Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 632, 30 January 1893 — Page 2

Page PDF (943.97 KB)

This text was transcribed by:  D Hable
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

OLELO  HOOLAHA.

            O na kanaka a pau he hana ka lakou e hana nei ma ka Hale Aupuni, e hana aku no mawaena o na hora 9 A. M. a me 4 P. M., o kela a me keia la, ma ka loaa ana o na palapala ae hookuu ma ke noi ana i ka luna malama o ka la.

            JAMES B. CASTLE.

            Kakauolelo o ka Aha Hooko a me Kukakuka.

            Keena o ka Aha Hooko.

            Honolulu, Ian. 20, 1893

            jan26 tfd.

 

KA LEO O KA LAHUI.

JNO. E. BUSH.

Lunahooponopono a me Puuku.

POAKAHI, IANUARI 30, 1893.

E NOHO HOOMALU.

            Ke poloai ia aku nei ka Lahui Hawaii e noho hoomalu, aole e hio a e kike a hana i kekahi hana e hooulu ai i na manao kuee a hooulu hoohaunaele paha.

 

KA AHA HOOKO O KE AUPUNI KUIKAWA.

            Ma ka makou hakilo a hoomakaulii ana i ke ano o na hooponopono ana a ke aupuni hou e ku nei i keia wa, mai ka la 17 mai o Ianuari mai, a hiki i keia kakahiaka a makou e puka aku nei, ua hiki no ke hoomaopopoia e ka lehulehu, o ka hapanui o na hoa o ka Aha Hooko o ke aupuni, he poe wale no lakou a pau e makemake ana i ke omoomo palaoa i hamo ia oloko me ka waiu bata, oia hoi, ma ke ano o ka lakou hana.

            He Aha piha ko lakou o ka Mana Hooko o 13 a 14 paha lala, i noho hoomalu ia e ka Moi-kui, a mailoko mai o keia Aha Hooko o ke aupuni hou, i puka mai ai he eono mau hua nene, nana i kauoha aku i na luna aupuni a me na paahana e noho ana malalo o ka lawelawe ana o ke aupuni kahiko, e awiwi ae lakou a hoohiki malalo o keia au hou, a o ka mea o lakou e hoao ana e hoole i keia kuahaua, hookahi no hopena e loaa aku ana ia lakou, o ka hoopau ia aku mai ka lakou mau hana aku, a o ka lua, o ka noii nowelo ia mai o ke kumu o ka hoole ana i ka hoohiki, a ke maopopo ia lakou na kumu o ka hoole ana, alaila, e hookauhihi ia mai ana lakou he kipi a he ohumu kipi.

            O keia ke alohele nana i kono pupuahulu i keia poe e hoohiki malalo o keia au hou, i mau ai ka paa ana o kahi apana palaoa i ka waha.  Aka, o ka poe i molia i ko lakou mau uhane malalo oia ano hana, ua kapae ae lakou i ke aloha ana i ko lakou aina makuahine, a ua hoomana lakou i ke dala i akua no lakou, i mau ai ka noho ulakolako ana.

            Mai ka wa i hoohana ia ai kela hana a hiki i keia la, ke ai nei lakou me ke ailiili o ko lakou hanu no ka mea, eia ke noho mai nei ka Aha Hooko a Kaulike hoi, e noonoo no ka hoopau loa ana i na kanaka Hawaii mai na oihana aupuni aku, eia keia kumuhana ke apuepue ia nei iloko o ka Aha Kukakuka o ke aupuni Kuikawa, a me he la, aole e liuliu na la ma keia mua aku, a hookoia ka lili o ka poe ake hoopau i na kanaka maoli o ka aina mai na oihana aupuni ae o ko lakou aina makuahine.

            Ke noho nei ka lahui hoolohe a oluolu o Hawaii, malalo o na kuhikuhi ana o keia au kalaiaina hou, hiamoe oluolu lakou i ka po me ka hoopahulu ole ia o ko lakou mau uhane; aka, o ka poe e malama nei i na kaulawaha o ka hoeuli o ke aupuni, ke hooakea nei ko lakou noonoo io a ia nei, elike me ka pinao e hookuikui hele ana ma ka puka aniani.  E hookuu aku ia lakou e hana elike me ko lakou makemake, oiai, aole i pauaho na lani i ka kakou mau leo pule, eia no ke hoolohe mai nei i ke noi haahaa a ka poe nawaliwali.

 

E HOOPAU IA NA HAWAII.

            Ma ka Poaha nei, ua lohe ia ae, ua noho iho ka Aha hoopau ina Hawaii mai na Oihana Aupuni aku, o ka huina o keia po he 17.

            I ka noho ana o keia poe, ua hooholo lakou, ma ka balota lakou e koho ai, a i ke koho ana, ua like a like na aoao elua, a ua koho iho la ka Peresidena, ma ka aoao e hoole ana i ka hoopau ia o na Hawaii mai na oihana aku  Ina la e holo pono keia hana ana, ina ua lele i ka pua na Hawaii e noho oihana nei; aka, e nana aku imua.

 

KIPU ALOHA AINA.

