Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 661, 14 March 1893 — Page 3

Page PDF (999.61 KB)

This text was transcribed by:  Georgina White
This work is dedicated to:  Ke-a Ohana

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA HUI HAWAII ALOHA AINA.

KE KUMUKANAWAI.

 

            Oiai ua ike ia ae nei ka loli ano nui ana o ko kakou aina, he mea hoi e manaoia ai.  e hoopilikia ia ana kona Kuokoa ame na Pono Kivila o kona mau Makaainana, a me na Kupa, a no ia mea, he mea pono e kukuluia ona Hui manao lokahi a makaala mawaena o na kanaka a pau e aloha ana i ka Aina, me ka nana ole i ka Aoao Kalaiaina, a Manaoio Hoomana paha.  Nolaila:

            E hooholoia.  O makou o na makaainana kupaa a me na Kupa Aloha Aina, a makee maluhia hoi o Hawaii nei, no ke kiai makaala ana i ko makou mau Pono Kivila, ma keia, ke hoohui nei makou ia makou iho ma kekahi Ahahui, maialo o ke kumukanawai mahope ae nei,  penei:

INOA.

            PAUKU 1 – O ka inoa o keia Ahahui, oia “Ka Hui Hawaii Aloha Aina.”

 

KA HANA.

            PAUKU 2 – O ka hana a keia Ahahui oia ka malama ana a me ke kakoo ana, ma na keehina hana maluhia a kue kanawai oie, i ke kulana Kuokoa o na Pae Aina o Hawaii, a ina he me hiki oke ke malamaia ko kakou Kuokoa, alaila, o ka ka kou hana oia ka hooikaika ana i na hana kue ole i ke kanawai a me ka maluhia e hoomau ia ai ka Pono Kivila o na kanaka Hawaii a me na Kupa makaainana.

 

NA LALA.

            PAUKU 4 – [A] O na laia o keia Ahahui, oia na kanaka Hawaii maoli @ keia aina, he 20 makahiki a oi aku i makemake e hoopaa ia iakou iho malalo o na kumuhana o keia Ahahui, na kupono ia e lilo i mau hoa, a lilo hoi i mau lala mamuli nae o ke kakaou inoa ana malalo o keia Kumukanawai.

            [B] O na kanaka a pau o na Aina-e, e noho hei i keia wa he mau Pono Kivila ko lakou iloko o keia aina a i lokahi pu hei, na manao e kakoo i na kumuhana a keia Hui, a i makemake e hoopaa ia lakou iho no ua Hui la, ma ke kakau inoa ana malalo o keia kumukanawai, e lilo no lakou i mau hoa Hanohano (Lala) no keia Ahahui.

 

NA HOONOHONOHO ANA.

            PAUKU 5 – O ka Hui Nui Kuwaena [Central Body] o “Ka Hui Hawaii Aloha Aina” oia ke noho mana maluna o na Ahahui lala o kela a me keia apana koho, a e lawelawe ia ana e na Luna Nui malalo iho nei, penei:

            1–Peresidena Hanahano, 1-Peresidena, 2-Hope Peresidena, 1-Kakauolelo, 1-Pauku a me 13 mau Hoa Kuka, a o lakou a pau, oia ka Aha Hooko o 19 lala  O keia mau luna a pau he poe kanaka Hawaii maoli, a e koho ia lakou ma ka Balota, no ka manawa a e hoakakaia e na Rula o keia Ahahui.

            E koho no na Ahahui Lala o na apana koho i ko lakou Lunahoomalu, Hope Lunahoomalu; Kakauolelo a me ka Puuku, a e koho i hookahi Elele i wahaolelo no lakou e hele mai ai imua o ka Ahahui Nui (Hui Kuikawa) ma Honolulu, a ua loaa i ua Elele la ke ku leana e hel@ ai ma na halawai o ka Aha Hooko a me na halawai o ka Ahahui.

NA LUNA HANOHANO.

            PAUKU 6. O na kanaka o na Aina E, e lilo ana i mau lala, e kohoia lakou e ka Aha Hooko no na kulana hanohano e like me keia:

1.       Peresidena Hanohano

2.       Hope Peresidena Hanohano

2.       Kakauolelo Hanohano

7.       Hoa Kuka Hanohano, a oi aku paha e like me ka mea e hooholoia ana e ka Hui ma keia hope aku;

O keia mau Luna Hanohano oia ka Aha Kuka [Advidory Council] e noho pu a e koho me ka Aha Hooko.

 

NA HANA A NA LUNA.

            PAUKU 7. O na hana a na Luna Nui, na like no ia me na hana maa mau e piii ana ina Hui e ae e like me keia aho Ahahui, a e hoakaka pono ia ana hoima na rula e aponoia ana ma keia hope aku e ka Aha Hooko.

 

NA HALAWAI.

