Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 640, 13 February 1893 — Page 3

Page PDF (1.01 MB)

This text was transcribed by:  Paula Plapp
This work is dedicated to:  Halau Hula Napuaokalei'ilima

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

akaha ana ae, oia no keia:  Ke hoo-hana malie nei no na poe Enelani a hiki i ka manawa e pua’i i keia mau moku ke hiki, mamuli paha o ka hana hoohalua ana.

            Ia Mr. White ma Honolulu, ua hui oia me ke Aliimoku, McArthur o ka mokukaua Beritania Daphne:  Nanau aku oia i ke Aliimoku, ina p@ha he haupu koua e kue mai ana o Enelani ke hoao o Amerika e la-we i na mokupuni nona?  Pane mai la ua Kapena nei; he manao ko’u e oi loa aku ana ko Enelani kue ana.

 

KA MOKUKAUA BERITANANIA.

___

            Ua haalele aku ka mokukaua Beritania Garret, ia Acapuleo Me-kiko, ma ka la 7 o Ianuari no Ho-nolulu nei; a ua kauohaia kona Alii-moku Kiekie, e noho pua maanei nei, a loaa hou mai ke kauoha iaia.  He mau la ku wale mai no keia nona.

_____________

 

KA OLELO KUAHAUA A KUKALA

A NA

AUPUNI O ENEI ANI A

ME FARANI.

NO KE

Kuokoa o Hawaii.

_____

 

            Ke hoopuka aku nei makou i keia la, i ka makou mau unuhina Hawaii no ka Olelo Kuahaua a Kukala a na Aupuni o Beritania me Farani no ke KUO-KOA o Hawaii nei, i hoopukaia ai ma ka la 28 o Novemaba 1843.  Ma keia mau olelo kukala a keia mau aupuni e ikeia ai ko laua manao no ko Hawaii nei noho ana ma ke ano Aupuni Kuokoa, a e ike ia ai no hoi ko laua kaupale ana ia laua iho, aole loa laua e ae e lawe i kahi lihi o Hawaii nei a ia Hawaii h@lo-okoa no paha malalo o ko laua no-ho mana ana, a i ole ia, malalo pa-ha o kekahi o laua.  Eia iho:

_____

OLELO HAWAII.

_____

            “Ma ka noonoo ana o ke Alii, ka Moiwahine o na Aupuni Hui@a o Beritania Nui me Irelani, a me ke Alii ka Moi o na Farani, no ke ku ana ma ko Hawaii Pae Aina he Aupuni i hiki ke hoolawa no ka hooponopono ana  i kona mau lau-na ana me na lahui kuwaho, ua manao iho la laua he mea ku i ka pono ke hoohole like laua ma ka ike ana aku i ko Hawaii Pae Aina, he AUPUNI KUOZOA  (Independent State) aole hoi laua e lawe maoli mai ma ke ano kaokoa a ma ke ano NOHO MANA HOOMALU paha [Protectorate] a mal-lo paha o ke-kahi ano, i kekahi lihi a Mahalo Aina [Teritory] o ua Pae Aina la,

            “Ma keia, ke kukala nei, na mea no laua na inoa malalo iho ua!  ko ka Molwahine Beritania Kuhina o ko na Aina E, a me ke Kuhina Elele Nui o ke Alii, Moi o n Fa-rani, ma ke Alo’lii o L@ulana, ma-muli o na mana i loaa ia laua, ua paa. ko laua mau Moi malalo o ke-ia aelike ana.

            “No ka oiaio o keia.  ua kakau-inoa Iaua i kea Olelo Kukala, a hoo-pili pu i ko laua mau Sila o ko laua mau Mana.

            “Hana palua ia ma Ladana, ma ka la iwakalua-kumamawalu o No-vemaba, ma ka makahiki o ko ka-kou Haku hookahi tausani ewalu haneri a me kanaha kumamakolu.  (Kakauinoaia) ABERDEEN L. S. (Kakauinoaia) ST. AULA’IRE” LS.

