Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 501, 18 July 1892 — Page 2

Page PDF (1012.37 KB)

This text was transcribed by:  Jane Ka'ala Pang
This work is dedicated to:  Mary Ann Kauluwehi Aki Kalama `Ainahau O Kaleponi HCC Founder & Haunani Bernardino, kumu `Olelo

MA KE KAUOHA.

OLELO HOOKO MORAKI.

  I kulike ai me ko kahi mana kuai i koike ia maloko a kekahipalapala moraki i hana ia mawaina o Chas. B. Wilson a me Evaline M. Wilson, kana wahine  @@@, o ka aoao mua a me James F. Morgan, et at, o ka aoao elua, ma ka la 16 o Maraki, 1888, i kakao hope ia ma ka buke 109, aoao 361, a i hooliloia @ Henry Smith Mea Malama Wai wai @ na mea moraki, ma kekahi palapala i hanai i ka la 180 Ape@@ 1889, a i kakau kope @@ ma ka Buke 111, aoao 414 a me 115.  Nolaila ke hoolahi ia aku nei e ka @@@ n aka aoao @@ o na moraki @@ hookeana oia ia @@@ a juai no ka hehaki ia o na olelo p@nei@ uku @@ ana i ka ulu @@@ a me @@kuu paa.

  A ke hoolaha hou ia aku nei, aia mahope aku o na pule ekolu mai keia ia aku alaila, e noolana ia aku na aina i koike ia na ia norahi no ke kadala ana, ma ke keena kudaia o Jas. F. Morgan ma Honolulu, ma ka Poaono la 6 o Augate 1892, hora 12 o ia la.

  Aia ma kahi o C. W. Ashford, loio no ka hope oka mea moraki mai, na olelo hoakaka no keia mea

  Hana ia i keia la S8 o Julai, 1892,

HENRY SMITH

Mea Malama Waiwai.

  O ka waiwai i paa malalo o ua moraki la, oia no ka pahale o na mea moraki aku, e waiho ia ma ke kihi Hikina o Alanui Piikoi a me Young, Kulaokahua, Honolulu, Oahu, i hoakaka poni ia ne keia iho.   E hhomaka ana ma ke kihi aoao mauka o Alanui Young a me Piikoi, e e holi hikina ana ma Alanui Young 219.8 kapuai, alaila aku e holoakau ana he 150 kapuai, olelo aku e holo komohana ana ke Alanui Piikoi he 210,9 kapuai, a melaila aku e holo hema ana ma Alanui Piikoi 150,3 kapuai, a kahi i hoomaka ai, non ka iliaina he 831-100 a ka eka.     June 2 ldly  tf

 

KA LEO O KA LAHUI.

Jno, e. bush

Lunahooponopono a me Puaka.

 

POAKAHI IULAI 18, 1892.

KA AHA KUIHNA

  Oka Poakola nei kekahi o ka la nakuwakunia o ka Hale Ahaolelo No ka mea, ma ia a i waiho ae ai o Lunamakaainawe L.W. Wilikoki i kekahi mae ana e kaupaona ia ai ka Aha Kuhina e ku nei i keia wai aka mamuli o ka makaukau ole o ka Hale ia namawa no ka hapai koke ana i ka noonoo ana ia mea, nolaila ua hoopanee ia ua olelo hooholo la a ka Poaha o keia pula ae.  Aole o keia wale kea o naulu i ike ia aia ia la, aka ua hapai pu ia ae he olelo nooholo e hoopau ana i ka Hamuku o ke Aupuni, a ua waihoia maka papa.  He mau hiohiona keia o ka oili mai o ke kino maoli, oia hoi ka makemake o ka lahui.

He Hooko Ana.

