Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 584, 17 November 1892 — Page 1
| This text was transcribed by: | Cyndi Defenbaugh | 
| This work is dedicated to: | Kaelene Ahu Rey | 
KA LEO O KA LAHUI.
                                "E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono." 
 
 Buke II.                                     HONOLULU NOVEMABA 17, ’92                    Helu 584 
 
      HE MOOLELO KAILI PUUWAI. 
                                                                         NO 
                                                             SENIA  LUTERA 
 
                                                     Ka Ui Puuwai Mabala 
                                                                ---:O:--- 
                                                     ENELANI KAHIKO. 
                                                                A I OIE 
 
                           He Nanea Hooheno no kekahi Kauna Wahine 
                                   Opio me kana mau Aloha Ekolu. 
                                               (Kakauia no Ka Leo.) 
 
                                                             MOKUNA XXI. 
 
                                    Ua oki ! eia au ke kue aku nei i 
                         keia mare, no ka mea o keia 
                                      wahine au e makaukau nei 
                                         e mare, o ka’u wahine 
                                               mare no ia ma ke 
                                                     kanawai. 
 
     I ko ka ui Senia hiki ana aku ma ka Halekakela Keokeo, ua kapoo aku la oia Hoko o kon arumi, a ki mai la i ka puka a paa a kiloi ino aku la oia i kona kino maluna o kona wahi moe me kona moe malie me ka onioni ole hoi. 
     Aole oia i hoopuka ae i kekahi leo uwe.  Aole he kulu waimaku naua i hoopulu ae i kona mau lihilihi, aka nae, aia he eha ke houhou la ia loko o kona puuwai, ke hoehaeha la i kona kino holookoa.  He hoonaukiuki kona no ke kokoke mai o ka la apopo, a he makemake no nae. 
     He ano e no keia kaikamahine, he makemake ole a he makemake no.  Ua ike no ia ua aloha loa ia i kana ipo, nolaila aole e hiki iaia ke alo ae. 
     Ina no hoi e komo laelae ana au iloko o nu hana o ka la apopo, me ko’u ike hou ole aku i na helehelena weliweli a’u i hoowahawaha ino ai!  wahi ana i hawanawana ae ai, alaila e loaa ao ia’u ka palekana! Hookahi wale no e ae mai ia’u e lilo i whaine mare na kuu iao Laionela, a heaha hoi ka’u e hoolohe aku ai ina olelo a keia kanaka kue wa!  O ke ko paha o ko maua makemake la, iaia wale no paha kana noke mai i ke kuauhau! 
     Ua komo kou mai la he ikaika iloko o Senia a ala ae la oia a noho iluna o kona moe, e like me kona ano mau. 
     E kue aku no au ina oia e hoao ana e olelo mai he kuleana kona maluna o’u, a ina e puka ole kau mau olelo a lanakila hoi ua kuewa nei, alaila he hookahi wale no mea a’u e hana ai, oia ka make!  E hoao ana au e hooikaika no ko’u pono a i lanakila ole au, e make no oia ia’u e pono ai. 
     Aole he kumu e ae nana i kono mai i ka ui Senia e hana i keia mau hana puuwai eleele ana e hoolala e nei, he hookahi wale no oia kona aloha maka eleele ia Laionela, a ma kona moe ana ia po, ua moe oia me ka oluolu me he la aole ana mau kuko ino iloko o kona puuwai no Heneri. 
     Ua hoea mai ke kakahiaka me kona mau helehelena nani a malaelae, a i ka wa i ala ae ai o Senia ua haupu koke ae la oia, o kuu la ka keia e mare ia ai me Laionela. 
     Ua hoomaka mai la na noonoo maikai e kono iloko o kona puuwai a kapae ae ia i ka manao io o ka po u iaka ae.  
      He mau hora pokole wale no i koe, a e lilo no au i wahine mare na ke kanaka ui hookahi malalo iho o ka la.  E hoohala aku no hoi maua i ko maua mau la maka mua o ka noho kane a wahine ana, ma na aina kaulana o ke ao nei, a hoi mai maua ua pau ko’u hoomanao ana no Heneri ke kuewa.  Ua ae mai na Lani i keia mare ana o’u oiai ke ike nei au i ka lokomaikai o na Lani, ma kona haawii ana aku i ka hauoli i na manu o ka lewa e mele mai i na mele nani ma ko’u la e mare ia ai, aole hoi e like me ko’u mare ana me Henri, ka mehameha a me ke puanuanu. 
     Ma ia kakahiaka, ua komo mai la o Laionela e launa me Senia, a e kukakuka pu hoi no na mea a laua e hana ai mahope iho o ko laua mare ana, a mamua o ko Senia hoi ana aku no kona rumi komokapa no kona uoaahu ana iho iaia iho me kona aahu keokeo mare, i ane like me ke aiai o ka haa, ua pane mai la o Laionela. 
     Na ke Akua e hoomaikai mai ia oe e ko@ mea aloha, wahi ana i hawanawana mai ai me ka leo haahaa, a @@@o no hoi ko kaua mau la o ka noho mare ana i hauoli e like me na la a kana e noho hooipoipo mea anu.  
     Oiai ke hookokoke loa mai la ka hora o laua e ku aku ai imua o ke kuahu laahia o ka mare, ke lawe nihi ala hoi na lima maiau o kana kauwa wahine i na maawe lauoho gula o kona haku opio.  Ua kahiko iho la oia iaia iho me kona lole mare keokeo, oia ka pahoehoe kumukuai nui me ka uhi silika aeae loa i uhi ia iho ma kona poo a hiki aku i ka hua o kon alola i omoo mou ia iho hoi me na pohaku makamae kumukuai n@i.  Ua hookau pu ae la oia i ka lei daimana a kana ipo Laionela i haawi makana makana mai ai ma kona ai ma kela po lahau poina ole ona. 
                                                                               Aoleipau. 
 
