Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 565, 14 October 1892 — Page 2

Page PDF (1.10 MB)

This text was transcribed by:  Kumu ?Aina Badua
This work is dedicated to:  Koʻu mau mākua Dan "Fuda" Kamoe a me Nalani "Didi" Puuohau Kaeo

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

                                                                       

                                                                        KA LEO O KA LAHUI.

                                                                                    JNO. E. BUSH.

                                                            Lunahooponopono a me Puuku.

                                                       POALIMA, OKATOBA 14, 1892.                            

 

                                                OWAI LA KA I PONO.

 

            Mai ka noho ana o ka Ahaolelo, a ku mau la Lunamakkainana o Koolaupoko o ka Aoao Liberala Hawaii, ma ka aoao hoemi lilo ma na no a pau i ikeia he kupono, me ka hoopoino ole ana i ka hookele ana i ke Aupuai a me ka hooko ana i na mea pau i hoopaa ia ai o ka inoa o ke aupuni Hawaii.  Iwaena o kona mau hoa ponoi iho o ka aoao Lahui Liberala Hawaii, he ekoulu wale no, i ukali mai a i kekahi manawa no ua haalele mai, ma kekahi mau koho hoemi lilo ana, oia o Hon.  Akepoka, Wilikoki, a me Bipikane, o ka nui aku o na hoa aia ka nui o ko lakou hoemi lilo ma ka hehi ana i ka uku o na luna aupuni o ka papa haahaa.  Ma na haawina nunui ua paakiki ka.  Lunamakaainana o Koolaupoko, e hoemi ia mai ka ouu dala, oiai ua ike mua oia, aole he loaa o ke aupuni o keia mua aku e hiki ai ke uku ia na uku kiekie, a ke haawiia na haawina puu dala nui, ke ole, ma ka hoopii hou ia ana o na auhau maluna o ka lahui.

            Ua helu aku keia like ole a kahi i hoolu ia ai ka ninau no na haaawina o na Koa, malalo o ke alakai ana a Hon.  Nawahi ma kekahi halawai a ka Hui-Liberala, oiai oia e noho luna hoomalu ana, a ma kekahi halawai hou ana mai ua hoole ia keia manao kuhihewa i ka haawina koa, e ka Hon. J.E. Buki, ma kana haiolelo wehewehe imua o ka halawai Hui Liberala.  Ma na ano a pau aia mau ka Lunamakaainana o Koolaupoki ma ka aoao o ka hoopakele ana i ka waihona o ka Lahui mai na poonao ana a kona mau hoa, ma na haua hoopili wale i ka leo ʻ Iii. e like me na baawina ae la o na koa, i hiki no ke hoemi ia mai me ka poino ole o ke ʻ lii-ka lahui a me ke kuokoa o ka noho ana o ka lahui. Ua pale pu aku no hoi ka Hon. J.E. Buki i na hoolilo ahuai, i kumu e pakele ai ka hookau hou ole ia ana o ka lehulehu i na auhau hou, oiai ina io he manao hoehana ko ka Aha Kuhina i na haawina a pau i hooholo ia ma ka bila haawina, aole he alanui e ae e hiki ai, hookahi wale no o ka auhau ia o ka lahui.  Me ka kaakaa no o ka maka o na hoa ua make na hana o ka aina, a ua wi ka noho ana o na kanaka, aole nae na hoa o ka aoao lahui i malama i ka pono o ka poe nana lakou i kona aka ua pipili aku nei ma kahi e pono ai lakou me ka hoopilia ia nae o ka lahui. E hoomanao kakou i kumu e loaa ai kekahi pono i ke aupuni, ua hookau ia iho nei he mau auhau dute kuloko maluna o kekahi mau waiwai, a o ka hopena oia mea oia no ka hoopiiia mai o ke kumukuai o ia mau mea a mailoko ae no ka lahui e-kuai ana e uku ia ai ia auhau, ma ke ano i kapaia he auhau hele pololei ole.

