Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 574, 28 October 1892 — Page 2

Page PDF (960.29 KB)

This text was transcribed by:  Paula Plapp
This work is dedicated to:  Halau Hula Napuaokalei'ilima

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI.

___

 

JNO. E. BUSH .

Lunahooponopono a me Puuku.

 

POALIMA, OKATOBA 28, 1892,

 

PUA KA UWAHI.

___

 

            He nui na olelo e hele nei a puni ke kulanakauhale no ka pae i ka-hea ia mai e wae i kekahi Aha Ku-hina, a he nui no hoi ke kohokoho wale ana. a pela e pahola hele ai na olelo, a hiki i ko lakou komo ana iloko o na nupepa.  Ma keia ano e ioaa ai na mea hoolaha i na nupepa, a pela i puka ai kekahi mau olelo e pili ana i na Aha Ku-hina e lohe lauahea ia nei, a no ia mea ua lilo he mea niniau i ka ma-nao o kekahi poe.

___

 

            Ua hele aku kekahi hoa o ka Ahaolelo a ua hoike aku i kona kii ia ana e kekahi Kalaiwakaa a me kekahi luna aupuni mamua, a ua olelo ia aku oia e lawe ia aua i ke-kahi wahi paina ma Nuhelewai, aka.  aole nae pela ka mea i hana ia.  I kona kau ana a holo aku la lakou.  ua hookele ia aku la ke kaa a hala mai o Nuhelewai a hiki loa aku la i Kalihi i kahi o kekahi luna aupu-ni.  Ua lilo keia mau hana he mea pahaohao loa iloko o ka noonoo o keia mea e lawe ia nei e keia mau paahana.  I ka hiki ana aku, a hoo-kamaaina, ua pane e ia mai la na ninau hoohuahuaiau mai ka mea hale ia ia, e ninau ana ina ua kipe ia oia e kekahi luna aupuni i hoo-pau kumu  ole ia iho nei, a pela aku. Aka, oiai aole he mea oia ano i hana ia iaia ua hoole aku no oia, a ua lilo iho la ka hana a Nu-nu a me Kakohe i mea ole.

___

 

            I ka wehewehe ia ana mai o ke ano o keia mau kanaka i olelo ia ae la, e paahan@ nei no ka poe kolohe a imihala wale.  ua hoomaopopo aku la makou o mea ma keia e hu-hu loa nei no ka lilo ole ana i luna alanui kekahi a i hope luna alanui kekahi.  No keia ano kanaka e ala mai nei, a e pai mai nei ma ka ho-pe o  kekahi poe e ake ana e loaa ka hewa, a nona ka ili i lena i ka mai o ke au poha no ka lilo ole i mau luna alanui no ke kulanakau-hale nei, hookahi wale no olelo ao. oia hoi e hoomanawanui ma ka mea e loaa ana i ka lima, ina no @e ka-laiwa kaa pi’o a he kalaiwa kaa bi-pi paha.  O ka lawa i ka ai a me ia no ke kino a me ka ohana.  oia ka mea nui, a o ka hopo i na kana-wai hoopono o ke Akua.  He oiaio he huhu ia ka olelo pololei.  a he enemi ia hoi ka poe ao i ka mea oiaio; aka o ke aloha io oia no ke ao aku i ka poe hana hewa e huli ae i ka pono, a e hoomanawanui i ka hoino ia mai no ke ao aku i ka mea oiaio.

            Ua hookohuia aku hoi ko kakou makamaka haole i hoopau ia iho nei mai ka oihana Kuhina.  oia o Kale Mahope.  He kanaka no keia i kupono no na hana i kupono iaia, aka he kanaka nae hoi i kupono ole i ka Aha Kuhina, i hilinai ole ia e ka poe i kono ia e ka Ahaolelo, e hoonoho aku ma kekahi oihana e like me ia i haawi ia aku la, oiai lakou he poe kuikawa ma ka oiha-na Kuhina.

________________

 

He Mau Ninau.

