Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 573, 27 October 1892 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

 

POAHA, OKATOBA 27, 1892.

 

NUI KA PILIKIA.

 

            Ua lohe mai makou, ua kahea ia kekahi mea e ka Moiwahine, e koho i Aha Kuhina hou a o ua mea nei, oia no ka Honobala o Hilo, ka mea i kanalua, a waiho i kana koho ana a maopopo ua haule ka Aha Kuhina, koho pu mai la me na olelo wehewehe, e hoike ana i ke ano muhee o kana koho ana. O ke alakai hou keia o ka Liberala Holohope, a i ke koho ana ua ike ia oia hookahi ka mea i lele mai, ma ka puka pakaka, mai kona mau hoaoia auna Liberala ana i noho alakai ai. He ike wale ko makou i na hipa he hahai i ka leo o ke alakai, aka aole pela keia, a nolaila paha i kupono ai e kapaia he kao kalahala keia alakai a i ole he hipa eleele.

            He mau la ae nei ke kahea ia ana o ka Honobala o Hilo, e wae i Aha Kuhina, a wahi a ka lono, he nui ka poe ana i poloai aku ai, a he hookahi wale no i ae mai, e noho pu me ia, a oia mea he mea wehe pilikia, e like me ke kao-kala-hala o ka baibala, a e like no hoi me ia, oia ka loio i pale iho nei i na Pake i hoopai ia no ka hoopae malu i ka opiuma, a he hoa no hoi no ka Hale Ahaolelo. O keia hoa no nae kekahi ma ka aoao e hoopaa i ka aoao Kuhina i pau iho la, oia ka Hon. Peterson.

            Ma keia kohoia ana o Mr. Peterson, kakou e ike ai i na hana hookamani a Mr. Nawahi, oiai, ke ikea aku la no ma ia hana kana koho hookamani ana me ka aoao hoopau Kuhina ma ka iho koke ana iho la o ka wae ana i kekahi hoa o ka Hale Ahaolelo mailoko mai o kona aoao ponoi, ka aoao koho mahope o ka Aha Kuhina i pau iho ia. Aka, aole keia mau hana hookamani e hoopomaikai ana i ka lehulehu, aka, e hoi hou ana no maluna o ka poe hana hookamani, e like me he akua lapu la, oiai o ke kanu ana i ka hua hookamani e ulu ana no he kumu laau hookamani, a he maiili a waiwai ole ka hua a ka mea nana ia hua i kana.

            Ua nui ka poe i noi ia aku e hui mai me keia mau hua malili. Ua poloai ia aku, wahi a ko makou lohe ponoi mai, o Keo Kaaka a me Maka Robikana e hui pu mai me Nawahi a me Peterson, aka, ua hoole ia mai. He wahi ano mahaoi keia mau hoohuihui ana i ka poe i hilinai ole ia me ka poe maikai. A pela iho la i pakaukau hele ia ai keia mau inoa, a me he io polopolona la ka hookae ia e ka poe maikai. Aloha wale keia mau laau makua ole!

            He mea maopopo no ina e koho ia aku ke ‘lii Pua a me ka Hon. Waita o Lahaina, e hui pu mai, he oiaio, he oha keia e laupai ai na hana hoowaiwai i ke aupuni Hawaii, a e ola ai ka lehulehu. No ka mea, o na koo iho la no keia o na kanawai piliwaiwai, paka pio, laikini opiuma, laikini aihue, laikini hookamakama, laikini lotere, a pela aku, na hana haumia no a pau. Aka, he makehewa ka hoohuihui ana aku i ka poe inoa maikai e kue ana i keia mau hana, oiai he mea oiaio aole e awili ka aila me ka wai, a o ke ino me ka pono, a nolaila e aho ae la no keia mau hoa elua, i akaka mua ka like o ka manao.

           

KA HOPENA O KA PILI WAIWAI.