            Owai la ka i pololei, a owai la ke hooko pono nei i na hana ma ka ao ao o ka lahui Hawaii e alakai pouli ia nei e na alakai maka po?  Eia ke hoike mai nei ka poe i noho hou aku la i ka Aha Kuhina aole ana e hiki ia lakou ke hookele i ke aupuni, ke ole e hoemi hou ia na haawina mai mua mai a hope o ka Bila Haawina a o ke $50,000 a Hon. J.E. Buki i noi ai e hoemi ia i $25,000, a i kue ia e na hoa o ka aoao Liberala Lahui Hawaii, kekahi i olelo ia e ka Aha Kuhina hou he kupono e hoemeia, a e hoihoi ia hoi a ke ana a ka Lunamakainanana o Koolaupoko a me ke Alii Kakina o Maui. i hooikaika like ai.  Eia nae ua lawe ia ka pololei e pone ai ke ʻ lii, ka lahui a me ka aina, e ka poe hoopilimeaai, a lilo he mea e hanai ai i ka poe hupo, i mau kumu e ohumu ia ai o Buki a me Wilikoki, a me Akipoka, a me Bipikane, e ka poe puniu malili i hekau anei ma kahi a na Bikimaka i noho alakai ai no ka lahui.

            Aka, eia ka haina a me ka hoike i puka mai.  mai ka waha ponoi o ke Kuhina Nui Makapolena E HOEMI e like me ka Buki i moekahi ai, oia ke kalaiana hookahi o keia mua aku a hiki i ka wa e laupai ai ka aina a ike ia aku ua hala ka noho ana makapehu.  Aole na hai i hooia mai ka pololei o ka hana a Buki a me kona mau hoa e kulike nei i kakoo ia e na ʻ lii a pau o ka Ahaolelo a me na hoa o ka Aoao Hoomaemae.  hookahi wale no o ka Aha Kuhina, a na hoa Aoao Liberala a i hoopahua aku nei a kokua.

            Ua ike mua nae makou o keia iho la no ka hopena.  a aole he alanui e ae e pono ai, ke aupuni, a o ka lua o ka loaa o na Luna Aupuni hoopono i kuoo e kue i na hana hewa e uhi nei i ka aina me he aahu kanikau la.

                                               

                                                            No ka Poe Hana Hewa

           

            Ua nui ka hi ʻ oona Pake i kela mau la aku nei i hala.  o ke kumu, wahi a ka oleloig, ua hele aku kekahi o na hoa kau kanawai o ka Hale Ahaolelo, ua manao wale ia ma na hoakaka ano ia mai.  o kekahi mea i likeloa me Win.  Waita o Lahaina, i olelo he kaikaina paha nona, a ua hai aku nei i na Pake eia o Buki a me Wilikoko ke kokua nei a hooholoia ke kanawai e kauoha ana e hoopaa la ka inoa o na mea a pau, a e pilikia ana na Pake.  mamuli o keia hana a Buki ma.  Ua wehewehe ia aku hoi, wahi a na Pake, o ke alanui wale no e pakele ai o lakou, aia a ike lakou i kekahi kanaka hana pono e like me ko ke kanaka maua ka bila kanawai paka pio, bila opium, a me bila lulu lotere.

alaila manalo keia mau hana hoopoino a Buki laua o Wilikoki.

            Penei iho la na hana a ka poe i komo na wawae, na lima a me na noonoo iloko o na hana hewa, e emi hala ai i pono palaualelo, me na oleleo hoopunipuni, a hoopunipuni aka hoi i na Pake.  Aka, aole keia he mea nui ia Buki a me Wilikoki, oiai o na olelo hoopunipuni e hoi ana no a hekau maluna o ka poe hana hewa.

            Ua olelo ia he hoopunipuui keokeo keia, i kumu e ola ai ka mea hoopunipuni, aka, no makou, he hookahi no ano o ka hoopunipuni a he hookahi no hoopai, a o ka mihi oiaio wale no ka mea e manalo ai.  Ua pau mua nae ke dala a ka Pake.

 

                                                            Na Hana a ua Mu ai laau.