______

 

            Ua waiho ia ae kekahi mau ni-nau pili aupuni i na hoa hanohano o ka Ahaolelo o ke aupuni Hawaii, a pela no hoi i kekahi poe maka-hanohano a manao o ka aina.  Ua waiho ia mai keia mau ninau e ka agena a kakau mea hou o ka nupe-pepa Examiner, Kapalakiko, no ka luna hooponopono oia nupepa, ma kekahi leta, e wehewehe pu ana hoi ina kumu o keia ninau ana, penei:

                                    Honolulu, Otc. 25, 1892

            Ua pinepine ka hoohalahala ana o ke Aupuni Hawaii, a me ke ku-pono no hoi, he nui wale na mea i hoolaha ia nona ma America aole i polole@  He mea kanalua ole no paha ua ku keia mau olelo hewa i ka mea oiaio, ua hele aku hoi na kakau mea hou o America i ka noe ike ole a i ka poe i manao ano e no ko lakou ike  Ma keia manawa, eia na ka naka o na Mokuaina Hui-puia o America ke hoomaopopo ku-onoono mai hoi i na mea e pili ana ia Hawaii, a e ake nui mai ana e loaa ka mea oiaio e piii ana ia ka-kou.  Ua manao nui ka nupepa Examiner o Kapalakiko, e hoolako aku i ka ike i makemake ia e loaa a e hoolaha aku i ka mea i hoike ia mai, aole wale iloko o kona mau kolamu, aka iloko pu o ka Ahahui Nupepa Nui o na Moku-aina Huipuia o America, ka hui hoi i komo pu ai ka Examiner a no ia mea ke noi aku nei i kou kokua ana.  I ke noi ana aku ia oe no na pane i na ninau e pakui ia aku nei.  ua hoomaopopo mua ka Luna Hoo-ponopono o ka Examiner o oe kekahi mea i ike pono i na mea e pili ana, ma kou kulana, ka mea noi i loaa i ka po@ mawaho ae o ka poe iloko o ka Hale Ahaolelo.  E haawi ia no kau mau pane i ka lahui America me ka piha, a e lilo ana no hoi he pakui mahuahua i ka moolelo po-lolei e pili ana i ke Aupuni Hawaii.

            I keia Poakahi ae e hoopuka aku ai makou i ka makou @au pane i na ninau.  A eia ilio na ninau ma ke ano nui:

            Ke manao nei anei ka Lahui Ha-waii o ka hooholoia ana o ke kana-wai Mikanele, ua piha pono a i ole ua lawa ole paha no lakou malalo o ke Kuikahi Panai Like?

            Ua lawa anei kou makemake no ka mea e pili ana i ka noho maka-maka pili kokoke ana me America Huipuia? .

            Ua noonoo anei kou poe koho i ka ninau launa pili kokoke loa me America. ma ke ano hea la? .

            Ma ke ano hea la. i noonoo ia ia ka ninau launa makamaka pili ko-koke laa me Beritania Nui ?

            He oiaio anei, ua makemake ke-kahi poe kuonoono ma Hawaii e noonooia ka ninau hoohui aupuni me Amerika Huipuia ?

            Pehea la ka manao o kou poe ko-ho e pili ana no ia kumuhana ?

            Pehea la hoi ko lakou manao e pili ana no ka ninau hoohui aupu-ni me Beritania Nui ?

_______________

 

MAKE I ALOHA NUI IA.

_______

 

            MR. LUNAHOOPONOPONO.

            Aloha oe:--E oluolu oe e hooko-mo iho ma kahi kaawale o kou ki-no i keia mau mea e loaa aku ana ia oe.

            Ma ke ahiahi o ka la 13 o Oct. 1892.  Ua kii nai la ka Mea Mana Loa i kana ukana i hoonoho ai ilo-ko o ke kanaka he Uhane, a lawe aku la mai a Miss.  Mary.  Yates.  Oiai oia he ma’i pu’u eha.

            Ua hanau ia oia ma Kapapala Ranch, Ka, Hawaii, ma ka la 29 o Maraki 1887.  Na Mr. W. J. Yates.  a me Mrs. Lahapa Yates, a ma Ka-papala Rench oia i hoohala ai i na la hauoli o kona wa kamalii, a ua makahinu hoi ia ia na kipapa pae-pae pohaku. a me na manienie ne-nee o ua Rench ‘la, he home hoi i noho ia me na keiki no umi ma-kahiki.

