Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 637, 8 February 1893 — Page 2

Page PDF (965.34 KB)

This text was transcribed by:  Ululani Victor
This work is dedicated to:  Wikoli Kamukai

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

MA KE KAUOHA.

OLELO HOOLAHA,

            O na kanaka a pau he hana ka lakou e hana nei ma ka Hale Aupuni, e hana aku no mawaena o na hora 9 A. M. a me 4 P. M. o kela a me keia la, ma ka loaa ana o na palapala ae hookuu ma ke noi ana i ka luna malama o ka la.

            JAMES B. CASTLE.

            Kakauolelo o ka Aha Hooko a me Kukakuka.

            Keena o ka Aha Hooko.

            Honolulu, Ian. 20, 1893

            jan26 tfd.

 

KA LEO O KA LAHUI.

JOSEPH NAWAHI,

Lunahooponopono a me Puuku.

 

KA HOPE PERESIDENA.

            Ua kohoia o Hon. S. M. Damon, i Hope Peresidena no ke Aupuni Kuloko hou.

 

E NOHO HOOMALU.

            Ke poloai ia aku nei ka Lahui Hawaii e noho hoomalu, aole e hio a e kike a hana i kekahi hana e hooulu ai i na manao kuee a hooulu hoohaunaele paha.

 

KE POLOAI IA AKU NEI KA LAHUI.

            I na oiwi o ko'u lahui ponoi; ka lahui Hawaii a'u i aloha nui ai; ka lahui oluolu a waipahe, i piha mau me ke aloha palena ole; heahea a hookipa pumehana; hilu a oi kelakela ma ka noho malie a me ka malama maluhia; lua ole iwaena o na lahui he lehulehu o ke ao holookoa; ka lahui mai ka po mai, a ke Akua i hoonoho ai maluna o na mokupuni nani liilii iloko o Edena, ka Paredaiso o Polonesia iloko o ka palahalaha akea o ka moana Pakipika; ko'u iwi, a ko'u io, a me ko'u koko ponoi; ke pahola aku nei au i ko'u aloha a me ko'u hoomaikai ana aku ia oukou, me ka paulele ana aku i ko oukou mau kokua ana mai ia'u, ma ka hoikaika ana e hooholomua i ka oihana hoolaha nupepa no ka pono o na mea a pau loa, aole hoi no ka pomaikai o ka mea hookahi.  Oiai, akahi no au a komo kino aku iloko o ka nohona hookele no ko kakou nupepa, e noi aku ana au, e kala mai i na hemahema a me na kina'una'u o na kalai manao ana o keia au naauao.

            Ua lawe ae nei au maluna iho o'u i na kaumaha a pau loa o na Manao Alakai iloko o KA LEO O KA LAHUI; aole loa ia e ili aku maluna o ka ona nona ka Papa Pa'i a me na kokua hoohana.  O na Manao Papa, na Hoolaha, na Mele, na kauoha Pepa, e hoouna mai ma ko'u inoa ponoi me ke kauia i na hua V. P. ma ke kihi malalo ma ka lima-hema o ka wa-hi leta, i mea e huikau ole ai me ka'u mau palapala ponoi.

            E hoouna mai i na manao oiaio a ku i ka hoonaauao, oiai aole e ae ia e hookomo i na manao pilikino a hailiili wale aku i na hoa kanaka  O ka'u e haupu nei, na ka lahui e kokua i ke ola o KA LEO O KA LAHUI.

            Owau no me ka haahaa, ke kauwa a ka lahui Hawaii,

            JOSEPH NAWAHI.

            Honolulu, Feb. 6th, 1893.

 

HE HOOPUNIPUNI LOA!

            He nui loa na olelo hoopunipuni e nokeia nei i ka hooupuupu, ua hele aku nei ka o Mr. Numana i Wasinetona, e kuai hoolilo aku i ka Paeaina o Hawaii nei i ke aupuni o Amerika ?