            I ka hora 10:30 a.m., ua hoouna ia ae na koa Pukiki, na haole, e kiai i ka lawelawe ana a na koa kanaka i ka pu i ka wa e kiai.

            O i kali aku a uiha, hora 12 hoi nui ana, a i ka hora 2 p.m., ua loaa mai la ke kauoha e kipu ana i ka hora 3 me hapa.

            Oiai hoi, ua noho iho ka aha kuka a na Komisina, oia hoi ko Iapana, Beritania, Farani a me Pogugara, a ua hooholo lokahi lakou, e haawi no keia moku i ke kipu aloha ana i ka hae Hawaii, e like me ka rula maa mau.  A ua haawi mai ka moku kaua Kong-go he 21 pu, no ka hae Hawaii, a pela no hoi ka Bateri o Kakaako i panai aku ai.

            Ua lilo nae i mea pahaohao no ko ka aina nei poe, ke kumu o ka ulolohi o ka haawi ana o keia moku, i kona aloha i ka hae Hawali, eia ka, ua palaina ia.

 

KA MOKUKAU A IAPAN A KONG GO, 23 LA HOLO.

            Ma ke kakahiaka Poaono nei, ua ku mai ka mokukaua Iapana Konggo iloko o 23 la holo mai Kapalakiko mai.  O ka nui o keia moku he 5,250, ua kapili ia oia ma Glasnow i ka 1887, ma Beritania.

            O ka holo o keia moku, he 13 mile i ka hora, ina pea a me ka mahu, a he moku hikiwawe loa keia ma ka hoohuli ana, ma kela wahi keia wahi e makemake ia ai, a he palua hoi kona mau eneginia.  O kona loa, he 231 kapuai, he 41 kapuai kona laula,, he 17 me 5 iniha kona hohonu, o ka ikaika o kona enegini he 2,270 lio.

            He elua pukuniahi, he 17 iniha ke ana waena; a he eono pu 15, iniha ke ana waena; he eono pu na ka mikini e hoohana, elua mamua elua mahope, elua mawaena konu; e lawelawe ana i na elele a ka make ma kahi e makemake ia ai e hoohana i ko laua ikaika; he elua waapa topido na ka ea e hooholo.

            Eia na inoa o na 'lii moku kiekie:

            Kapena Tashiro

            Ka mea nana e kauoha Misu

            Lukanela Ekahi Matsumoto

               "        Elua Takagi

               "       Ekolu Ushida

               "       Topido Tsuda

               "      Genera Yashiro

               "      Hookele Ishibashi

            Eneginia Ekahi Nagamine

               "       Elua Sakamoto

            Puuku Kiekie Horii

            Kauka   "    Oka.

            Eha makahiki a keia moku e hele ai a hoi aku no kahi hoolulu moku kaua o Iapana, a no hoi he 36 moku kaua Iapana, ua makaukau i na manawa a pau, a he 15 a i ole 16 oia mau moku i kapiliia ma Enelani a me Farani.

            O keia moku ua hiki mua oia ma Tureke i ka makahiki 1890, a ua holo kaapuni keia moku a hiki i ka Akau, no ka nana ana i kekahi mau moku i hele ai e huli i ka welau Akau.

            He kanaha-kumamaiwa ka nui o na pikimana oluna o keia moku kaua, a he hookahi mailoko ae o ia huina i pauaho mai i keia ola ana ma Esquimalt, a o ka huina pau o na kanaka he 242.  A i ka malama ae nei o Maraki e huli hoi loa aku no Iapana, o ka piha ana ia o ka eha makahiki o kona au ana i ka moana.

            Mai anei aku oia e holo no Tokio mai laila ae no Kapalakiko, no ke kii hou ana i kekahi o kona mau pukuniahi a me na waapa lawe mea kaua.

            I keia manawa, ua makaukau hou mai nei he eha mau moku kaua hou, i kapaia he mau moku lawe hae, aia ma Beritania kahi i kapiliia ai a o ka hoohana mai koe.

 

            Ua kiekie ka leo o na koa maluna o na luna aupuni; he hoailona maikai ole keia.

 

NU HOU KULOKO

            Ke noho kiai ia nei no ka Moiwahine me na koa kiai Hawaii.

 

            Ua ku mai ka mokukaua Iapana Kong-go, ma ke kakahiaka Poaono nei; iloko o 23 la holo mai Kapalakiko mai.

 

            I ke kakahiaka poniponi wale o ka Poakolu ai nei, e kapalulu mai ai ka lei lehua o Hilo, ke alii wahine Kinau.

 

            Aole e like o na hoa o ke aupuni kuloko.  Ke apuepue nei lakou no na kulana oihana, a ke hoohalahala nei kekahi no ko lakou nele.

 

            Ua manao ia, i ka Poaono nei, ke ku ana aku o Kalaudine i ka Ipuka Gula o Kaleponi, a i ole i nehinei iho la paha, peulaka mai o Pahua.

 

            Aole he loli ae o ka manao e noho nei.  Ke malama ia nei no ka haipule a na hoahanau no ka hoihoi hou ana mai i ka ea o ka aina.  Aloha no.