 

            Ua olelo ia mai makou e na Pake, he kanalima dala pakahi a lakou i uku ai i na mu ai laau o ka papa like me ka moo nui deregona ulaula,  no ka hoopakele ana i ka raiki a me ka oihana raiki o ka aiua nei.  He hilahila ole maoli no keia mau hana, a he hoike ana mai i ka po popo o kanaka e hele ana imua o ka lahui me na lehelehe hookamani a me na aahu i loaa manauli o na hana hoohilahila i ka inoa kanaka.  Pomaikai ka aina i-na kanaka kupaa, a ola ka lahui i ke koho ana i na kanaka e like me na Hon. Kauhane, Bipikane, Iosepa, Kanoa a me ko Buki ma ano, ka poe i hana i ka pono no ka hilinai i ka pono a manaoio i ke Akua.  Aole he hana ekaeka a keia poe i hana ai a hiki i keia la, no keia poe elima ke ahonui ia oa ka aoao lahui Hawaii, e like me ka ke Akua i ana aku ai ia Kokoma i pakele ai.  "Aole mea huna e nalo ke hanaia."**

 

                                                            KAU AHAOLELO O 1892

           

                                                                        LA HANA 106

                                                                                    Poalua, Oct. 12.

            Halawai ka Hale e like me ka maa mau.

            Hoike mai ka lunahoomalu o ke komite waiwai i ka hila kanawai helu 167 e pii ana i na pailaka o Honolulu nei, e uku ia lakou ma ka malama elike me ka mea a ka Ahaolelo e hooholo ai, ua apopo kou komite i keia bila kanawai, waihoia ka hoike ma ka papa a noonoo pu me ka bila.

            Ma ke noi ua hapai ia naihana o ka la.

            Na hana o ka la i pau ole oia ka bila 67.

            Mahope o ke kuka a nue ka noonoo ana o ka Hale.  ua noi ka Hon. Akepoka e hoopanee loa.  na hoole ia ke noi ia S ma ke ae a he 39 ma ka hoole.

            Noi ka luna.  Waialua e hooholo ia.

            Ia manawa ua ku mai na Hon. Akepoka, Bipikane, Kanealii a me Nawahi ma ka aoao kue i ke kanawale me ko lakou hoakaka piha mai me ka uanuao i ko lakou kahua a ua ku ʻ Lii Kakina ma ka aoao kokua.

            Ua waihoia mai he hoololi e ka lunahanohano o Kona ma kahi o hoopai o $50, a ua kokua mai ka luna o Hana i $5 ma kahi o $50.

            Oiai e noonoo ana ka Hale, ua hoomaha iho la i ka hora 12.

 

                                                                        Auina La.

 pololei

            Hoomaka hou ka noonoo ana no ke kanawai helu 6,7, a ua hooholo ia na pauku 10,11,13,14,15,18,19,21,22, a me 23.  O na pauku 16 me 17 na haawila i ke komite, a o ka pauku 20, ua kapae loa ia.

                                               

                                                MOKUPUNI}           S.S.

 

            Owau o ma ka mokupuni o Aupuni o Hawaii, ma keia ke hoohiki laahia nei a i ole hooia ka haku hana, he hoahui no ka hui o ka me i hoohana aku a i ole he luna au no.  he hui i hoohuiia a i hoohana, ke hoike aku nei i na inoa o na poe no lakou na aho lahui i maopopo ia ʻ u a ua hoike ia ka lakou hana malalo o ko lakou mau inoa pakahi, a ʻ o ka papa hoike o ua mau loaa la, ke ano lahui a me ja hana ua pololei elike me ka mea i maopopo ia ʻ u a i manaoio ai, pela ke Akua e kokua mai ai ia ʻ u.

            Hoohiki a hooiaioia i keia la o A.D. imua o ʻ u Ka Helu Kanaka Lahui o ke Au puni Hawaii a me ka Palapala Hooeia no ka Helu Helu apana helu.  wahi noho halawai mokupuni o la o 189.  Ma keia ke hooia nei au o keia ke kope pololei no ka helu ia ana o no a me kona ohana elike  me ia i ike ia ma ka papa helu kanaka o keia mahele.

                                                                        Kakau inoaia

                                                                   Luna Helu Kanaka

                                                No ke Kakau ana Maluna o ka Palapal Hooia Helu

                                                                   Kanaka Hoololi

 

            O ka mea nona ka inoa ma keia ua hoololi oia i kona wahi noho mai a i ua hoololi i kana hana  mai ka hana mai a i ka hana a o kona haku hana mai ia mai a ia e noho an ma.

