Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 643, 16 February 1893 — Page 2

Page PDF (1019.56 KB)

This text was transcribed by:  Cathy Peloso
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI.

 

JOSEPH NAWAHI,

Lunahooponopono a me Puuku.

 

POAHA, FEBERUARI 16, 1893

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono.

 

            Mai keia la aku, ua lilo holookoa ae nei na nupepa KA LEO O KA LAHUI a me "Ka Oiaio," malalo o ka'u hooponopono ana.  Nolaila o na kauoha pepa a pau,na hookaa dala ana no ka epa,na kakau manao ana mai, a pela akku, e hoouna ia mai ma ko'u inoa ponoi, me na hua V. P. i kauia ma ke kihi hema malalo o ka wa-hi leta.

                                                                                                JOSEPH NAWAHI.

            Lunahooponopono a Puuku no na nupepa i oleloia maluna ae.

Honolulu, Feberuari 8th, 1893.

 

Ka Moiwahine Liliuokalani.

 

            He oia mau no ke ola o ka Moiwahine kaeaea o Hawaii, ka mea hoi a Kona lahui aloha i kapa aku ai me ka makahehi: "Ka Puuwai Hao Kila Makeneti."  Nani no ka pilipaa ana o ko ka lahui aloha, mahope o ke Alii i mohai i Kona ola no ka pono o kona lahuikanaka.  Ke kumai nei ka la 17 o Ianuari a hooia mai i ke kupaa o ke Alii mahope o Kona lahui ponoi, aole hoi mamuli o ka onoonou ia, aka, mai Kona puuwai Alii ae no.  Eia no Oia i ka olu kohai o Wasinetona, i ke Kapitala o Amerika.  He oia mau no ka mohala, me he pua la no ka Melekule; o ke ala kupaoa, ka hau o ke Alii.

 

E hoolohe mai e ka Lahui Hawaii.

 

            Ua hoike pono ia mai ia makou, aia he mau buke pa'ihakahaka ia ma ka lima o na poe luna aupuni o Hilo, o Kohala, o Kauai; e koi ana i na kane, me na wahine e kakau inoa aku, no ka hoohui ana aku ia Hawaii nei me Amerika; me na olelo pahele, ku i ka hana maalea.  O ka makou e hoonaauao aku nei, mai puni e kakau inoa me ko oukou hoomaopopo ole i na hopena o ia mea.

            Aole i kauohaia na luna aupuni e hana ia mea; oiai, o ka mea i kanohaia ia lakou. o ka noohiki oihana ana o na poe luna aupuni.  Oia wale no.

 

Ka Hoike a ke Komite I ka Aha Kuka.

 

            Ua waiho aku ke Komite i ka lakou hoike i ka Peresidena Dole; hoakaka ana (1) E kohoia Ehiku hoa o ka Papa Ola, (2) He ekolu mau hoa ku kaawale, ekolu kauka, a me ka Loio Kuhina (ma kona ano oihana) (3) Na ka Papa e koho kona mau lala ponoi, a e hana lakou me ka uku ole.  Ekolu i na Luna hooko, kakauolelo, @a agena a me na kauka o ke awa, mamuli nae o ka apono ana mai o ka Aha Kiekie, (4) Na ka Persidena e koho i keia poe, i mau hoa no ka papa Ola, oia o Jos. O. Carter, J. kT. Warterhoukse Jr. a me Joh. @; na Drs. G. P. Andrews, E. L. Miner a me F. R. Day, a me W. O. Simth, ka Loie Kuhina.

 

Ke Komisina Alii.

 

AIA I KA OLU O AMERIKA.

 

            Ke hoomaopopo mau aku nei makkou i ka Lahui, ua hiki aku ko kakou Komisina Alii i keia wa ma Wasinetona.

            E loaa ana no ia kakou na lono oiaio, no na mea pili laulaha, mamua ae o na mea io maoli o loko o ka ninau no ke koi a ka Moiwahine a me ke noi hoi a ke Komisina Hoohui Aina.

