Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 652, 1 March 1893 — Page 1

Page PDF (910.99 KB)

This text was transcribed by:  Melissa Eskaran
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

BUKE II  HONOLULU MARAKI 1, 1893   HELU 652

 

HE MOOLELO KAILI PUUWAI

NO

SENIA LUTERA

Ka Ui Puuwai Mabala

O

ENELANI KAHIKO

 

A I OLE

He Nanea Hooheno

no kekahi Kauna

Wahine Opio me

kana mau Aloha

Ekolu.

(Kakauia no Ka Leo.)

 

            Mai ke kiekie a ka haahaa, ua like wale no, mai ka poe e noho maluhia ana, a ka poe i lilo iloko o na lealea o keia ao iloko o kekahi mau makahiki mahope mai, e hoi hou mai no auanei mau mea huna la, e like me he la o ka hana ia ana iho no ia ma ia mau la mua iho.

            A, malia paha ua like ke ola ana o na mea a pau, e like me ka puahiohio a namunamu hou ae la oiahe mau huaolelo me kona hoopoina ana hoi i ka noho mai o kana wahine me kona hoaloha, oia keia:

            E hoi no au, o ka pohihihi wale no nae o ke alanui, a ina he mea nana e hooluolu mai i ko’u uhane iloko oia aina mamao aole o ka loaa iki paha o kahi ike lihi ana aku i ke kihapai pua nani o ho’u mau la opio? a i keia manawa ua hoopuka ae la oia he mau lalani mele hooipoipo, e pili ana no ka mea ana e ake nei e ike hou.

            Ae, ua oi loa aku ko’u hauoli ina he mea hiki ia’u ke hoi hou, wahi ana i hoomau hou aku ai i kana kamailio ana, me ke hoomau no nae o na maka i na hoku e paapu ana o ka uliuli lani.

            No hookahi la wale no hoi ia, ua lawa, o i hookahi la e like me na makahiki i hala e aku, i na la au e inu ana i ka momona o ke ala o ia pua rose, a me ka nui o kona hoopono a oiaio no hoi ia’u!

            Alaila, ka hoi ua hiki ia’u ka moe ana iho ilalo a hookuu aku i ko’u hanu ola; ae ua oi aku ka nani o ko’u make ana ina au e lohe hou aku ana i kona leo nahenahe i ka wa a ko’u hanu hope loa e haalele mai ana i ko’u kino, alaila ka hoi oluolu kou hiolani ana aku iloko o ko’u luakupapau!

            Na keia mau olelo a Codona i hookomo aku i ka manao lili iloko o Senia, oiai ua lohe pono iho la oia, he mea okoa kana i aloha ai, aole hoi oia, a he mea kokua wale no oia no kona mau la e ola ana, a lilo kahiko kona puuwai i ka ipo okoa.

            Ua ike no oia aole i komo iki kekahi lihi aloha iloko ona no ua alii la, a me he la, aole no paha oia e aloha iki ana, ina he makahiki loihi kona e noho pu ai me ia.

            Ua ulu mai la keia manao lili iloko ona, ma o kona ike iho, oia ka mea i kuleana iaia ma ka berita maemae o ka mare me kona ike iho no hoi aia he aloha o kona puuwai i ke kanaka e noho la ma kona aoao, ka mea hoi ana i hooholo ai e haalele i ua kane la ana e lili nei o mahuka aku me ua ipo la ana. 

            Owau ke kuleana mua maluna ou wahi ana i hawanawana malu iho ai iloko ona.

            Ke hoomanao nei no anei oe i ko kaua hoaloha kahiko, oia o Cala? wahi a ke alii Codona i ninau mai ai ia Sir Laionela; me ia na hakoko ana a ko’u noonoo i keia po, a me kona hopena walohia.

            Aole au pela aku nei mamua, ka hoomanao ana nona, a keu wale no hoi i keia po, me he la eia oia ke noho pu nei ma ko kaua aoao, ua hookuu ino iho ua alii nei i kona hanu, me he la e ake ana oia e hiki koke mai kona manawa, a hoopau ia ae hoi ke kaumaha o kona naau.

            Heaha ke ano o kona hopena? wahi a ke aliiwahine i ninau mai ai me ka leo olu waipahe, he makemake au e lohe i ka olua mea e kamailio nei.