            O ka nupepa Avalakaika ka mua loa i hoopuka ae i keia mau lono hoopunipuni ino loa.  Oia iho la ke ano o ka nupepa i manaoia he poe Karistiano na luna hooponopono.

            O na hoao ana e hoopuka a e hoolaha akea ae i na mea oiaio ole, he hoike ana mai ia i ka lapuwale o ka mea nana e hoolaha ana ka nupepa; oiai, o ka oiaio, oia wale no ke kahua paulele ia o na hana hoolaha manao.

            Oiai o Mr. Numana ma Hawaii nei, aole loa ka nupepa Avalakaika i hoopu-a iki ae ia mea; aka, aia a hala kela i ka moana, alaila, hoomaka keia poe hilahila ole, e kukaia hoopunipuni ae, i hele aku nei ka o Numana e kuai a e hoolilo loa aku i keia paeaina ia Amerika, mamuli o ka makemake o ka Moiwahine.  Ia wai ko lakou lohe ana mai, pela ke kumu i hele ai o Mr. Numana no Wasinetona?

            E ninau iho kakou: heaha la ke kumu i ulu mai ai o na manao ana pela ?

            Eia ka haina maopopo: Ua manao lakou nei o keia manao hoolilo aina o ka- Moiwahine, he mea ia e huhu ai na makaainana Iaia; alaila, haalele lakou ia Liliuokalani; a huli kokua i ke Aupuni Kuikawa, me ke kakau hoopaa ana i na inoa o na kanaka, ma na palapala hoopaa inoa, no ka hoohui aina aku me Amerika paha ?

            Ke paa mau nei iloko ona puuwai Hawaii oiaio, ke aloha i ko lakou aina, ka lahui a me kona Moi.  Aole makou i manao, e puni ana na kanaka Hawaii i na olelo hoopunipuni o keia ano; i hele aku nei ka o Mr. Numana e hoolilo i keia Paeaina ia Amerika no kekahi puu dala nui ?  Pela anei ?  O !  he hoopunipuni ino loa keia mau olelo ana, a he ku ole i ke ano hoopono o ka poe Karistiano oiaio.

            Hookuuia aku no lakou e noke ana i ka hoopunipuni, aka, e na Hawaii ponoi o ka aina kulaiwi; ka aina aloha o kakou, mai noho a hoolohe i na olelo hoopunipuni a na poe lokoino.

 

NA MEA KUPANAHA.

 A I OLE

KA MANA O KE AKUA.

            Ma ko kakou nana aku iloko o keia mau la, he nui ke kupaianaha o ka ke Akua mau hana e nana nei.  Ua nana aku kakou, a ua ike ia ka haule nui ana mai o ka ua, maluna o ka honua mai ka lani mai; aka, o ka oiaio maoli nae, o ke kai no ia o ka moana nui, ua hoopiiia ae la iluna o ka lewa lani, mamuli o ka pauma ana o ka wela o ka la.

            Mamuli o keia wela o ka la, a mamuli hoi o ka mohala o ke ea: a me he mahu la i hookomoia aku iloko o kekahi wahi huihui loa, ua lilo koke ae la ia he waihau makalii, e lewa ana iloko o ke ao naulu maluna ae o ko kakou mau poo; A no ke kiekie o ko lakou wahi i haule mai ai, ua lilo ae la lakou i mau pakaua, e haule makawalu mai ana maluna o ka honua.

            I ka pa ana o keia mau pakaua, maluna o na kuahiwi, na puu, na kualono a me na ululaau; ua huihui ia ae la lakou, a lilo hou i mau kahawai, a i mau muliwai nui, e kahe awiwi ana iloko o ke kai, kahi a lakou i noho mua ai.

            O na moana, na kai, na loko akea paha, oia no ko home ponoi o na kuaua a kakou e ike mau nei; Pii lakou i ka lani, a noho iki malaila, a mahope, iho mai ilalo i ka honua, a hoi hou i ko lakou home ponoi a ke Akua i hookaawale ai no lakou mai kinohi mai.