            Ua haalele ia Kapapala Rench, no ke kai malino, ma Honomalino, Kona Hema, a he mau mahina o ka noho ana ma ia aina e hooma-nawanui ana me ua kaikamahine nei i aloha nui ia i na kipona kiki-ki weia a ka la. e hulili mai ana ka wela a ka la i na aa hauliuli oia aina.

            Ma ka malama o Iulai, ua hoi mai ma Waiohinu.  Kau. H. a no ekolu malama ma ia nope mai, ua hoo@omoia i ke Kula Olelo Berita-nia ma Waiohinu, ma ka la 12 o Sept. 1892.  A iloko o kona mau la i komo ai i ke Kula, ua holomua oia ma na jua mua o ka olelo Be-ritania, oiai oia @ holo pu ana me kona mau hoa kula, a ma ka la 3 o Oct nei, ua loaa oia i ka ma’i puu eha, a nai@ ma’i. i hoopau i kona hele ana i ke kula.  A noho @ ino ia me ka manao e kali ana i na la o ka oluolu e hiki mai ana, me ka maalahi. a i ka aneane ana e pau na pule elua, ua mahuahua loa mai la a hoohuli ia ae la kona alo iluna o ka moe. e keia mai puu eha, a ua loaa he mea e  ohaelia ai ka n@au, aia kona makuahine aloha ma ko-na aoao i na la a me na po a pau, e hoolohe ahenui aku ana i ka a uwe mai a ka Lei Aloha, e  hoomalielie ana e lumia ana hoi e ke aloha kei-ki, e kaawili ana hoi i ka ua mea he eha o ka naau, @@@ he ‘ia i haua iho i ka laau a n@@e iki.

            Aka, hookahi la mamua ae o ko-na haalele ana mai, o ka ekolu pa-ha ia o ka pii ana mai o Kauka Cooper e nana i keia ma’i puu eha, ua maopopo mai la e komo aku ana i ka pilikia, a hiki mai i kekahi la ae, ua pili paa mai la ke Kauka Cooper, a hiki i ke ahiahi ana.  O keia mau hora i koe, he mau hora ia no Kauka Cooper e hakoko ai ma kona ike lapaau e paio ana oia me kona enemi, a e ake aku ana hoi e auhee kona anemi o make, aka, ua kokoke loa mai la oia ma ka ipuka o ka halelewa, a he mau hora keia no ka hoopili pu ia o ke Kauka Cooper i ka paia e kona enemi, a ke pii mai la ke ano pihoi-hoi no ke kaili-ku ae a ka enemi.

            Ea, eia keia i ka hora 6 p. m. la 30 o Oct. nei, a ke ano mai la ka poeleele, a ke hoolala nei ke Kauka ma kekahi alanui e ae, aka. he ala-nui no e lanakila ole ai.

            I keia manawa e noho ana ne ka hamau, a me ka hakano. ke anehe loa mai la ka enemi e hehi mai ma-loko o ka paepae o ka ipuka o ka halelewa, a kaili-ku ae i ke kahua o Kauka Cooper, ekolu hora o keia hakoko ana ma ka hora 6 p. m. a ka hora 9 p. m. lilo aku ia.

            A ma kekahi la ae, oia kona la e hoolewa ia ai, a ma ka hora i ma-kaukau ai, ua hiki kino mai na Hon. J. H, S. Martin, K. Pa a me ka Papa Loio a me ka Puali Makai, o kona mau hoa kula, a me na ma-kamaka.  O kona mau hoa kula mamua e alakai ana i ka huakai, a o ka Puali Makai aku e hapai ana i ka pahu kupapau, a o na makua mai, na Lunakanawai, Papa Loio a me na makamaka, a hiki aku la ma ka Halepuloe Katolika, a pau ka hoomaikai ana a ka makua Kele-kino i ka Makua Lani, ua lawe ia aku la ma kona lua, a malaila na hana hope loa.

            He kamalei elima makahiki, a he helehelena kona e hoomahie ia ai, no kekahi mau la li’u i koe, a oia na la e mahele ae @i.  Ua nui ka minamina o na makua i ka laua Lei.

