Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 661, 14 March 1893 — Page 2

Page PDF (1.02 MB)

This text was transcribed by:  Nahua Patrinos
This work is dedicated to:  Hinch 'ohana - Kehau, Keikilani, Leimomi

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

JOSEPH NAWAHI

Lunahooponopono a me Puuku

 

POALUA, MARAKI 14, 1893

 

Ka Hooikaika Ana

o ke

Komisina Alii,

 

No ka Pono o Hawaii Nei

 

            Mamuli o na mea i hoomaopopo ia mai, ke hoike aku nei KA LEO O KA LAHUI, i na kini a pau loa o ka lahui Hawaii, i maopopo ia oukou na mea oiaio i hanaia ma Wasinetona, e pili ana i ka pono, ke ola, a me ke kuokoa o Hawaii nei.

            Ma na ano a pau, ua loaa mua i na Komisina o Kakina ma ka makaukau, a ua hiki aku lakou i Wasinetona i ka wa kupono, me na hoikeike ana aku i na pono wale no o ko lakou aoao, a ua aneane e piha poao ka mahina, o ka laulaha ana o na olelo wehewehe iloko o Amerika, no ka pono wale no o ko lakou aoao, mamua ae o ko ke Komisina Alii hiki ana aku i Wasinetona.

            Ua hiki aku o Hon. Paul Numana me ke Keiki'lii Kawanakoa a me Hon. E.C. Macfarlane ma Wasinetona. Ua puiwa na Komisina Kakina ma, o hoikeia ae na manao oiaio maole, no na mea i hana ia ma hawaii nei, e pili ana i na hana hookahuli aupuni a ua o Kakina ma.

            E like me ke ano mau o na poe hana hewa, na poe i hoomaopopo i ka hopena o ka lakou mau hana ino, pela i lelele mau ai ko lakou oili, a piha loa ka naau i ka hopohopo, o hai ia ae ka moa oiaio maoli i ka lahui Amerika, a he mea ia e anoe ai ko lakou manao a hoole ia ka lakou kuikahi hoohui aina.

            Ua pale ae la na Komisina Alii, i na manao oiaio ole i hoolaha ia ai e Kakina ma mamuli o na olelo ana, a me na kakau nupepa ana.

            Ua waiho mua aku la ke Komisina Alii ma o Mr. Numana la i ka Palapala Kue a ke Aliiaimoku Lilinokalani imua o ke Kuhina Foster, me ka palapala hooiaio i me ka Moiwahine koi, a me na hoike e ae i pakui puia me ia.

            Ua kakali aku la, a no ke ulolohi loa, ua hooholo ke Komisina e pono e hele loa ke keiki alii Kawanakoa me E.C. Makapolena no Nu Ioka; ua kau aku laua me ke kaa ahi a hiki i Nu Ioka. ia laua malaila, ua telegarapa ia aku la ka Peresidena Cleveland Kakauolelo ponoi, no ke noi ana aku e kipa mai a hui pu me lapa; Ua loaa mai kana pane ae mai, a ua hiki kino mai la oia a hui pu me laua maloko o ke kulanakauhale o Nu Ioka: Ua hoike aku la laua i ke kumu o ka laua huakai, a ua waiho ia aku i ke kauolelo ponoi a Cleveland, he kope oiaio o ka palapala koi kue a ka moiwahine Liliuokaland. a me palapala hooia i na mea apau e pili ana no na hana ma Hawaii nei, e pili ana i na hana hookahuli aupani, ect.

            Ua ninau mai ke kakauolelo, in a paha he makemake maoli ko laua. e hui kino aku me ka Peresidena hou Cleveland: Ua pane aku laua aole: aka, o keia no (na palapala) kau e hoike aku ai ia Cleveland.

            Noho laua ma Nu Ioka ia po, a ao ae; ua hoolahaia ma na nupepa o ke kulanakauhale, na mea apau loa e pili ana i ka hookahuli aupuni ma Hawaii.

            Ua ikeia nae hoi, ua hoopukaia mai ma ka nupepa World, na mea no a pau loa e pili ana no Hawaii nei mai ka mua a hiki i ka hope; a oia mau mea i hoolahaia, he ku i ka oiaio a me ka pololei maoli, me he mea la no Hawaii aku nei ka mea nana i kakau.

            Ua hoakaka o Mr. Numana e koi ana, e kohoia i Komisina e holo mai i Hawaii nei, e ninau i ka manao o na kanaka Hawaii Ponoi, na kamaaina o ka aina.

            Oia mau manna like no kai nonoiia aku ma na wehewehe ana i hoawiia aku ai i ke kakauolelo ponoi a Cleveland. -----

            Ua hoi mai ke Keiki Alii Kawananakoa me Makapolena no Wasinetona a hui pu me Mr. Numana.

 

KOMISINA ALII

MA

WASINETONA

 

Haawiia na Palapala

HOOPII HOOHALAHALA

 

IA

 

KUHINA FOSTER

 

Ke noi a ka Moiwahine a me Kona Lahui Kanaka e hoihoiia mai ke Aupuni Alii Kumukanawai.

