Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 617, 6 January 1893 — Page 1

Page PDF (965.60 KB)

This text was transcribed by:  Genny Lowe
This work is dedicated to:  Mother-Mary Ting, Brother-Chauncey, Claire, Families & Friends in Hawaii

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II.                                   HONOLULU  IANUARI 6, 1893                           Helu 617

 

HE MOOLELO KAILI PUUWAI

 

NO

 

SENIA LUTERA

 

Ka Ui Puuwai Mabala

 

o

 

ENELANI KAHIKO

 

A I OIE

 

He Nanea Hooheno no kekahi Kauna

Wahine Opio me kana mau aloha Ekolu.

 

(Kakuaina no Ka Leo)

 

MOKUNA XXVII

 

            No keaha kou mea e pepehi ole mai ai ia’u a make i keia manawa i pau ko’u mau ehaeha?  Ai ole ua oi aku anei ka hauoli o kou puuwai lokoino i ka nana mai i ko’u hoehaeha ia?

 

            O E na Lani!  Aole no hoi au i manao e loaa mai ia’u ke alohaia, e kekahi wakine la o kou kulana, wahi a ka ui Senia.

 

            Na keia mau mamala olelo a ke kaikamahine, i hooi ae i ka huhu o na moiwahine kuewa la, a lele koke mai la oia imua me ke ano leo puua, a pane mai la:

 

            E ka lapuwale nui, ke hookiekie loa mai nei oe ia’u, ke pakui hou iho la oe i hoopai hou nou, a e ike pono auanei na aahuki o kou puuwai i ka nui o na ehaeha o kau mau huaolelo i hoopuka mai nei!  Pehea la oe i hoaano mai ai e kamailio imua o’u pela, a ia’u nei kou makuahine?

 

            E ka wahine lapuwale, pehea la e hiki ai ia oe ka iawe ana ae i ka inoa maemae a ihiihi a ke Akoa i haawi mai ai i ka poe wahine oiaio, oia hoi he makuahine.

 

            Ua hoike maopopo mai oe i kou moolelo ponoi, a me kau mau hana pelapela a haumia, a nolaila, ua pono ole kou kapa ana iho ia oe iho he makuahine no kekahi lede oiaio elike la me ke kaikamahine a Haku Lutera.

            Aole e hiki ia’u ke kapa aku ia oe he wahine a makuahine paha no’u, a ua hiki ia oe ke pepehi mai ia’u ma na iniha, aka aole loa e puka aku kekahi wahi huaolelo mihi maiko’u waha aku, a nonoi aku paha ia oe e aloha mai.

 

            Ha, ha, ha, wahi a ka moiwahine kuewa i aka ae ai me ka leo pahenehene:

 

            Aha hoi kakou, a ike aku e kuu lede opio nani.  E kakali iki iho oe a ike maka i ka mea e waiho  mai ana imua ou, a malie paha, aole e komo ke koa a wiwo ole iloko ou, elike me kau i olelo mai nei ia’u.

 

            Heaha la ka mea oi aku o ka nani, elike la me ka ike ana aku i ke kaikamahine nani a ka Haku Lutera a wahine hoopalau hoi a Sir Laionela Mavila e holo ana no ka hoopakele ana ae i kona ola mai na puulu kuewa aku e hailuku ana iaia a make oie na pohaku.

 

            A o ke peo o ua paalu kuewa la a o ka lima mua paha nana e hapai ana a nou aku i ka ponaku i ke kino e holo ana no kona pakele mai keia hoopai weliweli aku, oia no auanei kona makuahine ponoi.

 

            Ia manawa, ua holo koke ae la ka ha ano e iloko o kona mau aakoko, aole no ka makau, aka, he ano weliweli a manaonao, ka hoomaopono iho i ke ano io maoli o na huaolielo a ka moiwahine i hoopuka mai ai imua ona, a noliala, pahe aku la o Senia:

 

            Wahine ino lapuwale!

 

            Heaha kou mea pepehi ole mai ia’u a make i keia manawa, i pau ko’u mau ehaeha?

 

            Ai ole ua oi aku anei ka hauoli o kou puuwai lokoino i ka ike mai i ko’u hoehaeha ia?

 

            I ka ike aku i kou hoehaehaia, ae, wahi a ka moiwahine i pane koke mai ai.