                                                            Luna Helu Kanaka

            Mahele helu kanaka helu la o 189 apana helu.  Honloliia ka bila holookoa a haawi hou ia i ke komite wae o 7 lala.  a o ka hoololi kumukauawa:  Pauku 83 hoopaneeia a ka la apopo.

            Hapai ia ka noonoo ana o ka bila helu 112, e pili ana i na alanui, hooholoia ka bila.

             Noi o Waita e kapaeia na rola, heluhelu mai oia he palapala hoopii mai ka Puali Kinaahi mai o Honolulu e noi ana i $876 no ke kaawai helu 1: haawila i ke Kulana Kalaiaino.

            Hora 3:35 pau hoomaha ka hale.

            Hana nowelo liilii ko luna poe ma ka la iuehine.  ke hele la a hookahi ka aumeume pu ana o ka la nie ka ua.

 

                                                            NU HOU KULOKO.

            Ua hoopanee ia ka Ahaolelo a noho hou ma keia Poakahi.

 

            O ko makou la pulumi oheki keia-le-ko ka laina a-u i ke kai.

 

            Mea ia mai hoi, iwaho o kahi o Hon. S.N. Kakela ka Bana Hawaii ma ka la inehinei kahi i hooka ʻ uka ʻ u lele ai.

 

            Ua lawe aku ka Hawaii ma ke ahiahi Poakolu nei, i kekahi rola nui o umi tona ke kaumaha no ka Mahiko Spreckelsville, Maui.

 

            Ma kela Poakahi aku nei, i hoomaka hou ai ka Wili o Paahau, Hamakua, Hawaii; i kana hana mau no o ka nau, a me ka pupuhi i ke oka.

 

            Ma ka Poakahi nei, ua haawi ae na keiki a me na kumu o ke Kula Nui o Sana Lui he paina luau hauoli no ka Bihopa hou, a ma ka Poalua nei hoi ka na hoahanau Katolika.

 

            Ua lawe ia no ka Halema ʻ i Pupule i ka Poakolu nei, kela Pukiki i lele naaupo ai iluna o ka opu o ka wahine, a makou i hoopuka aku ai ma ka pepa onehinei.  nona ka inoa o Antone Quintal.

 

            Ma ka po Poakolu nei, ua hopuia kekahi Paniolo ma ka inoa o Anton Ariola.  ma ke alo o ke kulanakauhale nei me kekahi mau tini opiuma malalo o kona malu.  Pahapahu mau mai nei hoi na hopu opiuma o keia mau la.

 

            Ma ka Poaono i hala, ua loohia o Mr. W. Eassie, ka wiliki o ka Wili o Keaha, Kauai, me kekahi uha poino, mamui ʻ o ka haule ia ana e kekahi apana hao mailuna mai o kekahi wahi o ka hale a moku pu ke poo.

 

            Wahi a kekahi makamaka mai Hawaii mai, ma keia kalepa hope mai nei a ke Kinau, mamua iho o ka haalele ana aku o-ka moku ia Hilo, ua loaa mai ke kanoha ia Dr. Williama ma ke telepona, no ka hele ana e nana pono i ke kumu i make ai kekahi wahine, ka mea hoi i manao wal ia ua make @ o kekahi ano hana kimopo.

 

                                                            HOOLAHA PA AUPUNI

 

            E ike auanei na kapaka apau oia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi mau lio hele  hewa.  He w ahinahina keokeo nele ika ia la hao kuni.  Lio k kea hauliuli. 1 waewae keokeo hepa hema.  hao K keni aoao home e ka ʻ ai.  Lio k eleele 3 wawae keokeo, keokeo ka lae me ka ihu, hao kuai anoe.  Lio w ulaula.  3 wawae keokeo hope, keokeo ka lae me ka ihu. hao kuni anoe ma ka akau hope. O ka mea a mau mea paha nona keia mau lio, e pono e kii koke mai o hala na la holo.  e kuai kukal akea ia aku ke hiki aku i ka la 22 o keia mahina.

                                                                        D. KAOAO.

                                                                        Luna Pa Aupuni.

            Makiki.  Honolulu Oct. 11 tf-dly.