 

            Ma na nupepa hope mai na aina e mai, ua ike iho makou, i ke kipu ana o kekahi wahine opio ia ia iho, a me ka lele ana o kekahi mau kanaka iloko o ka muliwai a hoomake ia laua iho, ma kahi i kapaia San Carlos. He wahi piliwaiwai keia; a maluna o ia hana ke ola o ka poe e noho ana ma ia wahi, e like me ke ano o na manu aipilau ma na ilina kupapau o Inia. O ka hopena iho la keia o ka poe i paulehia i ka piliwaiwai, a lilo ko lakou waiwai, he ulupuni a lawe i ke ola, a he ilina nui kahi i piha i ke kino lepo o keia poe ma Monaco, a ma keia wahi no hoi. Ua pili keia wahine, a iloko o ekolu la ua pau aku la he $250,000 o kona waiwai, a lawe ae la oia i kona ola. Pela no hoi na kane elua i lawe ai i ko laua ola. O ka uku o ka hana hewa he make, wahi a ke Akua, a he oiaio ka olelo a ke Akua, a no keia kumu ua lilo he mea haohao ia makou ka lohe ana i na kanaka Hawaii i koho ia e ka lehulehu, no ka naauao, e hele ana iloko o ka Aha Kaukanawai, a e kualehelehe ai he mea pono e laikini ia na hana hewa i mea e ola ai ka aina, a me ka lahui kanaka. O ka oi loa aku o ke kupanaha o ka poe ikaika loa mahope o keia ano hana e pono ai ka lahui, oia no na kanaka i hoohiki e lilo he poe hoahanau no Karisto a he mau keiki na ke Akua,—ka mea i hoole ia mau ano hana a pau,—a oia poe oia no na Honobala Nawahi, Waita, Kanealii, Pua a me kekahi mau hoa e iho. Ua akaka no hoi ka pili o ka olelo a ke Akua i keia poe, ana i olelo ai: “E ka poe hookamani, pono io ka Isaia i olelo mai ai no oukou, i ka i ana: O kela poe kanaka ke hookokoke mai nei ia’u me ko lakou waha, a ke hoomaikai mai nei ia’u me na lehelehe; aka, o ko lakou naau la he mamao loa ia ia’u.”

            Ua hoopanee ia ka noonoo ana i ka hihia laibila o Daniela Logana, ka lunahooponopono o ka nupepa Buletina a keia l’oalua a@, alaila hapai hou ia mai.

 

HE HANA HOOKIEKIE.

Ke anoe o na Hana o Enelani a me Amerika.

KIPAKUIA O KAPU.

Hoomau ia.

 

            Ninau hou ia aku hoi o Rev. Kapu e ka mea kakau mea hou o ka P. C. Avataisa penei: I ka wa hea i ku aku ai ka mokuahi imi lima hana, Monsserrat.

            “Ua hiki mai he elima la mahope ilio o ka holo ana o ka manuwa Royalist. Ua kau aku la au maluna o ua moku la, a ua ae mai ke kapena e hoihoi mai ia’u me ko’u ohana no Honolulu nei. Ua holo mai makou i ka la 30 o Iulai, no Peru, Nokonau, Arowai a me Tamana, a i ka la 9 o Augate no Honolulu, me 400 makua a me keiki, no ka hana mahi kope ma Guatemala. He hookahi pule i ka moana ua olelo ae kanaka, e hoike ana lakou ia Rev. Binamu i ko lakou palapala kepa i ka pono a me ka ole, a ina e apono oia alaila holo loa lakou no Guatemala.

            “E pili ana i ka pau o kou noho ao ana, penei ke ano: Ua hoolohe hewa ka Papa Hawaii i na olelo i hiki mai imua o lakou no’u a ua hoopau mai lakou ia’u. I hiki ai ke loaa ona ola no’u iho, ua kuai aku au i mau apana aina a ua kanu au a paa i ka niu. He aneane he kanaha paha eka ka nui o ko’u aina, a he elima haneri ka nui o na kumu niu e hua la i keia wa, a mai ka niu i loaa ai ko’u ola. Ua hoomau aku no au i ka haiolelo ana a me ke ao kula Sabati a hiki wale i ko’u haalele ana i ka mokupuni o Tapitauea. Ua kuai au i ka aina mai na ‘lii mai, a no ka paa pono i ka uluniu, ua lilo ko’u noho ana he mea lili na na haole.”

