Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 415, 22 March 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

 

MA KE KAUOHA.

 

Ma ka Aha Kiekie o ko Hawaii Paeaina, ma ke Keena.

            Ma na mea e pili ana i ka hoopii a John Ross (Kapena Roke) a me kekahi poe e ae e hoopau wale ia kekahi koho ana no na @ i no ka Mahele (Koho Alii) o Oahu.

 

            Mamuli o ka waiho ia ana mai o ka palapala hoopii a John Ross a me a me kanalima poe e ae i waihoia mai ma ke Keena o ka Kakauolelo o ka Aha Hookolokolo Kiekie, i hakuia mai i ka Lunakanawai Kiekie, o na Aha Hookolokolo la a e hoonohonoho mai ana hoi i kekahi mau kumu ma ona la i manao a ai e na poe hoopii la aole ke koho hope ana iho nei no na 'Lii maloko a no ka Mokupuni a me Mahele Koho Alii o Oahu, i malamaia i ka la 3 o Feberuari, A. D. 1892 i ku i ke kanawai ia wa a i keia manawa, na make a ua lilo i mea ole, a no ia e hoopau wale ia, a e hoi mai ana hoi e hoolohe ia ia palapala hoopii la a me ka olelo hooholo a ka aha, na ku ole i ke kanawai ia wa a i keia wa a i keia manawa ua koho ana la, ua make a ua lilo i mea ole.  A nolaila.

            Ma keia ke kauoha ia nei e hoolohe ia ana na palapala hoopii la imua o kekahi o na Lunakanawai o ua.  Aha Hookolokolo Kiekie la e noho ana ma ke Keena ma Aliiolani Hale, ma Honolulu ma ka Mokupuni o Oahu i oleloia, ma ka hora 10 A. M. o ka Poakahi, ka la 21 o Maraki e hiki mai ana, a ia manawa a ma ia wahi na mea a pau i kuleana e hele ae ai e hoike i ka lakou mau kumu ina he kumu hoi ka lakou, e hiki ai ke hoole ia ke noi o ka palapala hoopii i olelo ia ae la.

            A eia hou e hoohana pu ia aku kekahi kope o keia olelo kauoha a me keia hoolaha, e ka Hamuku, maluna o kela a keia pakahi o na Luna Hoomalu o keia a me keia Papa Nana Koho Balota maloko a no kela a me keia mahele o na Mahele Koho Alii la o Oahu, a maluna hoi o J. N. S. Williams, John A. Cummins, Paul Neumann, John Ena, a me Arthur P. Peterson, oiai o lakou na moho i hoike ia a i hooia ia ua kohoia mau ua koho balota ana la he mau Alii no ua Ma! ola Koho la.

            A eia hou, e hoolahaia hoi keia kauoha a me olelo hoolaha ma olelo Ene@ani a me Hawaii pakalii ma ka Pacific Commercial Advertiser ma ka Enelani a ma Ka Leo O KA LAHUI ma ka Hawaii oiai laua he mau nupepa e pai ia ana maloko o na Mokupuni a Mahele Koho Alii la no ka manawa he umi mau la @o mua ae o ka manawa i honohoia hoi maa nei no ka hoolohe ana o keia palapala hoopii.

            Hanaia ma Honolulu i keia la 30 Maraki A. D. 1892.

RICH F. BICKERTON

Lunakanawai o ka Aha Hookolokolo

Kiekie.

Hooiaia e         HENRY SMITH

Kakauolelo Aha H. Kiekie.  mar4 ti

 

 

NA AINA HOME MA KONA HEMA, HAWAII.

            Ma keia la, ke hoolaha ia aku nei:-

            I           O kela mau apana aina he 7 ma Kukuiopae, S. Kona. Hawaii, ua makaukau no ka hoolilo ana aku i ka poe makemake mai ana e loaa ia lakou na aina home e noho ai.

            II         Ua hiki no ke ike ia na kii o keia mau apana aina ma ke Keena Aina o ke Keena Kalaiaina ma Honolulu, a i ole ma ke keena o J. W. Kuaimoku, ma Pahoehoe, Kona Hema, Hawaii.

            III        Na J W Kuaimoku no e kuhikuhi aku i na apana aina i kela me keia mea e makemake mai ana e ike o no ia hana ana, ua kuleana oia e aku ia $1.00 mai ka mea e makemake ana i na apana aina.