            E hoomauoa ia e ko makou poe heluhelu. ke loaa ia makou he wa kaawale e unuhi mai no makou i ka palapala a HON. MR. FOX.  ko Beritania Kuhina Noho ma Wasi-netona i kakau aku ai ia Hon. Abel P. Upshur, ke Kuhina Amerika, ma ka la 25 o Iune 1843.  Aia ma ia palapala e ike ia @i kekahi manao ano nui loa e pili ana i ko keia Ku-hina Beritania haawi ana he mau manao hoakaka i na Poo Aupuni Amerika ia Wa, i ko Beritania ma-kemake maoli no ka mea e pili ana i ke kulana noho mana ana o ka-hi Aupuni Kawaho ma Hawaii nei, a oi aku mamua o ko Beritania.

____________

 

KA ADIMARALA SKERRET.

_____

 

            Ma ke kakahiaka o ka Poalima o ka pule i hala aku la.  ua ku mai o Adimarala Skerret.  o na aumoku kaua o ka Moana Pakipiki nei, ma-luna o ka Mohikana.  Eia ae ke au mai nei he mau mokukaua Ame-rika hou no na ae kai o Hawaii nei.

Ka Aumoku Kaua Amerika.

            Ma na hoike o ka la 28 ina Wa-sinetona, ua kuka pu ke  Kuhina Kaua me ke Kuhina o ko na Aina E, no ka hoomahuahua ana ae i na aumoku ma Honolulu nei, oiai. eia i anei nei ka Boston a me ka Mo-hican. alaila.  e holo koke mai ana na aumoku kaua Adam a me Ranjer: a o ka mokukaua Moneterey e awi-we ana oia, no ka hoomakaukau ana e holo koke mai ia nei iloko o hookahi mahina paha. ke lawa ole ae ia poe moku maluna ae.

Ke Kupueu nana i Hoouluulu ka

Hoonui Aina.

            Ua olelo ae ka nupepa Examiner o ka la 29 o Ianuari.  O ke Kuhi-na mua Blaina, [i make aku la] oia ka mea mua nana i hooiala mua i keia manao hoonui aina.  A nana i hoou@a mai ia Kuhina Ste-vens i Honolulu nei; a o keia Stevens no kekahi lala o keia mau ha-na hoohui aina.  O ka Peresidena Harrisona mau elele elua i hoouna aku ai i ka Hale Ahaolelo o Ame-rika, ka mea nane i hooia mai i ke-ia manao ona. a oia loa aku hoi ka maopopo mamuli o na mea a John Cummins i hoike ae ai ma Hono-lulu iloko o Okatoba; i kona olelo ana ae; ina he mau hookahuli au-puni ke hoea ae ana, alaila. ua ae mua no ke Aliimoku Wiltze o ka moku kaua Bosetona e hoolele mai i na koa i uka nei o ka aina.  a e kokua i ke aupuni kuloko.

            Ua kopeia keia mau olelo i ke Keena Aupuni o ka Mokuaina, e ka Exminer.  O keia ke kumu i noho paa loa ai ke kapena Wiltze [o ka Bosetona] i Honolulu, eia nae hoi, ua manaoia. oiai kona mai, he ku-mu kanalua ia i ku polulei o ia ma-nao mua ona.  He mea hoohilahila ia Wiltze ieoi a hoole ana e holo a e hoopakele i na kolu o kela mok@ poino, a i kokuaia nae hoi e Stevens a hiki i ka wa i mahia ae ai, a lilo keia i kumu pono e hookoula ai.

            O keia ke kumu hookahuli i ka Moiwahine; malia paha he mau ku-mu e ae; aka. ua ike mua no  ke Aupuni (Amerika) he ekolu pule mamua aku o ka hoomaka ana o keia hookahuli aupuni ana.

________________

 

Ka Mokuahi Kalaudine.

___________

 

300 KINI OPIUMA.

___________

 

            Ua ku mai ka Mokuahi Kalaudi-ne ma ke ahiahi Poalima m@i kana huakai lawe Komisina aku nei, ma ke kakahiaka Poaono nei, mawae-na o ka hora 1 me 2.  Ua nopuia e na kiai o ka Hale D@te, he 300 kini opiuma iloko o na Paiki Huluhulu 4.  Ua hookuuia keia mau paiki opiuma iloko o ke kai me kekahi kaula i hoopaaia mai ka paiki opi-uma a iluna o hope o ka moku.

            I ka manawa i hoao ia ai e huki i ke kaula me ka manao ole ia he mau paiki opiuma ko lalo ua pui-wa ka mea nana i huki i ua kaula nei no ke kaumaha, aole e hiki iaia ke huki.