 

Hoopunipuni na Olelo no ka $20,000 uku hoomau.

 

            Wakinekona Feb 23. I ka hele ana aku o P. Numana e ike ia Kuhina Nui Foster Poka o Amerika ua waiho aku oia i ka palapala hoopii Hoohalahala pololei a ka Moiwahine e pili ana in a hana a ke Kuhina Stevens o Amerika, ame na hoike e hoakaka ana a hiki i ka manawa i hoomalu ai o Amerika ia hawaii nei. Ma ka la inehinei ua hoomau ia aku keia mau palapala i ke Komite o na Aina E, o ka Aha Senate, a ua malama loa ia me ka malu loa. He mau mea ano nui koikoi loa kai @ pu ia me keia mau pepa o keia ke kukala mua malalo o na Rula mao ke Comisina hawaii e kue ana i ke Kuhina Stevens Kiwini mau hoike. Ua loaa mai he kope o na palapala apau i ka Nupepa Ekekamina, a oia wale no ka Nupepa i loaa mua o keia mau palapala mamua o na Nupepa e ae, no ka hoolaha ana aku.

            O ka mea ano nui loa ma keia mau palapala, oia no na kumu hoopii e pili ana ia Stevens ke Kuhina Amerika no kona manao ana e kokua i ka poe hoala kipi mai ko lakou hoomaka ana mai e hoala i keia hana; me kona hooweliweli ana aku i ka Moiwahine ma ka hoohana ana i ka mana o Amerika ina e kue aku ana ka Moiwahine i ke Aupuni Kuloko i kukulu ia. ua hoike pu ia kona kue i ka mamuli o ka hopu ana o Kale Wilikini ka Ilamuku Moiwahine i ka Pake kahu kaa on a, no ka lawe o ua wahi Pake nei i ka Pupanapana ma ke ano huna. ua manao o Steven ua hana hewa loa aku ka Ilamuku iaia. ua pioo ke kulanakauhale no keia hana, ua hoike ae ka Moiwahine i kona manao e hoopaa loa ia Ilamuku Wilikina ma kona kulana he Ilamuku no ke Aupuni. Ua hele kino aku o Kuhina Steven a koi aku e hookuu mai i ka Pake Kahukaa on a ma ke ano he kauwa ia na ka Elele o ke Aupuni o Amerika, aole hoi o keia pake wale no kana i koi aku e hookuuia mai, ua koi pu aku la oia i ka pupanapana i hopuia ai kahi pake, ana e hoihoiia mai, ua hoihoi ia mai a haawi ponoi ia aku no ia Steven, o keia pupanapana ke kumu o keia hana.

 

E IMI PONOIA KEIA HANA

 

            Ua ike kekahi mau Senate i na palapala maoli o ka Numana Komisina. he poe hoi ma ka aoao kokua i ka Hoohui Aina a wahi a lakou, o na kumu hoopii he koikoi maoli no e koi mai ana e loaa he manawa e noonoo ia ai me ke akahele loa, no keia kumu ke kokua nei makou i ka hoouna ana aku i Komite e holo i ka Pae Aina Hawaii, i wahi e loaa maoli ai ka manao maoli o na kanaka ame ka oiaio o keia mau kumu Hoopii e kue ana ia Stevens.

 

NA MOKUKAUA BERITANIA MA HAWAII.

 

            Ekolu o na Mokukaua o ka Moiwahine malalo o na kauoha i hoopuka koke ia ae nei e hooko koke me ka hookaulua ole, a e kina aku ana ma Hawaii.

            Victoria B.C. Feb 20 --- H.M.S. Royal Arthur, ua Komisinaia i keia la ma ke Awa hoolulu moku o Portsmouth, Enelani, oia ka mokukaua lawe hue o na Aumoku kaua ma ka akau o ka Moana Pakipika. E lawe ana ka H.M.S. Royal Arthur i ka Have Adimarala o Stevensons. A e haalele koke ana ia Enelani nei no Victoria, e holo pu aku ana ka mokukaua Termeraire me ia, e kipa aku ana laua ma Hawaii ma ke ala no Victoria. O ka mokukaua Hyacinthe e hoopiha @ ana i keia manawa ma Esquimalt, e holo pololei ana oia no Honolulu, ma ka Poakolu.

            A hiki i keia la akolu pule o keia mau mokukaua ma ka laua huakai au moana mai Pelekane loa mai, e ku mai ana laua ma ka Nuku o Mamala, mawaena o ka la 26 a me 31 o keia malama. O ka Hyacinthe o lakou ke ku mai ana i keia mau la iho. Ua hoike mua aku KA LEO O KA LAHUI no keia mau mokukaua e hiki mai ana ia nei. Ua hoole ae nae kahi nupepa hoohui aina La Kuokoa i ka oiaio o keia, a pehea ana la auanei ke ike iho i keia.

 

KUIKAHI HOOHUI AINA.

 

KAU IA MA KA PAIA NO KEIA KAU.

 

Haule Ka Manaolana.