 
                                                                          HOIKE 
                                                                           A KE 
                                                               KOMITE WAIWAI 
                                                                           I EA 
                                                     HALE AHAOLELO O 1892 
 
     Aohe mea e hoike ana, ua hoohihia ia o Mr. Berger, ma ke ano, ua oia i na olelo o ke Kumukanawai e paoa ana i na hoa o ka Ahaolelo no ka hana aelike ana me ke Aupuni; aka, oiai nae ua hoolakoia aku e Mr. Berger ke koho ana, a oia hoi ke koho ana i ae ia, ua manao ke Komite, mamuli o ka hoea ana mai o keia koho mai iaia mai (Mr. Berger) o ia kahi kumu hou e pono ai iaia ke makaala a e akahele, oiai, he mea pono ke hooko pololei loa ia ma keia mea, ma ka manao maoli o ke kumukanawai a me na huaolelo no hoi. 
     Nolaila, ua manao makoa, ua pono ka Luna Hooia, i ka hoole ana aole e hooia i keia bila. 
 
                                                 OIHANA ANA AINA AUPUNI. 
 
     O na hoike helu dala ma keia Oihana, ola wale no na mea e pili ana i na hoolilo. 
     Ua malamaia na Buke ma ke kulana makaukau, a e hoike ana i ka makaalaia o na hookomo helu dala ana ma ke ano moakaka e pili ana malalo o kela a me keia poo. 
     Ua ike makon ua pau i ke anaia a hoonohonohia e keia Oihana na Apana Aina home liilii iloko o ka manawa o elua makahiki, penei: 
     Ma Hawaii, eia iho ka nur o na apana a me na eka malalo iho nei: 
     Kau, 55 apana, 788.3 Eka; Hamakua 62 Apana, 1081.7 Eka; Hilo, 10 Apana, 62.1 Eka; Puna, 36 Apana; 1651.75 Eka, Lona, 30 Apana; 858.4 Eka, Huina no Hawaii; 193 Apana, 4412.25 Eka; Molokai, 19 Apana; 321.7 Eka; Maui, Kula, 21 Apana; 247.15 Eka; Huina, 233 Apana 5081.10 Eka; Ona hoike helu o keia Keena, ua like no me ko ke Keena Ana Aina, aia no ma na dala hoolilo aku. 
     Ua malamaia keia maloko o kekahi buke hoakaka i hoonohonohoia a maheleheleia hoi ma ke ano e hoike ana i na lilo o kela a me keai mahele malalo o keia oihana. 
     O ka huina i hoolilo ia ua kulike ia me ko ka mea i hoikeia e ka Hoike o ka Oihana Waiwai. 
     Ua maemae a makaukau ka malamaia ana o na Buhe. 
     Malalo o ke poo Na Holoholona Ola, mawaho ae o $675 i hooliloia no na Lio, mailoko aku o ka Haawina “Na Lilo Lawe Opala me ka Hoomaemae ana,” a pela aku, ua ike makou ua hooliloia a kaki ia ma ka helu o “Ka Ai a me na Kamaa o na Lio,” he huina o $1200. 
     O na Holoholona Ola, he mau kumu waiwai loaa ia, a he mea pono ke hookaawale kona malau aia ana he moo helu okoa. 
     Malalo no o keia haawina, ua kaki ia he $1,200 ma ka Helu Kukulu Hale, no ke kukuluia ana o kekahi hale hou. 
     A me ka helu o “Na Lako Paa hana: 3 kaa, $330. 
     Aohe Papa oike no keia mau waiiwai ae la, a mau waiwai e ae o keia Oihana. 
     Ma keia mea, ke kono aku nei makou i ko ke Aupuni noonoo, oia ua ike makou aohe Keena Aupuni i malama Papa Hoike mau no na waiwai malalo o ko lakou malu, maloko o ka lakou mau Buke.  Manao makou, he mea nui ka malama ana o kela a me keia Buro a Oihana hoi o ke Aupuni i Papa Hoike o na waiwai malalo o ko lakou malu, i mea e kaupale ia aku ai ke poho wale ana a me ka ualowale ana o ia mau waiwai, a ka oi aku nae o na waiwai, i waiho liilii ia ma o a maanei oloko o ke kulanakauhale a ma na mokupuni e ae, e like paha me na mea paahana, na mikini a me na lako kukulu hale, na holoholona ola, na kaa, a pela aku. 
                                                                          Aole i pau. 
 