            He kanaka maikai a oluolu no hoi oia, a he kulana keonimana hoi kono, wahi a ua alii nei me ka leo haahaa moakaka maikai, a hoomau hou aku la oia:

            Ae, he hookahi wale no ona wahi kina’u na’u. oia no kona aloha ino i ka mea a kona naau e aloha ai. a oia no hoi ke kumu i ili mai ai o keia hopena maluna ona.

            Ua komohia pupule ia oia i ke aloha no kona hoaloha maikai, he wahine ui nani hoi i like aku me ko na anela o ka lani, a e like no hoi me kona nani, pela no hoi ka hoolauwili o kona mau aoao.

            Oi hana liilii aku laua a hiki i ke koi ana o ua ui nei i kana ipo e holo malu mai kana kane aku, a i ko laua nei po no hoi i mahuka ai, oia hookahi pu no hoi ka po i make pepehiia ai ke kane a ua wahine nei.

 

HE NANEA KAMAHAO

NO

MAIKA

 

KE KEIKI

Hapa Ilikini a

Hawaii hoi.

 

KE KANAKA MUA LOA NANA

I PANA KE AKUA BEA A

NA ILIKINI I MAKA’U LOA

AI – A O KA WELI HOI O

NA ILI KEOKEO – A ME KA

LUKU IA ANA O KELA HUI

KEAKA A LI.

 

Hiu a wela, lawe a lilo, ke keiki

Hapa Ilikini, elua i ka manawa

hookahi, na hana powa a

me ka make ana o na hoa-

hanau Conegokena, ka

mare ana o Maika

a me na hana

hoomaino-

ino

            Oi hoi ha, wahi a ka opio, o ko laua nei hele aku la no ia a kau iluna o ke kaa, a lilo aku la malalo o ka mana o ke kalaiwa kaa, aohe i emo o ke kuupau ana o na wahi lio huelo poomuku i ka holo nui, ua pae maaluhi aku la laua nei i ka halepaahao.

            O ko Maika ma lele aku la no ia no loko o ka halepaahao, me ke kauoha ana mai i ke kaa e kali nona.  Ua holopono keia mau hana apuka a Maika, mamuli o ko laua halawai ole ana aku me kekahi poe e aku, koe wale no kahi wiliki e kiai ana ia loko.

            Ua hahai aku la o Maika i na hana apuka a pau ana i manao ai e e hookau aku maluna o ka oihana makai, a holopono keia mau mea a pau a Maika i hoolala ai, mamuli o ke kokua ana mai o kahi wiliki.

            A kaa aku la hoi malalo o kana malama ana ke kumu piku a laua, me ka hahai pu ana aku, o kahi wilikim ua hoea aku o kapena Sula ilaila, a ua pii nui hou aku nei no kahio Conekogena, me na makai a pau o ka halepaahao, ia wa i pane koke mai ai ua Maika nei:

            Ina pela, alaila, aohe o’u manawa hou aku i koe e hoohakalia iho ai me olua, mahope auanei hoea e aku kela poe i kauhale, nolaila, eia no ou ke hele nei, a o ka’u wale e kauoha aku nei ia oe, e malama akahele iho hoi oe i ko’u wahi kuleana a hookahi.

            Me keia mau olelo maluna ae, o ko ia nei kaha aku la no ia hele, a kau iluna o ke kaa, a kauoha aku la i kahi kalaiwa kaa, e lawe iaia no kahi o Conegokena, ma ke alahele pokole ana i ike ai.

            O ka iliki aku la no ia o ua wahi kaaka nei, o iloko o na minute helu wale no ekolu, ua hiki pono aku la laua nei no kahi i makemake ia, aole hoi laua nei i halawai mai me kapena Sula ma, no ka mea, ua hale ae lakou ma ke alahele okoa.

            Iaia nei no a hiki, lele koke iho la keia ilalo, a kauoha aku la i kahi kalaiwa kaa:

            Ina auanei e hiki mai kekahi poe a ninau mai ia oe, owai kau ohua, alaila e hai aku oe, owai kau ohua, alaila e hai aku oe ke makai ala iloko, mai hai aku nae hoi oe, ua hiki aku nei kaua i kahi o kapena Sula, aole hoi i ka halepaahao.

            I na oe e hooko pololei i keia mau kauoha a pau a’u ia oe, e hoomaopopo iho, aole oe e hele hou i ka piepiele ohua; aka e noho no auanei oe a ai i na dala a’u e haawi aku ai.