            PAUKU 8. Na halawai o ka Hui e kahea ia no ia e ka Peresidena, ma ke kauoha a ka Aha Hooko, a o kekahi mau Hoa paha he 10;

            E kaheaia na halawai a ka Aha Hooko e ka Peresidena ma ke noi a kekahi mau hoa 3, o ua Aha Hooko la;

            O na hana o na halawai a pau o ka Hui a me ka Aha Hooko e alakai ia no ia e na rula o na anaina maikai, a me na rula mea mau o na Ahaolelo.

 

KIPAKU ANA.

            PAUKU 9. O kela a me keia hoa o ka Hui a o ka Aha Hooko paha, e hana ana i kekahi hana e kue ana i ka manao a me na hana a keia Ahahui, e kauohaia no ia e ku imua o ka Aha Hooko, a inia ahewa lakou iaia, e kipakuia no oia mai ka Hui aku.

 

NA HOOLOLI O KE KUMUKANAWAI.

            PAUKU 10. O na hoololi a me na pakui ana mai i keia Kumukanawai, e hana wale ia no ia ma ka hooholo ana a ae halawai mau o ka Hui.

            Aponoia ma Honolulu, i keia la 4 o Marak., 1893

Peresidena Hanohano                         J.A. CUMMINS

Peresidena                               J. NAWAHI

Hope Peresidena                     J.K. KAUNAMANO

                                                J. W. PIPPIKANE

 

HOOPONOPONO IA.

            mamuli o ka haule ana o kekahi mau olelo ano nui o ke Kuikahi o 1850, i hoopukaia ma ka Poalima aku nei, nolaila, ke hooponopono nei ma ka Pauku 16 o ua Kuikahi la, kahi hoi i haule ma ka hoonoho ana a ko makou mau limahana, a e loaa no ke heluhelu iho.  (L.H.) PAUKU XVI. O keia Kuikahi, e mana no ia mai kona la e aponoia ai no ka @anawa o umi makahiki, a oi aku.  E kali ia a hiki i ka ho@ena o na malama he 12 mahope iho [o 10 makahiki] o kekahi o na aoao i komo ma keia aelike e hoike aku i kekahi no kona manao @ hoopau ia mea [Kuikahi], o na aoao pakahi i komo ma keia hana ana i keia aelike e paa no, no laua pakahi iho i ke kuleana o ka hoike ana aku i ka manawa hope o na makahiki he umi i oleloia ai mahope mai.

            O kela a me keia makaainana a kupa o kekahi o na aoao e hahaki ana i kekahi pauku o keia kuikahi maluna no ona ke koikoi no oia mea, o ka lokahi me ka maikai o na launa ana ma na palapala mawaena o na Aupuni elua, aole loa ia e hookuuia, nolaila, o na aoao pakahi aole e hoopaa ma na ano apau no ka hoopakele ana i ka mea hana hewa a apono i ua hahaki ana ala.

 

PAALOLE O NA KOA O KE AUPUNI HAWAII KUIKAWA.

            Colamabaka (Ohaio), Feb. 24. – Ua loaa mai he kauoha i kekahi Hui o keia kulanakauhale mai ke aupuni Hawaii Kuikawa mai, no ka lole koa i like pu loa ke ano me na koa o ka pualikaua o Amerika, e hoouna koke ia aku maluna o ka mokuahi e haalele ana ia Kanalakiko ma ka la 14 o Maraki.  Ua kakau inoa ia keia kauoha e Colonela John H. Soper o ka huina nui o ka puali holookoa a pau loa 494 kanaka, ua kauoha pu ia mai he hae kilika holu no ka puali koa.  E like pu ka nui o keia hae me ka nui o ka hae Regimena koa o Amerika, me na mahoe o Hawaii iluna o kekahi palekaua, iwaenakenu o keia palekaua, he wahi palekaua, he wahi palekaua hou no me 3 kahakaha keokeo a me 4 kahakaha ulaula i ano like loa me ka palekaua o Amerika, maluna ae o ka palekaua ka huaolelo “Hawaii” a me ka la o ka hookahuli aupuni, Ianuari 17, 1893.

 

HE WAHINE HAWAII ALOHA AINA.

            Ua lawe aku kekahi Luna i ka nupepa Kuokoa Puka La ma na kauhale, e haawi wale ana hei me ke kumukuai ole.  I kona hiki ana aku nei i ka hal o keia wahine i noho paa loa ia o loko o kona puuwai me ke aloha oiaio no kona aina hanau.  Ua ninau ia mai la keia kanaka i ke kumu o kona hiki ana aku ilaila.  Ua hoike aku oia, he luaa lawa pupop@awi wale au no ka nupepa Ka La Kuokoa.  Ua pane koke ia mai la ka luna nupepa, mai hele hou mai oe ianei nei me kena nupepa kumakaia e hoopala ai ma ko`u wahi nei.  Nolailamai hoao hou oe e lawe mai i kekahi nupepa he hoohui aina kona mauao.  Maikai kou manao e ka wahine Hawaii aloha aina: O ka KA LEO O KA LAHUI ia e hoike mau nei.  E ike kela a me keia i keia haawina o ke aloha i ka aina hanau.