            Ua hele mai kona mau hoa e ko-kua iaia, a e ke kau ana iluna o ka moku, ua wehe lakou ina paiki a ua loaa na kini opiuma 300.  Ua lawe koke ia iuka o ka Halewai.

            Ke manao nei makou. ua nui loa ka holo o Kalaudine, a aole e hiki i kona hoe ponoi ke hookele iaia, no-laila ua pakua ia keia ano hoeuli kupanaha, i kakaa ole ai ka holo ana i ka wa e pae ai i ka ale.  Hoe uii no keia. pololei no ka inu o ka hookomo ana a paa ana in@ popoko o ka Hale Dute.  O keia auanei ka anoano mua o ka huakai Hoohui Aina !

_____________________

 

KO KE AKUA ALOHA.

­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­_____________

 

            He nui ka ke Akua aioha ia Ha-waii a me kona Lahui.  no ka mea, nana ponoi no i hana. a i kukulu ae i keia pae moku, mailoko ae o ka hohonu o ka moana Pakipika.

            Ua hala he mau t@@sani naha na makahiki. a loaa mai nei kakou, eia iloko o keia noho ana ano hou, kupilikiia a hoopepe; aka, a hoola na kakou i ka manao ma ona @la.

            E hoomanao ae kakou, ua hele aku ke Komiaina Alii, no Wasine-tona ma ka Poakolu Feb. 1st, 1893. iloko o ka ua nui, a ua hoomau ka ua a hiki wale i ka wa a lakou i pae aku ai a hehi na wawae i uka o ka aina o Kaleponi, me ka la inehinei, alaila, ua pau iho la ka ua; ua hoo-paa ke Akua i na puka wai o Ku-lanihakoi, aole ua hou, ua malie, a ua ikeia mai ka La, ka mahina a me na hoku; ua piha. a ua lawa ka manawa, a na lani e uwe ai, e kani uhu ai, no ka luuluu i ili iho ma-luna o na pulapula o Hawaii.  hal@ ole hewa ole.  e noho malie nei me ke aloha no ka aina ka lahui a me ko lakou Moi.

            Ua pouli ka la me ka mahina me na hoku.  ua uhi mai ka pouli nui maluna o ka aina hemolele o Paleseting. ua @@hae ke paku o ka Luakini Hoana ma Ierusalema !

 

Ae i pela io no.  Ua hilahila i na hana lokuino a na poe Iudaio, no ko lakou kumakaia ana i ke keiki a ke Akua ka Hoola o ke ao nei.

            Pela no hoi kakou nei;  Ua nui ka ua, pouli na lani.  aole i ikeia mai ka La. ka mahina a me na ho-ku;  Ua nahae ae la ka hae hoku Amerika mailalo a pii iluna a ko-mo i ke bolu i kau ai na hoku !  Ae! kapanaha ia mau ai mau hiohiona i hiki e mai i o kakou nei; a heaha ka ho-pena.

            Ua pau ka ua, ua malie, ua ikea hou ia mai ka La. ka mahina a me na hoku.  maluna o na pae moku aloha o Hawaii.  kahi aupuni uuku i hoomaluia o ka Moiwahine Liliu-okalani.

            E ko ke Akua aloha. e hoi mai maluna o makou, ka @uhi a kou may lima i hana ai, a i hiipoi ai @@ ke aloha nui, mai ko makou mau kupuna mai.

__________________

 

KO KAKINA MANAO.

_____

 

            Ua hoike aku o Kakina i kona manao imua o ka poe kakau nu-pepa o Kapalakiko, penei; Ina e hoihoi hou ia ana ke Aupuni mala-lo o na Hawaii, alaila o ka makou hana wale no i koe, oia ko makou haalele ia Hawaii.  He manao ano nui loa keia ona i hoopuka ai a ua ike no paha oia i ka hope o ka la-kou huakai pa oa, ina e hoole ana oukou i ka Hoohui Aina. a pela pu hoi me kekani mau Aupuni ikaika e ae, alaila. e hoomalu ana makou e ke aupuni malalo o ka Oihana Koa. ke manao makou e noho pe-la wale ae la no e hiki ai i na ha-ole ke ae e noho hou ma Hawaii.