  Me ka minamina makou e puana ae nei ke hele aku ia e hookeia ka makou i olelo ai, mma na haiolelo, i ke kau holo baleta iko nei, ma Koolaupeke a ma Honolulu nei, aole i kaawale aku ka pilikia maluna o o ko makou hoa pale holo balota o Waimanalo, ka Hon. J.A. Cammins.  I keia mau la iho nei, o ke kauwa haole niu kekaolelo ana na hele aku la, mai ka nohoina hoopepe a ua kauoha aku me ka leo hookikina e uku koke mai oia i kekahi koina dala no kekahi aie a ina ole, alaila, e kakau mai oia kona inoa e hoolilo i kona waiwai a pau ia ia a me kona kuleana a pau i ka hoolimalima o Waimanalo a me kona waiwai a pau.  E ole o Uilama Irwin, o ka Hui o Spreckels, kanahi iho la, aka, he noho na mauliawa no nae k eke `lii e noho kauhale nei.  O ka hana no keia a ua poe Indaio la i hana ai ia Makeki o Heeia, a lilo holooloa ai ia Wili a noho ilihune ia kanaka e noho nei.  Aloha no kakou i ke ale ia e na keiki a Mamena.

KAHILINAI OLE

  Ma ka nana aku, a ma na hana no hoi i ike ia, i loko o keia au o elua makahiki i ppau iho nei i ka la hope o Maraki, 1892, ua lava na kumu e hilinai ole ai i keia Aha Kuhina, ma ko lakou ano he Aha piha.  Iloko  o keia eha Kuhina a makou i hilinai ai, oia hoi o Mr. Samuel Parker.  He oiaio he opio a he malihini oia i ka hana o ke aupuni, i kona kome ana aku o la weiawe i ka hana, aka, mawaho ae o kona haawi pio ana ma kekahi mau mea i hana ia mamuli o ke alakai a ka kappa nui o ka Aha Kuhina na manao no makou ua aho no ka aoao o ka Moiwahine iaia a a he loaa no kei kani ka@ aeno o ka lahui ma ona la, he ai loa aku ina e @@ia ana he mau hea e hiki @ke ana ma na noohoo ana a ma @@ koohana ana.

  He wa kupilikii keia o ka mau a ke pupono loa e loaa na loea kalai aupuni i ei ae ka ike manua o ko makou nei a i hope ole hei i ka lakou ana i na ninau nui a hoohana aka i mea e pono ai kakou a e  kolemau ai ka aina.

 Ke panui ia na hemahema hookeie hana me na hemahema kalai aupuni ua lava a ua piha ke kiaka o ko lakou hewa e kupono hi e hoopau ia ai lokou mai ka oihana aku

  Nolaila, he mea hewa ole no i ka Moiwahine e noonoo e i kana mea e hana ai.  Us law aka ike kalaiaupuni na hoa kuakiaki, na alakai ma o na hana i hana ia ma na aupuni naauao i kiekie a kelakela no ka malama i na kanawai kumu a me na rula e pili ana i ka wae ana o ka Aha Kuhina, mai loko o ka lehulehu, i kupono, a i kuleana, ma o ka lahui a ma o ka aoao o ka poe waiwai o ka aina.

 

Ka Waihona Moolelo o ke Aupuni.

  Me he la i leia pule ae e hiki aku ai ka noonoo ana o na hoa hanohano o ka Hale Ahaolelo i kekahi etamu hou i waiheia mai e ke Kuhina o ke na Aina E, e pili ana i ka hooponopono a me ka malama ana i ka waihona buke a me ka palapala moolelo o Hawaii nei.  Eia keia waiwai nui o ke aupuni ke waiho nei me ka mokaki ke malowale nei kekahi mau palapala ke pau nei i ka popo koea a me ka ai ia e ka aole.

  Eia ka moolelo o ka aina ke waiho hemahema nei mai ke au i kukulu ia ai ke aupuni hou mai a Kamehameha ka Nui mai, Liholiho a pela aku a hiki i o kakou nei; ke make aku nei ka poe kahiko i ike a i hoopaa i ka moolelo o ko Hawaii ano, a me kona aupuni, hona lahui a me ko ano o ko lakou noho`na a he nalowale keia mau palapaia aiaila ua nalo pu aku hoi kekahi o na kkumu hoomanao e hiki ai i ko keia mau aku ke hoomaopopo i keia mea a pau e pili ana i ko kakou aina a me ko kakou mau kupuna a me ko lakou noho ana.

