Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 580, 10 November 1892 — Page 1
This text was transcribed by: | Kate Motoyama |
This work is dedicated to: | In honor of Kinoiki Kekaulike, Prince Kuhio's mama! |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
Buke II. HONOLULU N O V E M A B A 10, '92 HELU 580
--
HE MOOLELO KAILI PUUWAI
--NO--
SENIA LUTERA
--
Ka Ui Puuwai Mabala
-:O:-
ENELANI KAHIKO:
--
A I OLE
--
He Nanea Hooheno
no kekahi Kauna
Wahine Opio me
kana mau Aloha
Ekolu.
--
MOKUNA XX.
--
Apopo maua e mare ia ai. a in a
he mau ke'ake'a kekahi e oili
mai ana, e lawe koke no
au ikau oia!
--
Na ia mea i kono aku i na Senia nei e ninau ae me ka leo haahaa i keia mau ninau:
Pehea, e hoao ana anei oia e kaili hou i kona aloha mai a'u aku? E ke Akua, mai haawi aku i wahi uiuiki malamalama iaia, o kaili hou aku auanei oia i kona aloha mai au aku, oiai maua i ka hora hope loa. E Mavila aloha, aole o'a manao e hana oe pela?
Aka, i kue mai oe ia'u--i aloha ole mai, mamua ae o ko kaua lilo ana i hookahi puuwai a i hookahi pana ana iloko o ke aloha; alaila aole he koko iloko o ko'u mau aa koko, aole he puuwai iloko o ka umauma, a mawaho ae o na mea a pau, aole pu me ke ola iloko o'u: no ka mea ua lokoino mai oe ia'u ke kumu oia mau mea apau.
Ua lilo kela mau noonoo i mea ne ua wahine opio nei e luuluu ai iloko on a ike me ka naau kulilino, a me ka hanu kaumaha ana kulou iho la ke poo o ua nohea la ilalo me he mea la e hoao ana e hoopoina i na noonoo ana oia ano mai iaia aku
O ka loihi o kona manawa i kulou ai aole i maopopo iaia, no ka mea ua hoomau oia ma ia kulana a hiki wale i ka holoiloi ana mai o kona mau waimaka a mamua ae nae o ka hanini ana mai, aia hoi kaomi ana kekahi lima maluna o kona poohiwi, a me ka emo ole huli ae la oia e nana i ka mea nona ua lima la ia manawa ike ae la oia i kana aikane aloha; oia hoi ka Lede Iulia Somavile, e ku aku, ana ma kona aoao, aole kona mau helehelena wahine maikai me ia, aku ua hoaahu ia iho oia me ke koioka keokeo o ka haikea, me he mea la he mea ano nui ke niniu poahi ana iloko o kona noonoo ia manawa.
He mau waimaka aha keia ou e Senia? wahi ana i ninau mai ai me na maka paha'oha'o. O ka la apopo hou la e mare ia ai, a he mau wahi hora kakahiaka wale no hoi i koe mai keia manawa aku a hoea mai ia wa o kou hanoli, aka no ke aha oe i loaa mai nei ia'u ma keia wahi e kanikau hookahi ana? O! e Senia, ma keia po o oe ke kaikaahine hauoli loa o ke ao nei aole he mea i kela ae kona hauoli mamua o kou, aka no keaha oe e in a nei @ kou mau waimaka ma keia wahi e kuu aikane aloha?
Me keia mau olelo, ano aku la na lima o ua Sania nei ma ka punaka o kana aikane, a pela no hoi kana aikane i hoohalike mai ai me ka lalau ana mai me ke akahele i ke poo o ua Senia nei a hoopili maikai aku ia i kona umauma e waiho hamama ana e like me ka paikini aahu o na wahine o Enelani iloko oia mau la.
He manawa keia na kahi kukuna hope ioa o ka la e alohi nei i ke ahiahi e nuki pakahi ana i ko laua mau papalina, oiai lana e ku ana pela me ke apo ana aku a apo mai o ko laua mau lima.
Me ka emoole, kupu ae la kekani manao iloko o ua Senia nei e huai pau aku i na mea apau imua o kana aikane aloha, no ka mea he hiki loa iaia ke hilinai maluna on a a hiki i kona lua kupapau, aole oia e hana mai ana i mea nona e hoehaia ai.