                                                            HOOLAHA PA AUPUNI. 
 
     E ike auanei na kanaka a pau eia ma ka pa aupuni o Makiki nei kekahi mau lio hele hewa, lio w, keokeo ohinahina, hao kuni ano e ma ka akau o ka ai, kuni mamua hapala.  Lio w, ulaula, 4 wawae eleele keokeo lokihi m aka lae, hao [D] kuni hope akau ke kuni malalo he kiaha puaniki paha aole paha he hao ano e pana.  O ka mea a mau mea nona keia mau lioe pono e kii koke mai o hala na la he 18 e kuai kudala akea ia aku ke hiki aku ka la 26 o Nov. 1892, hola 12 awakea Poanono.  
                                                                                                  D. KAOAO 
                                                                                         Luna Pa Aupuni, 
       Honolulu, Nov. 10, 1892. 
 
                                                             OLELO HOOLAHA ! 
 
     E ike auanei na meo a pau, owau o ka mea nona ka inoa malalo nei, ke papa a ke kau leo aku nei au i na mea a pau, aole e hoaie wale mai i kuu wahine male, oia o Mrs. Julia Kaaiwaiwai.  Ua haalele mai oia ia’u, mailoko o ka’u mau puili hemahema ole ana ia ia, a ua hele aku ia e like me kona makemake, a ina e hoaie ia mai ana oia e kekahi poe, maluna o lakou kio lakou poho. 
     O ke kuli ka make, o ka lohe ke ola. 
                                                Owau iho no 
                                                             Kou Oiaio 
                                                             Mr. P. KAAIWAIWAI. 
     Hale Koa, Honolulu, Nov. 5, 1892. 
                       11-7-1w. 
 
                                                             HOOLAHA PAAUPUNI. 
     E ike auanei na kanaka a pau eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekaki mau lio hel hewa, 1 lio k eleele, 1 wawae keokeo hone akau, hao kuni ano e mahope akau, ua hapala keia mau hua. 
     2.  Lio w, ulauia, 2 wawae keokeo hpe, 2 wawae eleele mua keokeo ka lae [2] kuni hope hema. 
     3.  Lio keiki k, ulaula 2 wawae keokeo akau hema keokeo loihi ma ka lae, aole hao kuni. 
     4.  Lio keiki w. hulupala, 4 wawae keokeo, keokeo lokihi m aka lae, aole hao kuni. 
     5.  Lio k, ulaula 2 waewae keokeo hope, 2 wawae eleele mua aole ike ia ke kuai. 
     6.  Lio w, ulaula, 1 wawae keokeo hope hema keokeo ka lae me ka ihu hao kuni ano e kuni hope akau. 
     7.  Lio w, ulaula kiko keokeo ma ka lae paa na wawae i ka hao, aole hao kuni. 
     8.  Lio eleele 2 wawae keokeo hope kiko keoheo ka lae hao kuni ano e hope hema. 
     9.  Lio k, eleele 2 waewae keokeo hope kiuko keokeo ma ka lae hao kuni ano e hope hema. 
     10.  Lio k, lokia ulaula 3 wawae keokeo, keokeo ka lae hao, (A) kuni hope akau. 
     11.  Lio k eleele keokeo ka lae hao kuni ano e hope akau hao kuni ano e keia. 
     12.  Lio k hulupala kiko keokeo ma ka lae paa na wawae i ka hao kuni ano e hope hema. 
     N ka mea a mau mea paha no na keia mau lio e pono e kii koke mai o hala na la 17 o kuai kudala akea aku no au ke hiki aku i ka la 19 o Nov. 1892. 
                                                                                                             D. KAOAO. 
                                                                                                 Luna Pa Aupuni. 
     Honolulu, Nov. 31892*