  He mea nui keia ma na aina e aku.  He paniehia loa i ka malama ana i ka moolelo o na ano a pau o ko lakou lahui a me ko lakou aina hanau.  Aole he aupuni naauao o kea o nei i nele i ka Waihona Moolelo, koe papa o Hawaii nei.

  Ma keia ua manao makou o ka haawina a ke Kuhina i noi mai ai ma kana hoike e hookoaio ia ma ka bila haawina, he puu dala makepono no ia e hoolilo ia no keia hana mamua o ka pau loa ana aku o na buke a me na palapala i ka poino a liko he mea hiki ole ke pani ia na keia hope aku.

O KA HOOPONO OLA KE ALUHELE O KA MAHALONA

  He hauoli makou ke ike aku e @@@@ ana na Kanaka Hawaii maoli o ka@ina e hawe@@@ i na hana hiki ai ke mah@@@ ka inoa, a e lilo ai ke mau aia a ma @ ae imua o na make o ka @@@ o kona aina makua@@@ @@@ he kanaka oia na ke kula@@mkiea @@@@@ paha.  O ke kanaka p@pahi ia me na @@ hana @@@@ a na hele oia i ka malama ana i kei mau hua kumu maluna a uhane ole oia Hoko o ka puuwai o na kanaka oia lahui a mau lahui papa.

  Aole makou e poina i ka hoo@@@ ae, i ka moolelo i kekahi Luna Aupuni Kiekie o ke Aupuni, i ke au e nocho moi ana o Kalani Kaulilua, a pene kona wahi moolelo pokele i hawanawana ia mai:

  I kekahi la ulu ae nei ka manao uilani iloko ona e hele i ka holi lio, kauoha aku nei oia i kana kauwa e hauhoa ia ka noho maluna o ka hokua o kona lio, e hele ana oia i kokua o kona ilio, e hele ana oia i ka hololio ma kuaaina, me ka eleu ua hooloia ka makemake.  A hele aku la laua me kekahi o kana mau kauwa, ia laua ma ke @iahele, kipa ae la laua ma kekahi wahi hale inu wai mamano, i a ka pau ana, ua noi mai la oia i ka uku he 20 keneta no laua elua, aka, ua panai koke ia oia me na hauolele akala ki “I O U”.  O kele 20 keneta ana i uku ole ai, na lilo ia he akua lapu nona a hiki i hona hoop@@ ia ana mai ka oihana mai, a ua lilo oia he kanaka puhikole lau @@@@ o ka aina i keia la.

  Ua ulu mai ko makou kamailio ana no keia mea no kekahi opioHawaii haahaa loa, e noho ana e lawelawe Puuku Malama Dala no ka Hui Hoahu Dala o Kapuukolo, a paa ia ana iloko o kona lima i ka huina dala o $6,000 a oi no 1 makahiki, a i ukupanee no ia mau dala ma ka 20@ keneta no ke dala hookah no ia Manawa.  Nolaila, o ke hoopono ma ka hana, maka`u i ka hapa hewa, oia ke alahele e pii ai i na kulana kiekie iloko o ka aina, aole o ka hoopunipuni a me ka wahahee.  E malama i keia oleloao i pii i @@n@ kulana kiekie iloko o ka aina a o ka makou hoi e kono aku nei i na opio Hawaii e hoahu i ka oukou mau dala iloko o keia Hui mamua o ke kiloi ana iloko o na hale inu rama i na ahiahi Poaono.

KAU AHAOLELO O 1892

La Han 39.  Poaha Iulai 14.

  Halewai ka Hale e like me ka maa mau.

  Hoike a na Komite Kamau.  Wiliaa, ua pau i ke pa`i ia na bila Helu 32A   117  me  119.

  Hoike a na Koite Wae.