            Aole no hoi i makemake ia ka hoomalu wale mai no o keia Aupu-ni, o ka makou e noi nei; a lawe maoli no o Amerika a ku mai ma-hope o ke aupuni Hawaii i mea e maopopo ai ka maluhia o ke Au-puni Kuloko a ina aole ana pela alaila, e ala mai ana no he mau hookahuli Aupuni ana. i kela a me keia manawa. a e lanakila ana @@e-kahi maluna o kekahi.

            E olelo ana o Katina. aole o la-kou makemake e noi aku ia Ameri-ka e ae mai e hoohui aku ia kakou ma ke kulana Mok@aina no Ame-rika Huipuia.  O na kanaka ma ka Pae Aina Hawaii, aole lakou kupono no ke kulana Mokuaina.

            Oiai he lehulehu wale o lakou i ka manawa i noho mai nei o ka Aha-olelo e nele mai ana e noi ia ma-kou i $50 a e huli aku e kue i ka Moiwahine. oia iho la ka lakou kula-na no keia kipe, ana e olelo nei o na punahele no a ua wahi Kakina nei no ke kaulana i ka hana ia ha-na ekaeka a nahu hewa iho la no i ke aleio ona.  He nui loa na hoa Hawaii o kiea kau i no-ho iho nei, ua maemae ko lakou inoa a pela pu no hoi me ko lakou mau lima, a ua ike ka lahui i keia aole o ka hana ana o kekahi mau kanaka Hawaii kakaikahi ia hana a Kakina paha i ike maka ai, oia ka mea i pau aku nei o ka lahui holookoa, e ahewa pu ia, pe@@ no hoi me lakou aole o ka aihue ana o kekahi  haole a hana paha i kekahi hana ino okoa ae, oia ko kakou mea e kapa aku ai he ino lakou a pau loa, aole pela, e ahewa wwale ana no kakou (Lahui Hawaii) i  ke-la haole i hana ia hewa, a koe aku no na haole i hana ole. i ko Kakiaa manao nae aole pela.  Nolaila, he hoike ana mai keia, ua oi ae ko ka-kou kulana o ka noho  malama ana mamua o Kakina e ahewa aku i ka poe i hana hewa, a e apono hoi i ka poe i hana pono, me ka nana ole i kona ili, oiai ke kahea kumu o ke aupuni  America Huipuia, o ka naauao ke ano o ke kanaka e ku ai maluna o ke kahua o ka hoo-kele ana ia iahuikanaka.

            E nana e ko makou poe heluhelu i keia mau, manao hehi o Kakina ia oe e Hawaii.  Na ke Akua nae e kaupaona ana ns kanaka a pau. owai aku ana la ka mea oi aku o ke kaumaha?

____________

 

NU HOU KULOKO.

________

 

            Nui ka ino o na kahakai o Hama-kua i ka pule i hala.

______________

 

            He Eiwa kaukani a ei aku ka nui o na eke kopaa maluna mai o ke Kinau i ka Poaona i hala.

____________

 

            Ua ike ia he Manuwa e ka Mo-kuahi Waialeale iwaena moana, a na manao ia he Manuwa Pelekane, pela ke Telapona i loaa mai.

________________

 

            Ma ke ahiahi Poalima nei o ka pale i hala, ua weheia na alaunu e kau ana ma ka Puka “Kauikeao-uli” o ka Pa’lii ma ke alanui Moi e ke Aupuni Kuloko.

______________

 

            Ua hoi mai nei ka Hope Ilamuku o ke Aupuni, mai kana huakai aku nei no Kohala; no ke kii ana ake nei e hopu i kela Haole Pulekaua, i haehae ai i ke kukala a ke Aupuni Kuloko.  I ka hiki ana aku nei @ ka Hope Ilamuku, e kau ana keia-la@@ee Pelekana, a ua hooponopono ia @@@@ @@@@na, a ua hoopoa wale ia.

____________

 

            HE @@ANEWANEWA KO KALAU@IKA

            Ma ke ku ana mai o ka mok @ ahi Kalaudina mai Kapalakiko. ua kapala alaua ia kukahi aoao om@; eia ka no ke kuma@@@@ ana. i na tini opiuma ana he 300. mik@@@ ai e ke owau (makai) a heo ana, ku na Komisina iholo aku nei!  Hoi mai no new nanahu i ke kahu.