Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 620, 11 January 1893 — Page 1

Page PDF (932.54 KB)

This text was transcribed by:  Sandy Murdoch
This work is dedicated to:  For Deb who loved Hawaii!

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Buke II                        HONOLULU IANUARI 11, 1893               Helu 620

 

 

HE MOOLELO KAILI PUUWA!

NO

SENIA LUTERA

 

Ka Ui Puuwai Mabala

o

ENELANI KAHIKO.

 

A I OIE

 

He Nanea Hooheno no kekahi Kauna Wahine Opio me kana mau Aloha Ekolu.

(Kakauia no Ka Leo)

 

 

MOKUNA XXVII.

 

No keaha kou mea e pepehi ole mai ai ia'u a make i keia manawa i pau        ko'u mau ehaeha?  Ai ole ua oi aku anei ka hauoli o kou puuwai          lokoino i ka nana mai i ko'u hoehaeha ia?

 

            Me ka anapa ana o ko lakou mau maka hulili elike me ke okooko o ke ahi.

            A i keia manawa, ua ike aku la oia i ka moiwahine i ka hele ana mai a lawe ae la i kona kulana ma ke poo o na ialani elua, me ka paa ana hoi o kona lima akau, i kekahi pohaku nui, i makaukau no ka hoonou ana aku maluna o kana keiki.

            He mea oiaio, aole na Anela aloha oloko o ka lani i nana iho maluna o kekahi hana manaonao elike la me keia, a aole no hoi ka maka o kekahi mea ola uhane i ike mua i kekahi makuahine e hailuku ana i ka pohaku a make i kona io a me kona koko ponoi.

            Ua hapai ae la o Senia i kona mau maka a nana ae la iluna i ka lewa iani.'

            Ho meha a me @ke anoano ke halii ana ma kahi a lakou e ku ana malalo o ka malamalama o ka mahina, he hauoli nae a me ka lealea ke ike ia aku nei mawaena o ka poe kuewa, aka nae, aole pela ko luna poe, oiai, ua huna koke aku la ka mahina i kona nani mahope o na ao kaalelewa e hele ino ana io a ianei, me he la e uwe mai ana no ka hopena weliweli e ili mai ana maluna o ke kino opio.

            Ua makaukau anei oukou e la kanaka?

            Wahi a ka moiwahine i kahea mai ai, me kona leo kani moakaka, a o ka haina i pane ia aku no kana ninau, oia hoi ua makaukau makou a pau e ka moiwahine.

            Ua huli koke aku la oia i ke kaikamahine e ku malie mai ana imua o lakou, e kakali hoomanawanui ana hoi no kona hopena manaonao, a pane aku la.

            Ke haawi ia aku nei i manawa nou e holo aku ai no kou lanakila, e Lede Senia Lutera.

            Ina e hiki ana ia oe ke alo ae i na pohaku e hailuku ia aku ana maluna ou, alaila e ola oe.

            A ma e hiki ole ia oe ke alo ae, alaila, e lilo no kou ola i uku hoopai no kou lawe ana i ke ola o kau kane.

            E hoomanao oukou e na kanaka wahi a ka moiwahine i huli aku ai a nana aku la i na kuewa, me ke ano minoaka hookamani, o keia wahine he pepehi kanaka oia, a e pono e hookau ia aku keia hoopai ma luna ona.

            Nolaila, e kupaa a e hooko i ke kauoha a ko oukou moiwahine aloha nei.

            Auwe!  Aloha ino ka ui Senia!  Heaha la auanei kahi manaolana i koe nona?  Aole.

            Aia kona, ola iloko o ka poholima o na kuewa i keia manawa, a ua ike maopopo loa oia, aole he alanui nona e pakele ai, a e aloha ia mai ai paha.

            Ua huli aku la kona poo nani ma kahi e, e noonoo ana heaha la ka Sir Laionela olelo ke lohe aku i kona hopena mainoino, e kuiu iho ana paha kona waimaka nona, aole paha.

            Me keia mau manao e hoouluku ana ia loko ona no kana ipo aloha, ua puka ae la he leo uwe mai kona mau lehelehe mai, no ka mea, o ka pohaku e paa ana ma lima lokoino o ka Moiwahine, ua nou ia mai la me ka ikaika a pa mau ia ma kona poohiwi, a ua komo aku la kahi oioi o ua pohaku la iloko o kona io palupalu, a hele awai mai la ke koko.