 

            Ua hoopau ia aku o Fred. H. Hayselden [Kikaha] e ke aupuni Kuikawa mai kona noho Makai Nui ana no Maui, a aole i maopopo kona pani i keia manawa, malia paha o kekahi no o na auna hulu like.

 

            He leo ne-i nakolo o ka pu-raifela, kai lohe ia i ka wanaao Kapule iho nei, no elima manawa o ka hoohakui ana, a he rula hou keia o ke kulana hooponopono aupuni kuloko ana.

 

            Apopo, e palamimo aku ai ka Malulani, no kona mau awa maa mau, i ka hora 10 a.m., hora 5 p.m. hoi, hiu o Mikihala no ka aina kaili la, kuehu ka Likelike no ke Koolau o Maui, o ka eleu no ka pono.

 

            I ka auina la Poaono nei, i haawi inai ai ka mokukaua Iapana Kong-go i ke kipu aloha no ka Hae Hawaii, he 21 pu aloha, i panai ia aku e ka batari o Kakaako, malalo o ka lawelawe ana a na koa Hawaii i kaiehuia iho nei.

 

            Malalo ae nei o Kikihale, ua make iho la o Mrs. Kumukahi Ahuihala, i ke 30 o kona mau makahiki, mai Kauai mai ka hele ana mai o keia wahine, mamuli,o ke kauoha a Mrs. Kamaka, no ka hula Pele, aole nae i hula, o ka make e no keia.  Aloha no oia.

 

            Ma ka la inehinei i malama ae ai na luakini i ka lakou mau heipule hoalohaloha i ke Akua Mana Loa, no ka hooloihi ana mai i ka hanu ola o ko kakou Moiwahine i aloha nui ia Liliuokalani, a me kona hoomau ana mai i na hana kokua i ka Ekalesia, a me ka pule e hoomau ia ka nohoina pomaikai a me ke kuokoa o Hawaii nei.

            He mau wahi kilihune ua ko keia kakahiaka.

 

            Nui ka poe i loaa ka la helu mamuli o ka oihana koa o keia mau ia.

 

            He keu hoi keia o na kakahiaka a ka hui nui wale, nana aku ia la holo ka maeele i ka iwi hilo.

 

            Ua hookohuia aku o M. N. Sanders i Luna Kiai Awa no ke Awa o Honolulu, ma kahi o A. N. Tripp i hoopau ia.

 

HOOLAHA A MANAO HOOKO A KUAI A KA MEA MORAKI.

            Ke hoolahaia aku nei ma keia, oiai mamuli o kekahi mana e hoolilo aku malalo o kekahi moraki i oleloia, i hanaia ma ka la 15 o Ianuari, A. D. 1889, e Luluhipolani Kanamu a me Kanamu kana kane o Honolulu, Mokupuni o Oahu, ia Alexander J. Cartwright, Malama Waiwai, o ka waiwai o R. W. Holt [i make] i kakau kope ia ma ke Keena o ka Luna Kakau Kope, ma ka Buke 115, aoao 255-56.  Ua manao o Bruce Cartwright, o Honolulu, Malama Waiwai o ka Waiwai o R. W. Holt i make, e hooko i ka moraki no ka haki ana o na olelo o ua moraki ia, penei:  ka hookaa ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee i ka manawa e hookaa ai.  A ke hoolaha pu ia aku nei no hoi ma keia, e kuai kudala ia aku ana na aina a me na mea a pau e pili ana maluna, a me na pono a me na kuleana a pau, i olelo a i hoakaka ia maloko o ua Moraki la, ma ke Keena Kudala o James F. Morgan, ma Alanui Moiwahine, ma Honolulu, ma ka Poakolu, ka la 1 o Feburari, A. D. 1893, i ka hora 12 awakea o ua ia la.

            Penei ka waiwai iloko o ua moraki la i hoakaka ia ai:

            O kela apana aina a pau e waiho la ma ka aoaoa Akau Komohana aku o Alanui Liliha, ma ua Honolulu la, nona ka ili aina o 244 anana kuea, oia hoi ka apana ekahi o ke kuleana a ke Komisina Mahele Aina Helu 73 FL, i hoopukaia ia G. D. Kaiaia, a i loaa ai hoi ia ua o Luluhipolani ma ka hooilina mai kona makuahine hanauna mai, oia o Maleahaakoa a me Mahi kona makuakane hanauna, a ma kekahi Palapala Koai hoi uai a Elia Makaniu i hanaia i ka la 21 o Feburuari 1878, a i hoopaa kakau kope ia ma ke Keena o ka Oihana Kakau Kope, ma Honolulu, ma ka Buke 54, aoao 106 a me 109.

BRUCE CARTWRIGHT.

            Malama Waiwai o ka Waiwai o R. W. Holt, i make Mea Moraki.

            Dala Kuike.  Na lilo o ka Palapala Kuai me ka mea kuai no ia.  No na mea hou aku o ninau ia G. M. Monsarrat.  Loio o ka Mea Moraki, a ia--

JAS. F. MOROAN.

Luna Kudala.

Honolulu, Jan. 7, 1893.           3t.