            Aka, i hoao oe e kumakaia ia’u, e hoomanao iho auanei oe, aia kuu maka mahope ou no kou luakupapau.

            Ma kou inoa, aole au e kumakaia ia oe, wahi a kahi kalaiwa kaa me ka pii pu ana ae o ka lena i na kumu pepeiao.

            Ia wa ua hapa Ilikini nei i huli ae ai a kamoe awiwi aku la i kona alahele no ka rumi e waiho a make ana o ka wahine.

            Ua hoopuiwa a hoohikilele loa ia oia mamuli o kona lohe ana aku i ka uiui mai o ka moe, a me ka onioni mai o ke kino o ka wahine make iaia i wehe mai ai i ka puka.

            A e ku ana hoi ma ka aoao o ka moe e noke ana i ka uwe, mamuli ko o ko ia nei ano mahaoi, na kalali loa aku la no keia no ka moe me ka pane ana aku i kahi poneko:

            Heaha kou kumu e noke nei i ka uwe?

            E noke ae ana au i ka uwe i ke kino wailua o ko’u haku wahine nei.

            Ua aha ia?

            Ua ike iho nei no hoi ko ihu i ka make ana, mama aku nei no nae ko wawae i ka holo, wahi a kahi poneko.

            Heaha hoi ka mea i oniohi ae nei o ka moe oiai au i komo mai nei?

            I hoala aku nei hoi au me ka hoonioni ana iaia, me ko’u manao no la aole i make, eia ka ua haalele kahiko mai oia, auwe no ka hoi kuu haku e – i ka haalele mai ia’u e – Kamailio no, noke no i ka uwe helu i ka haku wahine ona.

HUI ALAHAO A ME AINA

O OAHU!

Papa Manawa

Mai a Mahope o Okatoba 1, 1892

NA KAA

 

Haalele ia Honolulu                6:15     8:45     1:45     4:35

Hoea i Honouliuli                    7:20     9:57     2:57     5:35

Haalele ia Honouliuli              7:30     10:13   3:45     5:42

Hoea i Honolulu                      3:35     11:55   4:55     8:50

NO KULANAKAUHALE MOMI IHO

Haalele ia Honolulu                                        5:10 P. M.

Hiki i Kulanakauhale Momi                            5:48

Haalele ia Kulanakauhale Momi                     6:55

            Poaono wale no

            Koe ka Lapule

            Koe ka Poaono

                        Sept. 28 tf-dly

 

HOOLAHA AINA

            E ike auanei na kanaka a pau ma keia Hoolaha, owau o S. K. Kila Opio, e noho ana ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, ke hoike aku nei au ma ke akea owau wale no ka pilikoko pili loa i na aina o Kila (k) Kepola (w) a me Ku (k) i make e waiho la ma Kahuku Kau, Mokupuni o Hawaii.  O ka mea a mau mea i kuai a hoolimalima paha i keia mau aina, aole i mana ia hana ana, ina he mea a mau mea paha o paa nei i ua mau apana aina nei, e hoike koke mai ia’u, a i ole e kipaku no au ia lakou.

S. K. KILA OPIO

Honolulu, Feb. 17, 1893

4ts-wkly

 

OLELO HOOLAHA

            E ike auanei na kanaka a pau ma keia, ke papa loa ia aku nei na mea a pau, aole e hele maluna o na aina o Kahikinui a me Auwahi i lilo mai ia maua malalo o ke kuai a me ka hoolimalima a lawe aihue i na manu Pelehu.  Pikake a me na ano manu e ae apau loa e hele ala maluna o ua mau aina nei.  A ma keia hoolaha ke ae aku nei mana e haawi aku i uku makana he $25 i ka mea a mau mea paha nana e hoike mai ia mana a hookolokolo, a hoopai ia e ke kanawai no ka lawe aihue i kekahi o ua mau ano manu nei, e hoike mai ma ko maua Hale Kuai ma Wailuku.  Ua kapu puia no hoi na kanaka a pau, aole e hele maluna o ko maua mau aina kula no ka lawe ana i na Bipi, Liio a mau Holoholona e ae, me ke noi mua ole mai ia maua a i ko maua Luna paha, oia o Frank Freitas e noho ala maluna o ka aina.

A. ENOS & CO.

Wailuku, Maui, Feb. 9 th , 1893