            Ma Wasinetona e kananaia ai ka opala, a puhi aku i ke ahi, a o ka oiaio ke malama ia ana.

            Ke manaoio nei makou, ina e hahaiia ka oiaio, a me ka pololei, a me kekaulike, e loaa mai auanei ka hopena ua kulike me ka makou e ike nei, e hoi hou ana na ninau ana, a me na ake ana, e hookoia ka makemake maoli o ka Lahui Hawaii.  O keia ka pololei maoli.

 

AILUENE BUKI

 

Ka Pohakuhauoli o Hawaii.

 

            Me ka ulumahiehie makou e hoike aku nei imua o ko makou mau makamaka heluhelu e loaa mai ana ia makou, mai ka Hon. Ailuene Buki mai, ke Kolopa Uneune, ka Hao Kila Makeneti Wawahi Puuwai o na enemi, a o ka Hawaii hookahi i au aku la i ka moana kai loa kai hohonu, ma ka huakai Komisina a ke Keikialii Kawananakoa i Wasinetona.  Ae, e loaa mai ana he mau lono makamaka mai kela loihi mai nona ka mamao he mau tausani mile, maluna mai o ka mokuahi Kina e ku mai ana i ka Poakahi ae nei.

            O Ailuene Buki i hele aku la i ke anu o Amerika, he Alihikaua ia na ka puuwai aloha aina o na kanaka Hawaii i poni ma ke ano he kupa aloha alii oiaio, he makee i kona one oiwi ponoi, ka aina hoi a kona puuwai i kahoahoa mau ai. ua hoolaa ia i ka waiu a me ka me@ o na pomaikai mai ka po loa mai, mai a Wakea ma mai.

            Na kona aloha i kona mau hoa makaainana o ka pupuu hookahi, ua pale ae la oia i ke aloha kaawe o ka wahine mahope o kona kua; a i ka leo uwe hoi o kana mau keiki liilii, i hoahele pu ma kona alahele, no ka hooikaika ana imua o na Poo Aupuni kaulana o lAmerika, e hoihoi hou ia mai na pono pilipaa o ke kanaka Hawaii i pakaha ia, a e hoihoi hou aku i ka Nohoalii ia Liliuololokuikekapu.  A aia ma kona umauma ka pale kila o ke Aloha Alii, Aloha Aina a Aloha Lahui.  A e hoike aku ana oia i na mea oiaio a pau loa i hanaia i na la i hala ae nei, imua o ka lahui lAmerika ma ke ano haiolelo iloko o kela a me keia kulanakauhale ano nui o Amerika Huipuia.

 

            Mamuli o ka lilo ana ae nei o ke kuhoe ana o KA LEO  ia Adimarala Nelesona Nawahi, ka Hiena o ka Moana Pakipika, e hoonua@ua mau aku ana makou i na kolamu o KA LEO O KA LAHUI, me na mea hou like ole o kela a me kela la, e noke ai a ko'u ka puu i ka wai a ka Naulu.  Nolaila, e lawe nui i keia nupepa, i ikemaka i na mea hou o na Aina E.

 

KA PALAPALA.

--:A:--

 

HON. MR. FOX.

 

KO ENELANI KUHINA NOHO I KAKAU AKU AI MA KA LA 25 O IUNE 1843, I KO AMERIKA KUHINA NUI NO NA HANA A LO KEOKI I KA LAWE ANA I KE KUOKOA O HAWAII NEI.

 

            Elike me ka makou i hoike aku ai, ma ko makoku pepa o ka Poakahi nei, Feb. 13, no ka mea e pili ana i ka palapala a HON. MR. FOX,  ko Enelani kuhina noho ma Wasinetona, i kakau aku ai i ke Kuhina Nui o Amerika, no na hana a Lo Keoki i kaili ku ai i ko Hawaii nei KUOKOA ma ka la 25 o Feberuari 1843, oia ka la i kauia ai ka hae Beritani ma ka papu o Honolulu nei, elike me ke kau ana o ka hae Amerika ma keia malama no o Feberuari nei, ma Aliiolani Hale, pela no makou e waiho aku nei imua o ka Lahui Hawaii.  A eia ka makou unuhina Hawaii o ua palapala 'la:

 

"Wasinetona, Iune 25, 1843.