            Oia iho la ka hoailona no ka hooko ana i ka hoopai weliweli, a ua hoomaka mai la na pohaku e haule makawalu maluna o ke kino o ka opio, e pa ana me ka eha nui ma kona kino.

 

 

KA MOOLELO

O

HIIAKAIKAPOLIOPELE.

 

I HOOPONOPONOIA

 

MAI KA POE KAHIKO MAI A ME KA POE I HOOPAA I NA MOOLELO A ME NA KA AO KAHIKO O HAWAII NEI, E

 

JNO. E. BUSH A MR S. PAALUHI.

 

OLELO HOAKAKA.

 

O Puna kai 'kua i ka hala,

Pa'e ka leo o ke ka---i,

Ke lu---la i na pua lehua;

Nana i kai o Hopo---e,

Ka wahine ami i kai o Nanahuki--la

Hula lea wale,

I kai o Nanahuki---e.

 

            O ka hele aku la no ia o Hiiakaikapoliopele a noho ana me Hopoe ma i kai o Nanahuki, aia no keia wahi i kai o Puna.

            Ia lakou a pau e noho ana, kena aku la o Pele i na kaikaina, e hele i ka lawaia i kai o Puna, a noho iho la o Pele me Hiiakapuaenaena.  Ia manawa i waiho iho ai o Pele i ka pahoehoe o P@uopahoehoe i wahi e moe ai, a mamua o ke kuu ana i ka hiamoe kapu a ka wahine, kauoha aku la oia penei:

            Ke moe nei au: a he kapu ko'u hiamoe ana. aohe o'u kaikaina punahele e hoala i ko'u hiamoe ana, aohe no hoi o'u kaikunane punahele a hoala iho, e moe no hoi au a na'u no hoi ia e ala ae, i ana ko'u hiamoe ana a oia ka'u kauoha ia oe e Hiiakaikapuaenaena.

            O kau wahi hana hoi o ke kahili i ko'u wa e hiamoe ai, nolaila, e malama loa oe i keia kauoha a'u.  O ka lohe ke ola o ke kuli ka make.  Ke ike ae la no kaua e ua Pele nei.

            Eia na inoa o na kaikaina o Pele i hele ai i kai o Puna i ka lawaia: Hiiakaikaaleiki, Hiiakaikaalemoe, Hiiakapaukauhale, Hiiakaikapuaenaena, Hiiakaikapualau-i, Hiiakanoholae, Hiiakawawahilani; aole i pau loa na Hiiaka i ka iho i kai o Puna.

            Ia wa haule aku la ua Pele nei hiamoe, a iloko o kona wa e hiamoe ana lohe aku la keia i ke kani o ka leo o keia mau pahu hula, hele ka le'a o ua mau pahu nei a ko ia nei pepeiao, hoolono ae la keia a lohe pono i ke kani o keia mau pahu, he elua pahu a he elua no hoi ia mau kanaka o ka inoa o keia mau kanaka o Lohiau a me Kauakahiapaoa na laua e pa'i nei i na pahu, me ko laua leo mau oli pu kekahi.

            Hoolono aku la ko Pele uhane ma ka hikina aole, hoolono ana ma ke komohana lohe ana keia, a hoomaka aku la ka uhane o Pele e hele e ike.  Hele aku la keia a hiki i Papuaa, kahi hoi a ia nei i hoomaopopo ai i ke kani o na pahu. hoolohe hou aku la keia e kani ana i Waiakea, hele no ko ia nei uhane a hiki i Waiakea, kani hou ana ua mau pahu nei i Kukuilauania, a hiki keia i Kukuilauania hoolono hou keia ilaila, lohe ana keia i ke kani o ka leo o ua mau pahu nei i Hokuli i Lupahoehoe.  I iho la ka uhane o ua o Pele kai no hoi no Kukuilauania keia mau pahu aole ka. no Hokuli i Laupahoehoe, a hiki no ka uhane o ua kamaeu Pele nei i Hokuli.  Iaia i hiki aku ai ilaila, kani ana ka leo ua mau pahu nei i na pali hulaana, oia o Waipio a me Waimanu.