            Pela o Davida i hookii ai ia ia iho no ka loaa ana o kekahi keiki ana i ka ma’i.  Ua nui ka ehaeha i loaa ia Davida no ke keiki. aka, i ka wa i make ai o ke keiki. ala mai la oia, auau, poni ia ia iho, a komo aku la oia iloko o ka Luakini o ke Akua e hoomaikai ia Iehova.

            Kupanaha, o ka wa i make ai ke keiki, he wa olioli ia no Davida, a i ka wa e mai ana ke keiki, he wa kaumaha ia.

            Ae, ua maopopo no ia kakou ko Davida mana@.  A malia paha. i a ike mai ke Akua ua hemahema ka kakou malama an@. nolaila. ua kii mai ke Akua nana e malama ma-mua o ka piha @ @a o na maka ma ka maau, i na mea e ke’ake a @i.

                                    MAKUA.

            No makou iho, ke komo pu aku nei makou ma ke kanikau pu ana me na makua ihooneleia me ia hua ohaha maikai o  ko laua kihapai hoolaupii, me ka makou pule mau, na ka Makua Nui o na mea a pau e hoomama mai i ko olua mau puu-wai i haehaeia o ke aloha keiki, a na Kona lima mana no hoi e pula-ma mai ia olua iloko o Kona malu, a e hoomaloo aku i ko olua mau waimaka.—L. H. J

_____

 

NU HOU KULOKO.

____

 

            Aohe Ahaolelo o keia la, ua hoo malolo a keia Poakahi ae.

____

 

Ko makou la lele uwaki keia, a (off you go) hoi.  No more.

____

 

            Eia ke keena oihana o ka Luna Helu malalo o na kumeka hou ana a ka poa kamana iloko o keia mau la.

____

 

            Aole i paani ka Hui Hoikeike Hawaii i ka po nei maloko o ka Hale Mele Hou.  Ua hoopanee ia a ka po o ka la apopo.

____

 

Ua make ka makuakane o Hon. J, A. Akina o Waimea, Kauai, ma kona wahi noho ma ke alanui Mau-nakea ma ka Poakolu nei.

____

 

Ua manao wale ia, ma keia ku ana mai a ka Mariposa, e loaa mai ai ai kakou na lono e pili ana i ke koho balota peresidena o Amerika Huipuia.

____

Iuka nei na kanaka o ka moku-kaua Bosetona i kela la aku nei ka-hi i paikau hookahakaha ai, e like me ko lakou rula maa mau i na pule a pau.

____

 

E halewai hou ana ka ahahui paio i keia po Poalua ae ma em@. Hale, maluna o ke kumu ha@a, “Ina he kupono ke kahunapule e lilo i hoa no ka Ahaolelo.”

____

            Ua hoao ia kekahi haole ma ka inoa o Mr. W. Mutch e powa i ka po Poalua nei, mawaho iho o ke Kula Kamehameha, aka nae aole i holopono ka hana a ke kolohe.

____

 

            E huli hoi aku ana ma@una o ka Maiulani o keia kakahiaka, ka Ho-pe Makai Nui Nahale no Kona Hawaii, ka mea naua i lawe mai nei na lawehala Mr. J. Costa me kana wahine.

____

 

            He mau lealea hoopanau wawae kekahi i malamaia ma kahi o Mr. J. F. Baraunu i kekahi o kela mau po aku nei.  Malaila pu ae kekahi poe opio Hawaii kahi i paani ai me na mea kani.

____

 

            O ka aina ho@ i loaa iho nei mai ka lepo mai i eli ia o ke awa he mau makahiki lihi i hala ae nei. hou ke ike aku oe o ka hooluu uli-uli o na laau kieawe kona aah@ i ke-ia manawa.

____

 

            E na makamaka ua hoopanee ia ka leaiea ana o ka Ipo Kaala a ka po Poaono, Oct. 29, nolaila ke kono ia aku nei na Hawaii oiaio o ke ka-ona nei mai hoohala i ka ike ana ia Kaala a me ka Na’i Aupuni Kaula-na Kamehameha 1. O ka po hope loa keia o ka ike ana i ko lakou @i-ohiona a me ka lakou mau hana kaulana a haalele iho i na kaiaulu o Hawaii nei ma kela ku ana mai o ka mokuahi Au@eteralia.