            He mehana ka moana, a me na kai, iloko o laila ka ia, aka nae, aole he mikomiko o ka i'o o na i'a e loa holo ana iloko o laila.

            E nana aku kakou i ke kupaianaha o ka ke Akua mau hana, maloko o ka ao ua iloko o ka lewa o ka lani.

            O ka uwila anapanapa e lele ana ma ka awiwi, mai na pea mai o ka lani; ua oil@@@e lakou mailoko mai o na kihei ou holowai o na ao popolohua, i noho ia e hookahi mahele ikaika o ka nee ana o ke au uila io; a o kekahi, ua nele loa i ka nee ana he au uila.  Ma ka holapu ana ae o laua e honi kekahi me kekahi, ua lohe ia aku la ko laua muka ana, a holo ae la na lapalapa ahi uwila me ka awiwi nui, a poha koke ae la ka hekili me kona leo e ne-i nakolokolo ana iloko o ka lewa.

            Ke hoomaopopo ae makou i keia mau mea, ua loaa keia noonoo ia kakou:

            1. He wai huihui e inu ai, mailoko mai o ka moana kai awaawa.

            2. He i'a hukakai e holo ana iloko o ke kai paakai.

            3. He ao kaalelewa mai ka ohu ae o ka moanakai.

            4. He ahi uwi la e lapalapa ana ana iloko o na kuaua.

            5. He leo nakolokolo e nei ana iloko o ka lewa lani.

            Eia na olelo a ka Haku Mele Davida.  Halelu 77:

            16.       Ike aku la na wai ia oe e ke Akua:

                        Ike aku la na wai ia oe a haalulu iho la;

                        Kupikipiki-o no hoi na hohonu

            17.       Ninini mai la hoi na ao i ka wai,

                        Hoohekili mai la hoi na ao,

                        Hoholo ae la na uwila ou,

            18.       Maloko o ka puahiohio ka leo o kou hekili,

                        Hoomalamalama mai la na uwila i ka honua:

                        Naue iho la ka honua me ka haalulu.

            He nui ke kupaianaha o na kupaianaha, me ka pohihihi o na hoakaka maopopo ana aku, i ke kupaianaha lua ole o ko ke Akua Mana, ma ka nana ana aku i na hoku, e kau nei maloko o ka lewa aku o ka poepoe lani.

            He pohihihi loa na wehewehe ana aku, e hiki ai ia kakou, ke ike a hoomaopopo lea, i na mea a pau e pili ana, i na hoku hele, na hoku paa, na hoku welowelo, na mahina, na hoku lele, a pela aku, a pela aku.

            E hoomaka ae no kakou e nana, a e makaikai mau i ka hoku hele mua, ka honua kahi no a kakou e noho nei, e hele nei, a e hana nei.  Ma ka wehewehe ana o na poe naauao piha ike, a akeakamai kuhohonu; ua hoike ae lakou, ke kaa mau nei no ka HONUA ma kona iho, mai ke Komohana a i ka Hikina; he 24 hora ka loihi o ka manawa ma kona niniu hookahi ana; O ke anapuni (kokoke) o ka Honua, he 25,000 mile ia.  nolaila, o ka nee ana o ka poniu hookahi o ka Honua he 17.36 mile ia i ka minute hookahi.

            E hoomanao iho kakou, mai Honolulu a i Waikane paha ma Koolaupoko, he 17 ia mau mile ka loihi; eia nae, oia loihi a kakou e ike la; iloko o hookahi minute e niniu aku ai i ka hikina, e hiki ana kakou i Waikane, a iloko o aneane 18 minute wale no o ka niniu hookahi ana e hiki ana kakou i ka lae o Kumukahi, ma Puna i Hawaii; a iloko o 139 minute hiki i Kapalakiko; aneane 2 hora me 10 minute.  Nolaila, e hiki ana kakou i Wasinetona iloko o ka manawa, aneane 4 hora me 20 minute!