            IV        O na kanaka a pau e makemake ana i na apana aina o oi mai no lakou i ke Kuhina Kalaiaina ma kekahi palapala i pai hakahakaia e loaa waie mai ana mai a J. W. Kuaimoku mai.

            V         Aole e noonoo ia kekahi nonoi mai kekahi mea mai e nohoeha aina.

            VI        O ka poe wale no i piha na makahiki ke ae ia e nonoi mai.

            VII      E haawi ia no iloko oumi makahiki e aku ia ai ka aina a iloko o ia manawa ua kuu ia ka aina mai na auhau aku.

            VIII     E kukulu hoi oia i hale nohoo nona maluna o ka aina iloko o hookahi makahiki, a o hoomaka hoi e noho maloko o ia hale, a e hoomau aku i ke koena o umi makahiki.

            IX        E hoopuni hoi oia i ka aina me kekahi pa Lupono iloko o ekolu makahiki.

            X         E uku hoi oia ma ka hapaha makahiki mamua o ka ukupanee maluna o ke keena i uku ole ia o ke kumukuni, ma ka 5 pa-keneta.  Ua hiki no hoi i ka mea kuai ke hookaa @au, a i kekahi hapa paha o ke kumukuai i kela a me keia manawa, a i ka mea noho ole e oki ia ka ukupanee.

            XI        Aole e hiki e hoolilo ia aku ka aelike mua, a aole no hoi e hiki ke kuai ia ka aina, aia a pau mua na olelo aelike i ka hooko ia.

            XII      Oka haule ana o ka hooko ia ana o na kumu i aelike ia, he mea no ia e hoolilo wale ia ai o ka aina.

C. N. SPENCER.

Kuhina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina.         Feb. 23, 1892

 

 

HOOLOLI I MANAOIA NO

KE KUMUKANAWAI.

            He Kanawai e hoololi ai i na Pauku 48, 56, 59, 62 a me 63 o ke Kumukanawai, a e pakui mai i pauku hou i ke Kumukanawai e kapaia Pauku 83.

            E hooholoia e ka Moi a me ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii:

            Pauku 1.          Ma keia ke hoololiia nei ka Pauku 48 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:

            "Pauku 48.  O na Bila Kanawai a pau i hooholoia e ka Ahaolelo mamua o ka lilo ana i kanawai, e waiho ia imua o ka Moi.  Ina e apono oia, e kakauinoa oia, a ma ia mea e lilo ai ia i kanawai; aka, ina aole oia i kakauinoa, e hoihoi hou ae oia me na kumu pu o kona hoole ana i ka Ahaolelo, a na ka Ahaolelo e kakau i na kumu o kona hoole ana maloko o ko lakou buke moolelo, a e hapai hou lakou i ka noonoo hou ana no ia mea.  Ina mahope o ia noonoo hou ana a ua hoaponoia ua Bila Kanawai nei e ka elua hapakolu o na hoa a pau i kohoia o ka Ahaolelo, e hoihoi hou ia aku i ka Moi no ke kakauinoa ana, a ma e hoole hou ia mai ke kakauinoa ana alaila, e lilo no ia i kanawai.  Ma ia mau hana ana a pau, e hoomaopopoia ke koho ana ma ke kahea ana i na ae a me na hoole a e kakau ia ma ka buke moolelo o ka Ahaolelo, na inoa o na poe a pau i koho ma ka ae a me ka hoole i ka Bila Kanawai.  Ina e hoihoi ole ia mai kekahi Bila Kanawai e ka Moi iloko o na la he 10 (koe ka la Sabati) mahope o ka waihoia ana aku imua ona alaila e lilo no ia i kanawai me he la he kanawai i kakauinoaia e ia ke ole nae e hiki ole ka hoihoi ana mai mamuli o ka hookuu e ia ana o ka Ahaolelo a ina pela, aole no ia e lilo i kanawai."

            Pauku 2.          Me keia ke hoololi ia nei ka Pauku 56 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 56.  O ke Alii o ka Ahaolelo , he kane kupa oia no ke Aupuni i hiki aku oia i na makahiki he iwakalua-kuniamalima, a i noho ma ke Aupuni no na makahiki ekolu, a he waiwai kona iloko o keia Aupuni i kupono i ka auhau i hiki aku i ka ekolu tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole ia, he loaa makahiki kona aole i emi malalo o eono baneri dala."