            Hiki o Pele i na pali hulaana kani ua mau pahu nei i Kauhola, ma Kohala Akua.  Olelo iho la o Pele iloko ona, kai no hoi no na pali hulaana la hoi keia mau pahu, eia ka no Kauhola, o ka'u alualu iho la no auanei iaia olua e kena mau pahu a ko olua wahi e loaa ai ia'u. ma hoi no waena wale aku no hoi olua e kena mau pahu e loaa ana olua ia'u; a ina hoi olua e ke na mau pahu no Kahiki no ko'u wahi i hele mai ai o ka'u alualu iho la no ia ia olua a loaa olua ia'u ilaila.

            Hiki o Pele i Kauhola, kani ana ua mau pahu nei iwaena moana o Alenuihana.  Olelo iho la o Pele, kai no @o ka aina nei olua e kena mau pahu, eia ka olua no ka moana.  Hoea keia iwaenakonu moana, i kahi o ua mau pahu nei i kani ai, lohe ana keia i ke kani o ua mau pahu nei iluna o Kauiki, hiki o Pele ilaila lohe ana keia i ke kani mai o ua mau pahu nei i na pali o Kahakuloa, a hiki keia ilaila kani hou ana ua mau pahu nei i ka Laeokalaau; hiki keia ilaila kani ana i Makapuu, hiki keia i Makapuu.

Aole i pau.

 

 

HOOLAHA PA AUPUNI.

 

            E ike auanei na kanaka a @@ eia ma ka Pa Aupuni o Makiki nei kekahi mau lio helehewa, lio @ poakea melemele keokeo lokihi ma @a lae, 2 wawae keokeo ak a hema, 2 wawae eleele ak. a hema hao JOS@ kuni hope akau ke kuni malalo o@@ keia mau kuni ekolu, aole ike ponoia powehiwehi.

            Lio keiki k puakea kekahi o keia lio, aole kuni.  Lio w ahinhina keokeo eleele ka hulu o keia lio h@@ JOS kuni hope ak.  Lio k keokeo 2 wawae mua paa i kapuai hao, h@@ N kuni hope ak.  Lio w ulaula k@ko keokeo ma ka lae 2 wawae eleele mua 2 wawae keokeo hope hao.  E kuni hope hema keia n@@ @hua JH@ ua hui i kahi hookahi, @a hookeawaleia i kulike me ka kuni.

            Lio k eleele 2 wawae keokeo ua @@k@kokiko keokeo ma ke kua he ma@ pohaka keokeo ma ka opu aoao a@@ a hema hao @3P kuni hope @ k 3@ @@ P maluna P malalo @ ia mau kuni. lio k ulaula keokeo lokihi ma ka lae 1 wawae keokeo hope ak hao II@ kuni hope hema.

            O ka mea a mau mea nona keia mau lio, e pono e kii koke mai a@ hala na la he 15 e kuai kudala ak@ ia aku ke hiki aku i ka la 7 o Ianuari, 1893.

D. KAOAO,  Luna Pa Aupuni.

            Honolulu. Dec. 27, 1892.

            dec27 tf

 

 

 

KAUKA YONG KAM PUNG

(APANA.)

 

Helu 81, Alanui Maunakea

 

Ke Kauka Loea o ka Aina Pua!

 

Ua hiki ke hoola ia kela a me keia ano

ma'i, mai ko na kane, wahine a me

na keiki liihi. O na ma'i ha-no

ua hiki loa ia ke hoola ia me

ka maalahi. A o na ma'i

e pili ana i ka maka

pau pu ia i ke

ola. Ke ho-

ike ia aku nei

eia ke ola ia nei, me

ka oluolu pu o kahi au-

hau. Ka poe pilikia hanau

keiki a hele nui paha o ke koko,

a paa a lohi paha ka hanau ana, paa

paha o ka waiu, e hele nui mai i o'u nei

E KIPA mai e ka poe i hooluu-

luu ia me na haawina pilihua a ka ma'i,

a na'u oukou e hooluolu aku.

 

KAUKA YONG KAM PUNG

Honolulu Dec. 3, 1892.          2m-dly.