            "ALOHA OE: Mamua o ka haalele ana o ka mokumahu lawe-leta ia Enelani, ua loaa mua aku la i ke Aupuni o ke Alii ka Moiwahine he lono --aole nae ma ke ano pili Aupuni--no ka NOHO MANA KUIKAWA ia ana (provisional occupation) o na Pae Aina Hawaii, e ke Aliimoku kiekie o ko ka Moiwahine moku, nona ka inoa o Carysfort, ma ka inoa o Beritania Nui.

            "Ua kauohaia mai au e ka Erela Aberdeen e hoike aku ia oe, i mea hoike aku i ke Aupuni o Amerika Huipuia, o ka NOHO MANA ia ana o na Pae Aina Hawaii (e like me ia i hoikeia ae la.  MEA UNUHI) he hana ia i hoomana ole ia e ke Aupuni o ka Moiwahine; a me ka hookaulua ole. e noii a e huli pono ia aku ana na hana oia hana.

            "Ua hoike mua aku nei ke Aupuni Beritania i kekahi mau elele komisina, i hoea aku i Beritania Nui ma ka malama o Maraki, ma ka aoao o ka Moi o ka Pae Aina Hawaii, ua hooholo ko ka Moiwahine Aupuni e NE aku @ ke KUOKOA o ua mau Pae Aina la malalo o ko lakou Alii i keia wa.

            "A no ia mau manao, ke makemake nei ke Aupuni o ka Moiwahine e kakoo aku.  Ma ia manawa hookahi no hoi, he mea ku i ka pono ke hoomaopopoia, ua makemake nohoi ke Aupuni Beritania e kono aku, a e kauoha aku hoi i ke Alii o na Pae Aina Hawaii, e pani @oho no na hana ewaewa i hanaia maluna o kekahi makaainana Beritania e ua Alii la, e kona kuhina a poe Agena paha, ma ke ano kapakahi (arbitarily) a malalo paha o ke keehina kanawai ma ke ano hoohuihui.

 

            "O ka makemake o ke Aupuni Beritania, ma ka hooponopono ana i na launa ana o kana poe luna aupuni ma na luna aupuni kanaka maoli o ko Hawaii Pae Aina, e haawi aku i ka ikaika i na poe luna aupuni la, ma ka lulu ana aku iloko o lakou i ka manao hilinai kuokoa maluna o lakou iho. mamuli o ka waiho ana aku i na hooponopono kanawai ana iloko o ko lakokulima ponoi iho, a he mea hoi ia no laku e hiinai ole ai maluna o na mana kuwaho, me ka maua'e ana aku i ko lakou kulana hooponopono, Aole i makemake ke Aupuni o ka Moiwahine e imi i mea e kukuluia ai he mana oi no Beritania Nui ma ua mau mokupuni la, ma o ka hooikaika ana 'la a kekahi mau mana e ae.  O ka mea i lawa ma ka hoomaopopo ana o ke lAupuni o ka Moiwahine, AOLE NA MANA AUPUNI E AE E HOOHANA I MANA OI AKU MAMUA O KA MANA I LOAA IA BERITANIA NUI."