            Pauku 3.          Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 59 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 59.  O kela a me keia kane kupa o ko Hawaii Paeaina ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana a ina ua hiki aku kona mau makahiki i ka iwakalua, a ua hookaa oia i kona mau auhau, a ina ua hookomo oia i kona inoa ma ka luna inoa o na poe koho o kona apana no ke koho apa i na 'Lii o ka Ahaolelo, alaila ua kupono oia i ke koho i na 'Lii, a ua loaa iaia ke kuleana o koho i na 'Lii o ka Ahaolelo i kela a me keia noho ana ina nae:"

            A e hoololi ia no hoi ka mahele elua o ua pauku la, a penei e heluhelu ia ai:

            "Alua- He waiwai ponoi kona ma keia Paeaina i kupono i ka auhauia i a emi ole iho ka waiwai io malalo o hookahi tausani dala mawaho ae o na hihia a pau, a i ole pela,, ua loaa maolli laia kekahi loaa makahiki i emi ole malalo o eono haeri dala i ka makahiki mamua ponoi iho o kona hookomo ana i kona inoa iloko o na inoa o ka poe kupono i ke koho."

            Pauku 4.          Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 63 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai uapauku la:

            "Pauku 63.  Aole e noho kekahi i Alii a i Lunamakaainana ina ka Ahaolelo, ina aole i kohola malalo a kulike hoi me na hoakaka ana a keia Kumukanawai."

            Pauku 5.          Ma keia ke hoololi ia nei ka Pauku 62 o ke Kumukanawai, a penei e heluhelu ia ai ua Pauku la:

            "Pauku 62.  O kela a me loaa kane kupa o ko Hawaii Paeaina, ina he Hawaii, Amerika, a he Europa paha ma ka hanau ana ina ua hoohiki oia e kokua mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai e like me ka mea i hoakakaia no na poe nana e koho i na 'Lii, a ua hookaa i kona mau auhau, a ua hiki aku oia i na makahiki he iwakalua, a i noho ma keia Aupuni no ka makahiki hookahi mamua penei iho o ke koho ana, a i ike ka heluhelu a me ka kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha (ina i hanauia mahope mai o ka makahiki 1840) a ina ua hookomo i kona inoa ma ka papa inoa o na poe koho o kona apana e like me ka mea i hoakakaia ma ke kanawai, alaila no loaa iaia ke kuleana e hookomo i hookahi balota no na Lunamakaainana a mau Lunamakaainana paha o ia apana, aka nae o na olelo no ka makahiki hookahi mamua ponoi iho o ke koho ana a me ka ike heluhelu a kakaulima ma ka olelo Hawaii, Enelani a Europa paha, aole ia e pili i na poe e noho ana ma keia Aupuni i ka manawa i kukalaia ai keia Kumuka wai, ina e hoopaa lakou i ko lakou inoa a koho balota lakou ma ke koho mua ana malalo o keia Kumukanawai."

            Pauku 6.          Ma keia ke pukui ia nei i ke Kumukanawai he pauku heu ma ke ano he hoololi i ua Kumukanawai la, a e kapaia, Pauku 83, a penei e heluhelu ia ai ua pauku la:

            "Pauku 83.  Ua hiki i ka Ahaolelo i kela a me keia manawa e hana i na Kanawai ana i manao ai ua kupono no ka hooponopono ana a me ka hoomalu ana me ka hoomaopopo ana i na kanaka a pau, a i ole ia, o kekahi papa hookahi a lahui paha i lawe ia mai iloko o ke Aupuni no ka hana ana i na hana oihana mahiai, a ua hiki no hoi ma ia Kanawai e hoohaiki a kaupulena i ka manawa e noho ai maloko o ke Aupuni o ia poe limahana oih@@@ mahiai a me na oihana a hana paha a akou e welawe ai."

            Ke hooia nei au ua hooholoia ka Bila mamua ae ma ka Heluhelu Ekolu ia aua iloko o ka Ahaolelo o ke Aupuni Hawaii ma ka la 10 o Novemaba, M. H. 1890.

CHARLES WILCOX.

Kakauolelo.

feb 19 tf-d.

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POALUA, MARAKI 22, 1892

 

            UA MAKE AKEIA na kanaka Hawaii a @@@ i loaa ka mana koho i na 'Lii a me Luna@akaaiuana, a i koho hoi i keia kau koho iho nei i hala, oka poe i ike a i ike @le i ka olelo Beritania e hele mai imua o ka Aha Kiekie i keia kakahiaka, hora 10 no ka hooiaio ana i ko oukou pohihihi ma ia olelo malihini a ikeia hoi ma ke kau koho balota iho nei i hal@ e pili ana i ke koho ana i na 'Lii.  Loa eia no ke mau nei ke aloha aina iloko o ko oukou mau puuwai, no ko kakaou aina makuahine nei, ke hoi aku nei, makou ia oukou e hele mai a hoike ia oukou iho imua o ka aha, a e koho hou kakou e pono ai.