 

NUHOU HAUOLE

 

            Wasinetona, Feb. 25 --- O Senate Sherman kai olelo ae, ua kanaina loa ia ka holo o ke Kuikahi Hoohui Aina i keia Kau, iloko o ka Hale Ahaolelo, no kekahi mau kumu ano nui loa i manao mua ole ia keia hoopaneeia ana, hookahi mea maopopo loa, in a aia kekahi mau mea kue i ke Kuikahi, alaila, aole e loaa ana he manawa e hooholoia ai. Mamua o ka hiki ana mai o Numana. Ua hoike aku au ia Peresidena Harrison, ua loaa elua hapakolu o ka Hale. I ka hiki ana mai nei o Numana, a me na hana pupuahulu kuhihewa a Foster me Harrison i hana iho nei, i ka hoouna koke ana i ke Kuikahi iloko o ka Aha Senate me ke kali ole a hiki mai ka Elele a ka Moiwahine. I loaa ai he manawa e lohe ia ai na aoao elua me ka mea oiaio maoli. O na manao no keia hana a Kuhina Foster, ua hala loa aku ia mawaho o ka palena kupono ma ke ano awiwi loa, oia ke kumu i ala mai ai na manao hoohuoi he lehulehu wale e kue ana i ke Kuikahi a in a aole i lawe ia keia kulana, aole e ikeia me keia mei ka hopena.

            O kekahi Senate o ke Komohana i helu ia oia kekahi i kokua i ke Kuikahi. Ua olelo ae oia aole loa oia e koho no keia Kuikahi a hiki i ka maopopo pono loa ana ma na ano a pau, aole loa e ukuia kela @ @ makana o ke kopaa. i nakopaa a pau mai Hawaii mai, a o @ pono ia hoi ka pono o na hua ai o Kaleponi, i ole ai e hoopilikia ia e kekahi mau hua ai mai Hawaii mai.

 

PILIKIA O SPRECKELS

 

            Ua hoike hou ae oia, ua olelo ae kekahi poe, o keia Kuikahi Hoohui Aina na Spreckels, ka On a Miliona o ke Kulaokamaomao ka i hoala, ke manao nei au o kona manaoio no  paha ia e lilo mai o Hawaii he hapa no Amerika, aole oia (ka On a Miliona) he kanaka naaupo e ike mua ole ai oia i na hopena e hoea mai ana, aole no nana i hoala i ke ia Kuikahi Hoohui Aina. Ina i holo iho nei, a ua ae ia na waiwai Hawaii a nau e komo wale mai me ke dute ole, heaha ana la na hopena o ka Hale Hoomaemae Kopaa o Spreckels ma Kapalakiko nei. Ua hiki i ka poe mahiai ko o Hawaii e hoomaemae ponoi i ka lakou mau kopaa a hoouna mai ma na Awa ku moku a pau o ka Moana Pakipika ma Amerika nei. He hiki loa ia lakou ke hana i keia hana, oiai he emi iho ka uku o na paahana ma Hawaii mamua o ko Kapalakiko nei. He @ iho ke kumukuai o ka lanahu malaila pela pa no me ka wai ame ka aina, aole hoi e lilo wale he mau kala no na kopaa i helelei a inoino. O ke dute wale no maluna o na kopaa keokeo ka mea nana i kaupale aku ia lakou mai ke kukulu ana i Hale Hoomae - Kopaa ma Hawaii, a he kulana hoi keia e hoopohihi mai i ka poe hana kopaa o Kalakiko, me ka nana loe owai la ka me makemake i keia kuikahi, aole loa au e  koho ma ka aoao kokua, a hiki i ke kaupale pono ia ana o keia popilikia e ike mua ia aku nei.

 

OLELO HOOPUNIPUNI

 

            Ke olelo hoopunipuni mai kekahi poe kanaka  @ @, e ae ka Lahui Hawaii e hoo @ @aku @ aina me ke Aupuni Amerika, mamua o ka hiki ana mai o na Manuwa Pelekane a @ aku kakou me ia Aupuni. Mai puni oukou i keia mau olelo hoopunipuni a ka poe i kuai i ko lakou ola a me ko lakou uhane no na wahi @ kala pau wale.

            O ke Aupuni o Beretania Nui @ hoike mua loa i kona mamua aloha no ke Aupuni Hawaii nei. Mamuli o kona hoahewa ana i ka hana a @ Keoki Pauleke i huki ai i ka Hae Pelekane a lawe aela i ke aupuni holookoia a ma ke ano he Panalaau no ke Aupuni o Beritania Nui. I ka loheana o Adimarala Kamaki o na aumoku mai oia e huki koke i ka Have Pelekane ilaloia @ hou @ i ka Hae Hawaii @.

            O ka hoike ana mai kela e Pelekane i kona mamao me he aloha loa e ikeia ka Pae Aina Hawaii, ma ke ano he Aupuni @ no ka ka manawa mau loa. Ua ike no makou, aole e puni ana no kanaka i keia mau olelo @, ua kukuai poo loa ia ke aloha iloko o lakou no ko lakou Aina hanau.