 

            Ke ike nei ko makou poe heluhelu i ka palapala a kela Kuhina Beritania i hoouna ai i ke Keena o ko na Aina E o Amerika Huipuia.  Aia ma ka hapa hope o keia palapala i hoike maopopo ai ua Kuhina Beritania nei, ma ka aoao o kona aupuni, ua makemake o Enelani e ike.  "AOLE NA MANA AUPUNI E AE E HOOHANA I MANA OI AKU MAMUA O KA MANA I LOAA IA BERITANIA NUI." ma na Pae Aina o Hawaii nei.  Nolaila, mamuli o keia manao,l ua like na Pae Aina o Hawaii nei me ke "kai kapu a ke konohiki," oia hoi, o ka moi Hawaii ke konohiki a o na mana aupuni e ae--elike me Beritania Nui, Farani a me Amerika Huipuia a pela aku--na poe kauwa pomaikai o ua kai nei; a ma ka olelo hoolaha a ko Enelani Kuhina Noho ma Wasinetona, elike me ia a makou i hoike ae la, ua hoi maopopo ia ka lohe i ke aupuni o Amerika Huipuia, aole pono oia e hooi aku i kona maluna o Hawaii nei a oi aku i ko Beritania mana maanei.  Nolaila, ke kunei keia manao imua o Amerika Huipuia a me na mana aupuni e ae ma ke ano he olelo hoolaha akea e lilo ai ka moohihia o na hana hoololi aupuni i lawelawe ia iho nei i keia wa i ninau e ku ai imua o kekahi Uwao Lahui e kohoia ana e na mana nui o ke ao nei, ke ole e loaa he hooponopono hololea a kaulike e ke aupuni o Amerika Huipuia.  elike me ia e hookaukolo ia aku nei i kela wa e na aoao elua no laua no Komisina i hala aku la no Amerika Huipuia.

            Mamuli o ke kukuluia ana o na koa Amerika ma kahi kokoke loa i ka Hale Aupuni, oia hoi o Aliiolani Hale a me ka Hale Alii, a o ua poe 'la hoi, ua lako pono i na mea kaua a pau e pono ai ia hana ma ko lakou aoao, ke ulu io mai he hana oia ano, ua lilo ia mau hana ana a ua mau koa Amerika la i malumalu e hololea ai na hana i upuia e ko, ma ka aoao e kue ana i ke aupuni e ku ana ia wa, i keehina "HOOI MANA" ma Hawaii nei ma ka aoao o ke aupuni o Amerika Huipuia, a he kue maopopo hoi ia i kela olelo hoolaha akea a ke Kuhina Beritania i hoike mai ai ia Kuhina Abel. P. Upshur, Kuhina Nui o Amerika Huipuia ma ka la 25 o Iune 1843?

 

KE DIA KANE.

 

            He holoholona keia o ke ano Anetelope, ano Ipeka, ano kohu kao no paha.

            I ka wa Kupulau, hoea mai oia me kona mau hao manamana me ka hookelakela, e kau ana kona poo iluna; aka mahope aku, kona komo ana aku iloko o ka Haulelau, ua holopee oia, no ka hilahila paha no ka mea, aole kela mau hao manamana maluna o kona poo.

            Pela no na kanaka ua aahu iho i ka hanohano, a mahope aku, ua nele i ka hanohano.

 

            Ua makemakeia na lala a pau o ka Ahahui Hoola Lahui, o akoakoa mai, ma ka Halawai Makahiki nui o ka Ahahui, e malama ia ana ma Honuakaha, ma ka la 21 o Feberuari nei, Hora 12 o ke awakea o ka Poakahi.  E hui mai ma ia la, ua Hoa o ka Papa Kahu Waiwai o ka Ahanui, ko ka Home Hanau, na Komite Kumau, na Luna Hooko nui a me na lala a pau Ma ia la e ikeia ai na Hoike piha o ka makahiki i hala; a me na hana hou o ka Ahahui e hookahua ia ai na hana, no ka makahiki hou e hele nei.  He la @ ano nui ia, na makemakeia na lala a pau e hiki mai, me ka manaoio hana a me ka @kahi.  Me ka mahalo.

            Ma ke Kauoha,

                                    E.K. LILIKALANI.

                        Kakauolelo o ka Ahahui.

            Honolulu, Feb. 13, 1893.