o ua kanaka Hawaii la ma ia wahi, a pela ke Akua e kekua ai ia’u, a me oe, a me kakou. O na kinaunau mamua aku nei, ano ua maemae kakou a pau. Amene.
JNO SAM KEKUKAHIKO.
Kakaako, Mar. 21, 1892.
NA MEA HOU O KA PALIKUI O MAKANA.
I ka Lunahooponopono o Ka Leo o ka Lahui, Aloha oe:--
Ma ka Paaono, Maraki 5 hala, ua pakele mai ke ola o Mr. Kaluna i ka nalu o na pali, oiai oia me kona hoa e kui opihi ana, a ua miki ia aku la ua Kaluna la a haule ana iloko o ke kai. Kokoke paha e piha ka hapaha hora kona nalowale ana mai kona hoa aku, a hoea mai oia ua nawaliwali. Ua hoao mai la oia e au aku iuka, aka no ke okaikai loa, ua hike ole; nolaila ua hoao hou ae la oia e au malalo ae o hoolulu, a pae ae la me ka laelae, a o na mea a pau ma kona lima ua lilo aku.
Ma ka la Sabati ae, ua ulu ae he hoopaapaa maloko o ka luakini o Waioli, mawaena o ke kahu o keia apana a me na lala o ka ekalesia a ua aneane e ulele lima o Napoho a me Puuki, “a ku aku o D Puhi mawaena o laua e uwao ae i kekahi a me kekahi. Ua ulu mai keia mamuli o ko ka Aha Luna noho ana o poonoo i ke kahu no kekahi ipo manu.
He pono anei keia mau hana a keia mau inoa hanohano e kau ae nei maluna maloko o keia mau apana o Hanalei nei?
Owau no me ka haahaa.
J NAPUAIKAIHA.
[Ma ko makou noonoo ana, ina ua hana io ia pela, alaila, ua pono ole; he nui na lono poaeao o kekahi mau ekalesia e puapuai mai nei, a o kekahi kumu iho la no keia, o ka hike ole e @umi i na kuko o ke kino, main a alakai a i na hoahanau. Ua waiho neoneo maoli no kekahi mau luakini a puni ka makahiki. L. H.
Halawai Hui Liberala.
E malama ana ka Hui Liberala i ka lakou halawai mau ma ka Hale Paikau kahiko maluna ae o kahi Baroa ma, ma alanui Moiwawahine, ma ke ahiahi Poahu, Mar. 17 th , hora 7 p.m.
Ma ke kauoha a
Jno. K. Pa@
Kakauolele