 

PAANI MABALA

            Na ke telefona makou i olapa mai, o ka hana nui ka a na opio a pau pu no me na tuahinehine o Kaumakapili ae nei, o ke kiuikini hua mabala, mai na la @oa a me @a la pule, a na makua o ka popo i ao mai ai ia lakou he la no ke Akua Ola, a i keia poe hoi he la pauni ia iho la ia me na mabala.  Me he la ua auwana looa na paha keia poe mailoko mai o ka pa.  E na hoakanaka e hanu i pono ka noho ana, no ka mea.  O ka lima lewalewa malalo iho o ka la he ilihune ka hopa.

            E ae opio, e hooikaika i ka naauao @okua no ka wa makua o@@ he @ai waiwai hoi ka naauao i ka @ ea e aku a a @ hiki ai i kona waha ke owaka ma ka @@@.  Hou hewa ka mea hupo me he pi@@@ la ma ka puka anianiani, a he hoopupunipuni wale ia, a no ka hupo, he ae wale aku ia no.  E hoomanao pu hoi.  "O ke kanaka i hele hewa ae mai ka aoao ae o ka naauao, e noho no ia ma ke anaina o ka poe nalu make."  O ka mole o ka naauao, o ka makau ia Iehova.

 

NA HOAKOAKOA ANA I NA MEA OIAIO O KEIA MANAWA

MOKUNA II

KA HIHIO MA DANIELA, 7.

            O lakou kai kuo aku i na ao ana a me ka hookiekie ana a ka pepa, oia hoi ka Heruli, Vandals a me Ostrogothe.  Ma ka ikaika i nee hope aku lakou mai Roma aku iloko o ka malama o Maraki 538, oiai keia nee hope ana aku ai o ka Ostrothe, a ia manawa i hooko ia ke kuahaua a Instininana.

            Na hao ekolu keia o ka holoholona i ohiu ia ae e kaai hao nuku a ano e i ike ia ai.

            Na keia wahi hao uuku ua olelo hookie:  E hoomaopopo kakou i ike pono i na inoa hookiekie a ka hope i lawe ae ai nona iho, a ana i lawe mai ai mai ka poe e pelo hoopunipuni ana iaia.  A hookaumaha aku la i ka poe haipule o ka Mea Kiekie Loa.

            Aia mawaena o ke kanalima a me hookahi haneri miliona ka nui o ka poe manaoio i luku maewaewa ia, a ko hoike nei no @a oiai o ka hahi ana a keia mana a me kona hookaumaha ana a keia mana.

            A ua manao oia e hookahuli i ka manawa a me na kanawai.  Dan. 7:23.

            Ma ka unuhi ana o ka Septuagent, ke Geremania, a me ka Olelo e, ke kanawai ka lakou, a e kuhikuhi ana i ke kanawai o ka Mea Kiekie Loa.

            O keia no kekahi hana a ka pope i manao ai e hooko aku ma ka hoao ana e hoololi i ka ha o ke kauoha o ke kanawai o ka Mea Mana Loa, me ka hoonoho ana i ka la mua o ka pule no ke Sabati, ma kahi o ka hiku o ka la elike me ka olelo a ke kauoha.  E nana i na Kakarema Katolika.

            A ua haawiia keia mau mea ma kona lima a hiki i ka manawa, a me na manawa, a me ka hapa o ka manawa, oia he ekolu manawa me ka hapa.

            O ka hookahi manawa maloko o ka Baibala, he hookahi makahiki ia.  Dan 4:16, i hoohalike me ka Iosepa, ka moa nana i haku kekahi moolelo piha a hilinai nui ia, o ka lahui Isaraela, he "ohiku manawa" he ehiku makahiki no ia.

            Nolaila, o ka ekolu manawa a me ka hapa manawa, he ekolu makahiki ia me ka hapa.  A oiai he 3@0 na la ka helu ana o ka makahiki ma ka Baibala (30 la o ka malama) alaila ekolu a me ka hapa o keia ano makahiki, he 1260 mau la ia.