            Ma keia kipaku ia ana o Rev. W. B. Kapu kakou e hoomaopopo ai, ua hana ia hekahi hana hookiekie e kekahi kapena mokukaua o Enelani, i like me ka Lo George i hana ai ma Hawaii nei. I ka hana ana a Lo George e ku ana o Amerika e kiai i ke kuokoa o Hawaii, a mamuli o kona kokua ana i hoi hou mai ai ke ea o ke aupuni Hawaii a ola hou ae la oia. Aole hoi he hoookahi hana lima nui a ke aupuni Amerika e like me keia i kekahi kanaka hookahi, a i kekahi aupuni hookahi. E ku mau ana keia aupuni e kokua i na kanaka o na mokupuni o ke kai, oiai hoi e hao lima nui ana na aupuni e ae. Eia nae, o ka lahui Hawaii a me ke aupuni Hawaii, a me kona Moi, ke hoino aku nei i ke aupuni hookahi nana i ike kona kuokoa, a i olelo aole oia e nana maka i ka lawe ia o ua kuokoa la e kekahi aupuni e aku. A he oiaio he hao mua ia no ko keia Paemoku ina aole keia leo koikoi i lohe mua ia e alai ana i ka maluhia a me ka mau o ko Hawaii nohona aupuni. A mai kuhihewa kakou e lawe wale ana o Amerika ia Hawaii, he oiaio, ina ua iliune o Hawaii nei i ka lahui, a i ka lako e hiki ai ke malama i kona kulana aupuni, a e pio ana kona kulana aupuni no ka make o ka lahui a me ka nele i na pono a pau e hoomau aku ai i kona kuokoa, i ko makou manao oia ka wa o Amerika e ala mai ai e hoohui aku ia Hawaii malalo o kona eheu aupuni nona iho, oiai ua kuleana oia, a aole no hoi he hooilina kupono e ae o Hawaii nei mamua o Amerika. Owai la ke hoole ana i ka oiaio o kela mea? Hookahi wale o ka hupo ewaewa kumu ole i ike ole i ka hiona o ka manawa a me ke kalai aupuni.

 

NA PEPEHI KANAKA O KONA.

 

            Ma ka Malulani o ka Poalua nei i hoea mai ai i Honolulu nei o Mr. J. Costa a me kana wahine na mea i hopuia ai no ka pepehi ana i ka hoahanau o Mrs. Costa, ma ka pule mua o keia mahina. Ma ka noonoo ana o ka Lunakanawai Kaalawamaka i ko laua hihia ma Kailua, ua waiho mai i ka noonoo ana a ke Kau Ki@re o Novemaba ae nei ma Waimea, Hawaii; nolaila ua lawe loa mai ka Hope Makai Nui J. K. Nahale i ua mau lawehala la no Honolulu nei, no ke kakali ana maanei a hoea mai ka manawa e noonoo ia ai ko laua hihia. Ua lawe pu ia mai nei no kekahi mau mea oloko o ka opu o ka wahine opio i make pepehiia, mai ke Dr. Wiliams mai o Hilo, no ka nana ana a ko Honolulu nei.

 

NU HOU KULOKO.

 

            Aoie makou no ka waha-kole aka no ka Lahui, a ma o ka Lahui.

            Ua huli Kona mai ka makani i ka la inehinei, pehea ana la i keia la?

            Apopo ka makou @oaono, a e like me ka rula maa mau, he elua a makou pepa oia la.

            Mamuli o ke kupalaka loa o ka kakou pepa o keia kakahiaka ua hoopanee ia kekahi mau manao a makou a ka la apopo oili pulelo aku ke ahi o Kamaile.