Aka nae, opua hoa ae la he noonoo hou iloko on a, a na ia mea i punuku aku i kona alelo, a nalowale hoa aku la ua moolelo weliweli nei iloko o kona umauma aole i hahai ia mai, no kaua nae e kuu mea heluhelu, ua lak@ kaua, no ka mea ua ike kauai i na mea a pau mai ka mua a hiki i ka hope.
Aole--aole au i ike i ke kumu nui nana i hapai mai i ko'u mau waimaka, wahi a na Senia nei i pane hoouhiuhi mai ai.
He mea pono e lilo oe i kaikamahine hauoli loa no ke ao nei a puni e Senia, wahi hou a Iulia i kamailio mai ai i laua elua i nono iho ai iluna, o kekahi noho uwea e ku koke ana ma kahi kokoke i kekahi mau kumu rose nunui elua, a mai ao aku i na poonoo ano ole e lanakila mai maluna ou i mea nou e hookaumaha ia ai. Aole aueia pela e Senia.
No ka hauoli i ninau hou aku ai o Senia Aole a'u manawa i ike ai i ko'u hauoli e like me keia ahiahi, e Iulia; a no ka mea e pili ana i kou mau waimaka au i ike iho nei, he mea pono ia oe ke manao mai, he mau waimaka ia no ka hauoli!
Aole o'u manao pela nolaila e noho malie oe a e hele ae au e huli ia Laionela Mavila, wahi a ke aikane me ka minoaka ana, me he mea la oia ke kumu o kou mau waimaka; oiai ma kahi hiki ole aku ia'u ke hana--ua hiki i kau aloha ia Mavila, a oia wale no hoi ka mea nana e hoomaloo kou mau waimaka.
Aole ua Senia nei i kaoni aku ia Iulia, oiai o ka olu ia o ua kaikamahine anunu nei o ka hora mai o kana mea i aloha ai me ka noho mau mai e kiai ma kona aoao a hiki i ko laua ku ana imua o ko laua mea nana o mare, nolaila me ka pane ole hookuu aku la oia ia Iulia me na maka hoihoi e hele no ka hooko ana i ka mea a kona wana i kamailio ai.
Aole i pau.
--
HE MOOLELO
--:NO KE KEIKIALII:--
--
AWAREDA!
--
a me
KA UI LEILA
o Noremadi
--
(Kakaula no Ka Leo.)
--
MOKUNA XX.
--
Hueia na hana popono a Kaberana
a me ka pau ana.
--
O ka oi akunae a na kanaka e noonoo ana me ka pihoihoi nui ia manawa heaha la na mea iloko o kela rumi a Kaberana e hoopunipuni mau ai ia lakou, he wahi hoano a kapu loa, a aole hoi e ae ia e hehi na wawae o kekahi mea haumia maloko olaila.
No ka manawa kupono mahope iho, aia hoihuli hoi mai la ka poe i hoouna ia ai no ke kuekaa ana i ka luakini, a oia ka manawa o na mea a pau e kakli ana me ka pilihua i hoookoke aku ai no ka lohe ana i ka lakou hoike.
Me na kapuai wawae uloolohi a haalulu a o ke poo hoi e kulou ana ilalo, pii aku la o Karewada iluna o ka awai.
E na hoa hanau wahi ana, ua kaumaha kou alelo e like me ka nauku kepau, a ua aae hiki ole ia'u ke hoopuka aku i ka makou mau mea i ike mai nei.
Ua hele aku nei makou a hiki iloko o ka rumi hoano o ka heiau, kahi a kakou e manao kuhihewa nei o na wawae wale no o ka poe hemolele ke hiki ke hehi ma ia wahi, owau o Teorino a e ka poe a pau i pii pu aku nei me maua.
He ku ka paila hana ka haawe o na waiwai o kela a me keia ano a makou i ike aku nei maloko o ua wahi la, eia ka oia mea i kapu ai, he wahi mua mokaki ia no na pohaku makamae. Ma kekahi mau keena iilii e ae e pili pu ana me ia rumi, ua loaa aku nei ia makou he poe wahine aneane e kanakolu ko lakou nui, he poe hoi i lawe malu ia mai e Kaberana i kela a me keia manawa mai na wahi like ole mai. Ua olohelohe ko lakou kino, a ua hookii ia paha lakou i ka ai no kekahi mau la loihi, no ka mea aole ka io me lakou, ua wiwi a ua kunono oleno ke ola ana!