            Kupaianaha!  iloko o 4 hora me 20 minute, ua hiki ia Hawaii e noho ana iloko o ke akea o ka moana Pakipika, a iaia e pili ana maluna o ke apo poai puni, o ka huila poepoe o ka honua; me he imo ana la a ka maka, kiei iho la oia i kahi oioi o ke Kapitala o Wasinetona, a puana ae la: O ! eia au i anei; ua ike iho la au ia oe !  o Wasinetona no oe !  Aloha oe !  Eia au i ka oniu poahi a ka huila o ka Honua !  Ke welo nei kihei a ke aeloa !  Kupaianaha na hana a ke Akua !

            Eia hou iho no nei kupainaha.  Ia kakou e hele kapalulu nei i ka niniu o ka honua; aole loa kakou i puehu a lele liilii mai luna ae o ka ili o ka poepoe honua:  Ua noho kakou, ua hele no, ua mau ka pipili ana maluna o ka ili o ka honua, e like me ka pipili ana o ka naonao maluna o ka huila e hooniniu ia ana.

            O ke kumu, ua kaa pu ka honua me ke ea, me ke ao, me ka makani e poai ana iaia; a no ia mea, a ma na Kanawai o ka Poai Lani, kahi e holoholo ana na hoku, na mahina, na akualele, a pela aku; ua ili maluna o ka poepoe honua ka mana umii, ka mana puliki, ka mana hoi mau i kona kikowaena; a ma ia mea, ua loaa ia kakou ka noho'na hoopilipili iluna o ka honua, e like me na pipipi a me na opihi maluna o na pa-ala o ke kahakai.

            I na e pinana ae ke kanaka iluna o ka laau, a haule oia, e huki mau ana ka mana umii o ka honua ia ia, e haule mai iluna o ka honua.

            Ina e holo mama ke kanaka, e hu ana ka makani keakea alalai mai mamua ona, a e amio ana, me ka uhai loloa ka makani mahope a hiki i kona ku malie ana.

            Nolaila, ua kaa ka poepoe honua me kona puahi nui, a ua hoopaa hoi ka honua me kona mau ume pipili, i paa kakou iluna o ka hokua palahalaha o ka Honua.  Pela iho la kakou e kailewa hele ia nei iloko o ka lewa akea o ka lani, mai kinohi mai a i ka manawa pau ole.

            Nani ke kupaianaha o kau mau hana e Iehova, me ke akamai oe i hooponopono mai ai ia mau mea.

 

KEENA HOOKIPA.

            Ke hoopuka aku nei makou i keia manao, no ka pono o na makua a me na keiki a lakou e hele ana i na kula hanai, a noho paa paha; no ka mea, ua makemake makou e loaa na noho ana o keia au naauao.  O ke Keena Hookipa a makou e olelo nei, oia no ke Keena Hookipa, kahi e hiki ai i na makua ke launa a ike i ka lakou mau keiki.

            He mea hemahema, a he mea kupono ole loa i ka naauao o keia Au Karistiano, ka loaa ole ana he wahi rumi kupono ma kekahi kula, i wahi e hiki ai i ka makua e ike a e launa pu me kana keiki.

            O ka ike ana o kekahi poe makua i ka lakou mau keiki; ua like me he ano poe mahuka la; oia hoi, ua hele ae la ka makua a pee iloko o ke opuweuweu, a i ole ia, malalo o na kumu laau, ma kahi nalowale e hoomakakiu ana no ka ike aku i ke keiki; a i ka wa e ike mai ai ke keiki, ua alaalawa oia o ike paha ke kumu; a ia wa, ua holo mai ke keiki me ka mama, me he mea la, e uhai ia ana e kekahi mea.

            I keia wa honi ae la laua iloko o ke opuweuweu, a i ole liko o ka nahelehele.  Auwe!  Kupaianaha?  Ua like ka hoi me ka ike ana o ka