 

            Ua make kekahi Alii moku o ka Moku Kaua Pelekane Garnet, ma ke awakea Sabati nei, a e hoolewa ia mai ana kona kino lepo mai ka moku mai malalo o na Rula o ka Oihana Kaua Moana.  Waiho na iwi o kamahele i ka aina malihini, aloha wale oia.

 

            Ma ka Poaono iho nei, ua hookolokoloia keia Iapana hou pahi o Ewa, i hoolaha mua ia, imua o Lunakanawai o Robert Makahalupa, a ua hookuuia, a o Sam Hookano a me ke keiki o ka Mailelaulii o Koiahi, Moses Mahelona na Loio o ua Iapana la.  Ua hagi no, ko ka Makani Kaiaulu keiki ia.

 

            Mai haohao e ko makou poe lawe pepa i na aole e loaa a ku ka oukou nupepa, Oiai e hoopaa ana makou i ka pepa a na Luna hoihoi pololei ole mai i ke ola o ka Pepa, a ke noi pu aku nei makou i ka poe i hookaa mua i ka lakou kala ina Luna i a ua ia o ka pepa, e hoike mai i ko makou nei Keena, a na makou ka hana me ia Luna.  Mai poina i keia.

JOSEPH NAWAHI,

Lanahooponopono.

 

Na Leta e Waiho nei Maloko o ka Haleleta a hiki i Feberuari 28, 1893.

PAUOA.

Mrs. Kaaekuahiwi,

“ Kamaka,

Jane Kaheleiki,

W. P. Hoa Kepookela.

 

LELEO.

Kmoa-opio,

Kuahua Kamiki,

Mele Kamaka,

 

KAPALAMA.

Kainaina,

J. Mahiai,

Annie Davis,

Malaea Keoki,

Joseph Maliekai,

Kane Waiopua,

John Spencer,

Kuhao,

Pilialoha.

 

AUWAIOLIMU.

Mataio,

Kumakalehua,

Kaluakini,

Kawahapaa,

 

KULAOKAHUA.

Mrs. Emily John,

 

NA ALANUI.

Eleneke,          S. K. Kawaiwai,          Mrs. Kaumano.

 

PAWAA.

Emale, Noa Kupau, Kolohai, S. Kamahalo, Paulo Kaaua, M. Siuid, Dan’l K. Kaeo, Malaea.

 

APUA.

Henry Keoni, Waialeale, Moke Kekaalua, Kalehua.

 

KAPAUHI.

Kiekie Kekahili, Mrs. K@uaka.

 

KAAKOPUA.

@auhi, Peke Ab@, D. @poohiwi.

 

KUNAWAI.

Melekulo Kapukei @, Waiola, S. W. K@o @.

 

PAPA INOA

O NA MEA

ULU HAWAIIL

 

[Kakauia no KA LEO O KA LAHUI.]

 

Aaka                Kamakawai

Aalii                Kamole

Aiea                 Kanawao

Ahakea            Kaunaoa

Ahihi               Kawau

Ahuawa           Kawelu

Akala               Ki

Akia                Kikania

Akiaki             Kikawaio

Akiohala         Kilioopu

Akolea             Ko

Aku                 Koa

Akulikuli         Koaie

Alani               Koali

Alahee             Kolea

Alaalapuloa     Kopa

Aloaio             Kookoolau

Aliinoe            Kou

Amau              Kukui

Ape                 Kuolohia

Apiipii             Kupaoa

Awapuhi         Kupukupu

Awikiwiki       ------

-----                  Lauae

Ea                    Lama

Ekaha              Lanakiawahine

Ekoko             Loulu

Elama              -----

-----                  Maia

Ieie                  Maile

Iii                     Maohoehe

Iiwi                  Makahekili

Ihi                    Makohekohe

Iliahi                Makoloa

Iliee                 Mamaki

Iliau                 Mamane

Ilima                Manewanewa

Iwaiwa                        Manienie

-----                  Mana

O-i                   Moa

Oha                 Mohihi

Ohai                Mokae

Ohe                 Mokihana

Ohelo              -----

Ohia                Maia

Olapa               Naku

Olepe               Nehe

Olona              Nenelau

Ole@               Niai

Opikao                        Ni@

-----                  Nohu

Uala                 Noni

Uhi                  -----

Uhiuhi             Paihi

Uki                  Painiu

Ulei                 Panini

Ulu                  Pala

Uluhe              Palai

Uhaloa             Pau-o-hiu@aka

-----                  Pawale

Hala                 Papala

Halapepe         Papapa

Haouu             Pia

Hau                 Pie

Hei                  Pui

Hinahina          Pilo

Hoe                 Peha

Hoio                Pohe

Hohoiea           Pohuehue

Honohono       Poaiu@

Huehue            Puaiala

-----                  Pukamole

Ka@oe            Puk@awe

Kakalaioa        -----

Kalamalo         Wauko

Kalo                Wiliwili

Kaluha             Wawa@ole

Kamakahala

 

            Ua mak@la na inoa i hae aku o na mea ulu Hawaii, e pakui ia ana; e h@ wai i ke @ inoa i ka Lua@