 

            A ina ko makuakane hookino, a me ko ipo aloha helehelena kupapau, e ku hoike pu mai no kou mau hoehaeha ia ana, alaila ka hoi na kuu inaina, a hooko ia hoi ka hoopai a kuu paau i hoohiki ai!

 

            Aole i pane hou aku o Senia, no keia mau olelo a ka moiwahine, aka nae, ua hoohiki paa iho la oia iloko onu ina oia e pakele a loaa hou paha iaia ka lanakila, alaila e ili aku no na ehaeha he nui maluna o lakou, elike me ka lakou mau hana lokoino iaia.

 

            Aka nae, aole he wahi manaolana ana no’u i koe, wahi ana i hawanawana iho ai iloko iho ona, aole loa.

 

                                                                                                            Aole i pau.

 

 

 

 

KA MOOLELO

 

o

 

HIIAKAIKAPOLIOPELE.

 

I HOOPONOPONOIA

 

MAI KA POE KAHIKO MAI A ME KA POE I HOOPAA

I NA MOOLELO A ME NA KAAO KAHIKO O HAWAII NEI, E

 

JNO. E. BUSH A MES. PAALUIII.

 

OLELO HOAKAKA.

 

            Aole he loihi o ka noho ana o ka lahui a nalo aku mai ke ao, ke hoomaloka a hoopoina lakou i ka hiipoi ana me na ohohia nui i na moolelo a me na mele o na ano a pau, a kamailio mau imua o ka poe opio i kumu e mau ai na hooipo a me na li’a ana o ka naau o ke kanaia i ke aloha aina ma muli o ka hoo ni ana o na moolelo a me na mele e pili ana i kona one ha nau na wahi pana, a me na hana kau lana a kona mau kupuna.

 

            Me keia mau wahi wehewehe ana me ka manaolana, e lawe ana ka puuwai aloha aina i keia mau olelo hoakaka a hoomaepopo me ka naau kanaka makua, aole ma ke ano he mea e hoala mai ai i na li’a a me na kuko hewa, aka, me ka wae ana ae a hoopaa a hoomau aku i ka io o ka olelo a me ka nani o @a puana a me na hooku’iku’i huaolelo o ke kaao a me kona mau mele, ke puana ae nei makou ua ola keia hoomanawa nui a me keia luhi ana.

 

                                                                                                JNO. E. BUSH.

            O Kuahailo, ke kane, noho ae ia Haumea, ka wahine, hanau mai na kaikamahine, a o Pele ka haku makahiapo o lakou, a mahope mai na pokii kaikaina, pepei.  O Hiiakaikaale’i, Hiiakaikaalemoe, Hiiakapaikauhale, Hiiakaikapuaenaena, Hiiakaikapeealani, Hiikanoholae, Hiiakawahilau@i, Hiiakaikaalepoi, Hiiakaikaaleuwek@@ Kapoulakinau, a o ka meli loa oia no ka mea i kaulana ma ka moolelo, o Hiiakaikapoliopele, ke kaikamahine a Haumea i hanau mai ma ka waha.

 

            Eia na kaikunane o Pele ma:  Kauilanuimakaehaikalanikanewahilani, Lonomakua, Kanemilohai, Kuhaimoana, Kalaeokaena, Kamohoalii, o keia keiki ka mea i hanau ma ke poo o Haumea; oia ko Kamohoalii mea i lilo ai he alii maluna o kona mau hoahanau a pua, nolaila, ua kapu ko Kamohoalii wahi o ka lua o Pele aole e hina ka uwahi ma kona wahi, ina e ho a o Pele i ke ahi aole e hina ka uwahi malaila, a pela no mai ka wa kahikoa hiki i keia wa.  Ma Kahiki kahi hanau a i hanai ia ai keia ohana kupua, a mailaila lakou i hele mai ai a pae ma na makupuni liilii o ke komohana, a mailaila i nai hele ai a hiki loa aku ma Hawaii.