  Wiliama i ka hoike e piii ana i ka hoopii Hele Leta Hikoo Dala no Ka waihae Aponoia.

  Iosepa, i ka hoike no ka Bila Heia 34.  Haawi hou ia ka hoike i ke konite no ka hooponopono hou ana.

  Nuwahi, i ka hoike a ka hapa uuku o ke Komite o na loaa me na Lilo e pili ana i ka bila Dala 33 Waiheia me ka hoike a ke hana nui keia P@@ina ae.

Na Olelo Hookele.

Kupahui 1@1 haawina no ke kukulu ana i hale hoo@olelo lo ma Punaluu Kau Hawaii.  Waihoia ma ka papa no ka noonoo ana me ka Bila Haawina 2 E hookaawale ia kekahi mau dala no ka uku ana i ke poho aianui i kekahi ma Honokaa, Hamakua, Kona ka moa e Mrs. King.  Haawina i ke @@@@@ na Aina Aupina.

  Na ia hoa hookah no, he mau ninau i ka Loio Kuhina e pili ana i na luina moku mahuka, a me kaukuia ana o ka poe na @kakou i hopu.

  Bipikane, ma ke kapaeia ana o na rula, he mau palapala hoopii mai ka apana mai o Honolulu, ka mau he kanawai e pili ana i ka hoopuka dala ana.  Haawiia i ke Komite Waiwai.  2.  O na mai aka kuu ike mai e noho la ma Molokai e hoihoi ia mai i Honolulu nei no ka lapaau ia ana n aka Halemai Hoomalu ma Kalihi  Haawiia i ke Komite Malama Ola….

  Wilikoki he noi e hoihoi hou ia mai kana olelo hooholo e pili ana i ka hoolilo ana ia Puuloa ia Amerika, mamuli o kekahi mau kumu.

  Mahope o ke kamailio loihi ana @o na noa ua kakoo ka hapanui o ka Hale i ke noi a ka Luna o Waiama, oia hei e hoihoi hou ia ua olelo hooholo la i ka mea nana i hoopula n@ai.

Na Palaoala Hoopii.

  S.K. Pua, he hoopii mai Moanalua mai, e hookaawaleia i haawina no ka hana ana i uwapo ma ke kahawai o Moanalua.  Haawiia i ke Komite o na Hana Hou.

NU HOU KULOKO

AHAOLELO KO KEIA LA, HORA 10.

  Me ka lana o ka makou manao, e lokahi like mai kakou a pau, e lawe nui i KA LEO i keia makahiki a oi papalua iho ka heluna i ho ka makahiki 1891 i pau aku la.

LIVA DIA

  Ua makemake ia na lala o ka Puali kaawai makua helu 4 a akoakoa ae ma ko lakou hele kaa wai i keia ahiahi elike me ka mea maa mau, nolaila e @uleu ae mai hoopanee.                               Ma ke kauoha.

HE MELE HULA.

Kaua i ka nani o Hilo

Ka ua loloku i Hanakahi

A kahi hoi ko`u manene,

Ka meeu hoi o koi hau.

He uia leo pana n aka iwi,

I kuwa mai la i Haili

Ilihia i ka leo o ka mamo,

E pua mai la i Olaa.

Ua ha ia pua ia nei.

U nani i ka @ manao

E ake aku ana e ike

I na paa @hua i panaewa

E kiko @a ala e ka mano

E ka no hulu melemele

N@e iho e kaua lani pio

Hao mai ka makani a ne Klu?

Hana Ia @ Kolana.

AUWANA A I OLE AMUEIA

  He Lio Ulapia me ka Wawae Elele ka Ai a me ka Huelo, me kekahi mau Haiu keokeo kakaikahi ma ka lae, nona na kikeo-lima he @ ke kiekie.  F. loaa no ka aku makana o $10----i ka mea nana e hoihoi mai i ua lio la ia E. L. Marshall, @ ke Alanui Pauoa

            Pauoa Iulai 18 1892.   Diy – 1 wF