O, e na kanaka o Noremadi nei he mea e ko kakou apuka ia e Kaberana! Ke kahunapule hoi a ka kou i maka'u a i paulele nui ai, ke hoike mai nei kana mau hana he deragona maopopo oia i oi loa aku mamua o ka mea hiki i ke alelo ke kamailio nona!
Mawaho ae o keia mau wahine a'u e kamailio neiua loaa pu aku nei la makou he keiki liilii, ua make kekahi a e kamau ana no kekahi a o ka poe e ola ana ua like no ko lakou kupono ole ke ola me ko na makua!
Nolaila, he mea e ko kakou lawehala i ko kakou moi opio, ke keiki hoi a ka Moi Koratina,--ua hewa kakou imua on a a imua o na lani! E na hoahanau, heeha ka kakou mea e hana ai no keia kahupule hoopunipuni! A heaha hoi maluna o ko kakou moi opio? E kau aku anei kakou i ka hoonai e manao ia nei maluna o Awareda, no kana hewa ole i han aai, a i ole e hookuu paha kakou iaia?
No keia mau ninau i onou ia mai e Karewada ua ike ia aku la ke poe o na koa e Noremadi e luliluli ana, me ka nau ana o na kui me ka huhu no ko lakou punihei ana malalo o na hana hoopunipuni a Kaberana.
No ka lua o ka manawa, ninau hou aku la o Karewaka ia lakou me ka manao e manopopo pono i ko lakou puuwai pakahi, a oia ka manawa a na mea a pau i hoole like mai ai me ka olelo ana--
Iluna me Awareda! a ilalo hoi me Kaberana hoopunipuni!!
I keia manawa a Karewada ma e kamailio ana oia ka manawa a ke kauka Veturida i hoike mai ai ua puehu loa ka hanu o ke ola mai a Kaberana aku.
Ua pono kona make ana, no ka mea ua oi aku kona haahaa mamua o ko ka ilio i Bapetigo ole ia! wahi a kekahi poe a hoapono mai ai, a o ka kekahi poehoi. Ina no aole oia i make, e hele aku no makou e koli ola iaia a hiki i kona make ana!
I ko Moriea ike ana i ke keiki a Koratina ua lanakila; mamuli o ka hooholo lokahi hou ana o na makaainana, haalele koke aku la oia i ka noho alii a holo mai la a kukuli iho la malalo o na kapuai o Awareda, me ke noi ana mai e hoopakele a ku iaia.
E like me ko Awareda ano mau o ka piha oluolu me ka waipahe o ke aloha hoa kanaka, ua haawi koke mai la oia i ua wahi kuapuu nei i ka lanakila ana i makemake ai, aka nae o kekahi poe mamuli o na hana hookahe koko a ua wahi Morica nei i hana ai mamua aku ua koi mai la lakou e make pu oia me Kaberana i loaa ke kokoolua o ka mauahonowai e hele ai ilalo me Milu, no ia mea hoololi hou ae la na moi opio nei i ka hoopai o ua wahi kuapuu la, ma ke kipaku ana iaia mai Noremadi aku, aaole e hehi hou kona mau kapuai maluna o ka lepo o Noremade no ka manawa pau ole.
O keia hoopai o ua wahi Morica nei ua apono like ia mai la e na mea a pau; nolaila ua ku ae la oia a hele kohana aku la, me ka manao hou ole mai he wahine.
Hala aku la ia la me kana mau hana, a oili hou mai la kekahi la me ka hauoli e like me mamua ka manawa hoi a ke koloka poni o ka hauoli e aahu ana maluna o ke kulanakauhale o Wavela haaheo.
No Araweda, ua hoi hou ae la oia maluna o ka nohoalii o Noremade, kahi ho@ i pea ia e kona mau kupana mai mua ai, a na hooi ia kona hauoli i ko ka wa mua, oiai o Leila kana aloha ma kona aoao, a o ke aloha hoi o kena mau makaainana me ia, a he hana nui a paakiki ka hoao hou ana o kekahi mea e hoonioni e like me Kaberan.