 

            Ua holo mai o Pele me kona ma u kaikaina a me na kaikunane ma ka lakou huakai nai aina.  Ua kaahele ka huakai a na ‘lii wahine i ka wa kahiko loa, ia Kukulu o kahiki ko lakou one hanau a mailaila aku ke kaahele ana ma kela a ma keia wahi o ka honua me na kini o ka ohana.  Hele aku ana ka lakou nei huakai a kahi e pae ai noho, a hala he manawa loihi nee aku ana.  Ma keia ano aohe aina i noho a i ai ole ia e Pele ma me na kaikuuane, a aole no hoi he aina e ikea nei i nele i na hoailona o ko lakou noho ana, a me ka keia ohana mau hana hookalakuona.  Eia no ke mau nei kekahi o keia mau hale o Pele, ma na wahi he lehuleu o ka honua, a e ke pookela nae e ike a e makaikai nui ia nei oia no ka hale ana e noho nei me kona ohana pokii a me na kaikunane, a me na kini olaljo, i hoolaukanaka i ka hale kaupaku ole o Pele Aliiwahine, i ho@e@ mai kahiko loa mai a e kaulana nei no a hiki i keia wa, ola hoi o Kilauea, ka hale nona ke ahi enaena a me ka uhai kapu a na wahine o ka lua, e wena ula ana i ka lani a e ku pololei ana hoi a pa na kihi o Wahinekapu.

 

o

 

            Holo mai la lakou nei a ka@@ i loli ai o ke ano o ka moana, hoomaopopo iho la o Pele ua kokoke ka papahonua, i ka ilikai, ia wa oia i hooni iho ai i ka papaku o ka ma’o ana ae ikea ae la na mokupapapa ma ke komohana; no ke ku ole po i ka makemake o na’liiwahine, hoomau loa mai la no ka huakai imi hale a na’lii a hoomaha pokole iho la ma Niihau aole i liuliu iho hoohiki loa mai la ka huakai ma Kauai.

 

HOOLAHA PA AUPUNI

 

            E ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka Pa Aupuni o Makiki @(word unreadable) kekahi mau lio helehewa, lio w puakea melemele keokeo lokihi ma ka lae, 2 wawae keokeo ak a hema, 2 wawae eleele ak a hema hao JOS k@ni hope akau ke kuni malalo o keia mau kuni ekolu, aole ike ponoia powehiwehi.

 

            Lio keiki k puakea kekahi o keia lio, aole kuni.  Lio w ahinahina keokeo eleele ka hulu o keia ho hae JOS kuni hope ak.  Lio k keokeo @ wawae mua paa i kapuai hao, hae N kuni hope ak.  Lio w ulaula kiko leokeo ma ka lae 2, wawae eleele mua 2 wawae keokeo hope hao @H kuni hope hema keia mau hua JH ua hui i kahi hookahi, ua hookaawaleia i kulike me ke kuni.

 

            Lio k eleele 2 wawae keokeo mua kikokiko leokeo ma ke kua he mai pohaka keokeo ma ka opu aoao ak a hema hao >3P kuni hope k 3P

                                         >P maluna P malalo o ia mau kuni, lio k ulaula keolapo lokihi ma ka lae 1 wawae keokeo hope ak hao III kuni hope hema.

 

            O ka mea a mau mea nona keia mau lio, e pono e kii koke mai, o hala na la he 15 e kuai kudala akea ia aku ke hiki aku i ka la 7 o Ianuari, 1893.                    D. KAOAO,

 

                                                                                                Luna Pa Aupuni.

            Honolulu, Dec. 27, 1892

            Dec 27 tf.

 

Kauka Yong Kam Pung

 

            APANA

 

Helu 81, alanui Maunakea

 

Ke Kauka Loea o ka Aina Pua!

 

Ua hikike hoola ia kela a mo @(word unreadable) a@@

Ma’i mai @@ na kane wahine a @(word unreadable)

Na keiki hihi.  O na m@’i ha no

Na hiki loa ia ke hoola ia me

Ka mealahi.  A o na ma’i

E pili ana i ka maka

Pau pa ia i ke

Ola.  Ke hoike ia aku nei,

Eia ke ola ia nei, @@@

Ka oluolu pu o kahi @@

Hau.  Ka peo pililia hanau

Keiki a hele nui pu@@ @ ke koke

A paa a lohi paha ka @a@au ena, pa

Paha o ka waiu, e hele a@@ nei i o@a @@@

 

            E KIPA mai e ka @(word unreadable) i @(word unreadable) l@@ ia me na h@@w@@@ pilihua a ha m@@ @ a na’u oukou o hool@@a uku.

 

KAUKA YONG KAM PUNG

 

Honolulu Dec. 5, 189@                                                                      @@ dl@