            He makahiki hookahi iloko o ka halepaahao ma ka hana oole’a, mawaho ae $250, oia ka hoopai o Ah Foo ma, na Pake na laua na tini opiuma he 874.

            Oiai o Awareda e makaukau nei e haalele mai ia kakou no ka manawa pau ole, eia makou ke hoomakaukau nei i moolelo hou i kupono no na hooipo ana a ko makou poe puni moolele.

            Ua hoopanee ia ka hihia ki-pu o J. W. Gibbs, no ke kau jure o ka Aha Kiekie ma ka Poalna nei. O keia haole ka mea nana i hoao e lawe i ke ola o Hon. R. W. Wilikoki me ka pu panapaua mamua aku nei.

 

            Ma ka Hotele Hawaii ole ke puhi ohe o ka ponei.

            Aohe Ahaolelo o keia la, ua hoomalolo a keia Poakahi ae.

            E hoomanao ia Kaala a me Kaaialii i keia po maloko o ka Hale Mele Hon. Kela ka mea lealea loa ia.

            Nui ka ua ma Kau, Hawaii, ma ka Poaono a me ka Lapule nei @ pela no hoi ma Maui ma ka Poakahi nei.

            I keia la e li ia aku ai iluna o ka lele kahi mokukuna Aloha, no ke kauka hou ana i kona mau pono i apule.

            Ma ke ano hoohuoi, ua hopuia o C. Leonada i ka Poalua nei, ma ka manao ia nana i powa ka wahine ma ke alanui Alakea i ka po Poakahi nei,

            Ua hookohuia o Mr. E. K. Bull i lala no ka Papa Alanui o ka Mokupuni o Niihau, no ka manawa i pau ole o M. W. Keale i waiho mai.

            Ua noa ke kapu o na awa a pau a puni ka Pae aina, no na moku komo mai pela na ula leo e wawalo hele nei ma na alanui o ke kulanakauhale nei i keia mau la.

            O Mr. W. Taylor, ka mea i noho kakauolelo no ke Papa Hoopae Limahana mamua aku nei ka i hokohuia ma kahi o J. H. Baraunu i make.

            He puulu okoa o na hoa hanohano o ka Ahaolelo @ haalele mai i ke kulanakauhale nei no ko lakou mau home pakahi maluna o na mokuahi holo pili aina i pau nui aku i ka puhehee i ka Poalua nei.

            Ma ke ku ana mai o ka Malulani o ka Poalua nei, i loaa mai ai ia makou ka lono kaumaha e pili ana i ka make ana o kekahi o na hapuu kaikamahine a ko makou makamaka Mr. W.J. Yates o Waiohinu, Kau, Hawaii. Walohia wale!

            O kekahi o na wahine opio o ke Kula Hanai Kaikamahine o Kawaiahao, nona ka inoa o Miss Lucy Aukai, ua puehu aku maluna o ka Iwalani ma ka auina la o ka Poalua nei no ka hoi ana i kumu luna no ke Kula Olelo Beritania o Anahola, ailana o Kauai.

            Mawaena o na ohua a ka Malulani o ka Poalua nei no keia awa he kahuna Hawaiii kekahi ma ka inea o Pae, mai Hawaii mai. Wahi aua taaka la imua o ka Lunakanawai Aus@tina na loaa iaia ia haawina hoola mai ka Lani mai aka nae ua kope aku ka Lunakanawai iaia me na eke paakai he 200 no ka lapaau laikini ole.

            No Mr. F. S. Keiki o Waikiki ko makou mahalo piha, no ka hoomanao ana mai ia makou me kekahi puaa hoolookoa ma ka la inehinei, ka la hoi i puni ai ka makahiki hookahi o kekahi o kana mau moopuna. O ka makou e puana ae nei, e hoowaiwai ia mai ka mea nona ka la me na lahanau he lehulehu, a na ke Akua hoi e hoopiha mai i kona mau la o ke ola ana ma keia ao me ka hauoli.