 

KE KAHUNAPULE MA-KOKA

            I piha i na manao nonohua, lokoiao a aloha ole e haawi i wahi hoomanao hope loa maluna iho o ke kino make o ka hipa nana i hanai iaia,: loaa ai ke ola ana e noho kalaiwa kaa nei.

 

            I ka Nupepa KA LEO O KA LAHUI ka mea nana o hoike nei ma ke akau i na mea hana pohihi,. Aloha kaua.

 

            Maemae nei, ka hoike aku @@@@ ia ae i kukahi mea olelo i loaa @ ma Hilo nei, oia kela.

            Ma ke kakahiaka o ka ia 8 @@ o Maraki 1892, ua make iho la o H. * * * he hoohanau no ka ekalesia Hoolepope.

            A! ma ia la no, ua haawi ia aku ka lohe i ke kahuhipa aloha ole e hele mai e malama i wahi an@@na

pule hoomanao hope @ea, malu na iho o ke kino hope o kekahi o na hipa ana, e noho kahu ana.

            Ua makaukau ka ohana o ka mea i make e kali ana no ka hiki aku o ke kahunapule auwana a hiki i ka hora 3 P. M. e na ka@ no lakou, e hiki i ke kanu ia ana o ka mea i make, a po ia la, he ole loa no.  Ma ka hora 4 P. M. ua hiki mai ke kino o ka mea i make ma ka PaIlina, akahi no a haawiia i wahi anoino pula nona, o ka mea nana i lawelawe ia apana hana, oia no ka hope o ke kahunapule alala, ka mea nana i hoopuka ae i kekahi mau huaolelo hoomanao, @@@:

            "Ua lohe maua, ua komo eia i ke Katolika, kolaila, o pii aku ana paha maua, noho paha? oia paha i ko i ala hoi mai.

            I keia manawa n@e o olelo ia nei ua ike ia aku ke kahunapule o okou aua ma @@@ o ke kaa pio, me ka papale luuluu nui o Pahua, a ho huipa ma kona lima, o hilihili ana ma ke kaupoku o ka lio, e kia ana no ke kai noho i ka iliili o Alaalamanu, ia hele ana nao, napoo kahawaii, a ua noonoo loa, hoi ae ana, me na ohu lei o Haihai.

            O ka'u e hoike aku nei ia oe, he moa ia o hoakaka ana i ke ano io maoli, o kekahi poe kahunapule i manaoia, he poe lakou e hanai ana i na hipa me ko aloha ia Karisto.

            Aka uae, o ke ano io maoli no o ke kahunapule, i ololoia maluna ae nei, ma-kona, ua piha i na maoao nonohua, a aloha ole, i na hipa ana e malama ana.

            A oiai o H * * * * waiho ana no ka mai, no na mahina 5 ka loihi, aole loa ua mamo nei a Levi i kiei a halo iki i nana i na popilikia o ka hipa nawaliwali, aka noa, o ka mea i ike mau ia no keia kahunapule aia mau oia e noho kalaiwa ana, no na kaa hoonanea, ma na alanui o ke kaona, a hiki aku i na wahi paina hoonanea.

            Ua manao makou, o ka @ana kupono maoli i ke kahunapule, e hoi aku i ka euanolio o ke ola, a e kipa aku ma na kouhale a @@@ pu, me na poe pilikia luuluu,  kaunaha; a e haawi aku i na olelo hoolana ia lakou, elike me ka Karieto i hana ai.  Ua olelo o Solomona ua ai aku ka pono o ka hele @@@ i ka hale kanikau mamua o ka hele ana i kahi ahaaina.  No ka malaila ka hopena o na mea a pau.

            Aka @@@, ma keia moolelo, e ike ia no, ua ai aku ka makemake o ke kahunapule, o hele i na paina l@@l@@, mamua o ka hele ana o ike i ke kino wailua o ka hipa aloha i make, ina ka Pa Ilino.

KAMU PELE@@@

 

HOOLAHA! HOOLAHA!!

Ko kauoha ia aku nei na mea a pau, no lakou na uwati a mea @ula a waiho nei ma ko'u Hale Hana Uwati, e pono e kii loko mai iloko o keia mau la a hiki i ka la 9 o Maraki.  Ua hala anoi ka mahina okou i kahua ia ai o ka poe i kuleana, a ina aole o @ii mai ka poe mea uwati a mea @@@@, a@@@@, o hoolilo aku ana no wau @@@ ia hope aku.

FAI KEE & CO

Helu 37  @@@@@ @@@@@ @@@