Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 674, 31 March 1893 — KA HAIOLELO A HON. JOSEPH NAWAHI. Ma ke Kuea o ka Pa'lii, ma ka po Poaha, March 30, 1893. [ARTICLE]

KA HAIOLELO A HON. JOSEPH NAWAHI.

MA KE KUEA O KA PA 'LII, MA KA PO POAHA, MARCH 30, 1893.

E ka Lahui Hawaii Aloha:—Na makamaka a me na hoaloha i akoakoa mai nei, ke haawi aku nei au, i na hoomaikai ana he nui ia oukou. E kuu Lahui Aloha Aina Oiaio; e na makuakane o makou, na kaikuaana o makou, na pokii aloha o makou, na makuawahine o makou, kaikuahine o makou, na keiki a makou, na moopuna a makou, a me na mamo aloha o ka Lahui Hawaii mai na kupuna mai. A no, ua akoakoa mai nei oukou i keia po, e hoolohe no ko oukou pono, a no kekahi manao ano nui e hoikeia aku ana imua o oukou, e ko'u hoa mahope mai o'u. E kuu Lahui aloha, ano i keia wa, ua hauoli au ke hoike ia oukou ua hiki mai ke ola no kakou, a eia oia ke noho nei iloko o keia kulanakauhale, oia hoi o Mr. Blount, ke Komisina i hoounaia mai nei e ke Aupuni o Amerika, e ninau, a e nana, a e ike i na mea a pau e pili ana i ko kakou Aupuni. Ano, i keia po, e pono ia kakou ka Lahui Hawaii e hoopuka akea ae i ko kakou manao Kuokoa me ka hunahuna ole iho, (Hooho mai ke anaina, Ae!) E hoopuka me ka hopohopo ole a me ka wiwo ole, (Hooho, Ae!) Ua pau ko kakou noho mumule ana, (Ae!) Ina e ninauia mai ko oukou makemake, e hoike pololei aku me ka moakaaka, (Ae!) Pehea, Aole paha o oukou makemake i ka hoohui aina ea? (Hooho nui mai ke anaina, Aole! Ao—le!!) He makemake no anei oukou e hoomauia ko oukou noho Aupuni Kuokoa ana [Hooho nui mai. Ae!!] Ua makemake no anei oukou e noho malalo o ko oukou Hae Hawaii? (Hooho nui. Ae! Ae!!) He makemake no anei oukou e hoihoi hou ia aku ko oukou Moiwahine Liliuokalani maluna o Kona Noho Kalaunu? (Hooho kupinai mai ke anaina; A—e-! Ae! Hoihoi koke aku no i keia wa!!! Ano, ua hiki mai ka wa a kakou e hoike aku ae ai i ko kakou manao aloha aina oiaio (Hooho ia mai, Ae!) Mai makau, mai hopohopo; aole he mea nana e hopu ia oukou no ko oukou hoike ana i ko oukou manao; no ka mea, eia ua hiki mai ka Lunakanawai Mana Nui, nana e hoolohe i ko kakou mau pilikia. [Hooho nui ia. Ae! Aohe maka'u!I Aohe hopohopo i koe!!! Ina ua piha ko oukou mau puuwai i ke Aloha i ko kakou Aina, e hoike mai i ko oukou ohohia nui me na leo huro. (Hooho mai ke Anaina ekolu huro; Huro! Huro!! Huro!!! ) Ina he ohohia oukou no ka makemake e mau ke kuokoa o ko kakou Aina aloha, e hoike mai i ko

oukou ohohia me na ieo huro. (Hoohoia mai he ekolu huro. Huro! HuroI! Huro!!! Ina oia maoli ka makemake io o ko oukou mau puuwai, o ka hoihoi hou ae no i ko kakou Moiwahine i Aloha nuiia, Liliuokalani, ma ka Noho Kalaunu o Hawaii, alaila, o keia no ka manawa e hoopuka ae ai i ko oukou manao ohohia oi kelakela. (Hooho kupinai mai na leo huro o ke anaina: Huro! Huro!! Huro!l! Huro!--!) Ke hoomanao nei au, iloko o o na la i hala ae nei, ua ike no kakou i kaumaha a me na luuluu i kau iho| maluna o kakou, e pili ana i ko kakou kulana aupuni. Ua kaomiia kakou a pilipu ilalo, a ua noho kakou me ka pilihua; a ua hoomanawanui nae kakou me ka malama a hiipoi aku i ka maluhia o na hoomalu ana mai o ke Aupuni Kuikawa. E ninau aku au ia oukou e ka lahui. Ua hana anei oukou i kekai hewa? [Hooho ia mai: Aole!] Ua hana hewa anei ka Moiwahine i kona manao ana, e hooko i ka makemake o kona lahui ? (Hooho ia mai: Aole !) Ua ike no kakou ua hana ia keia mau hana alunu manao ino maluna o kakou me ko kakou hana hewa ole. [Ae!! Ua laweia aku nei keia hana i ka aina mamao he aneane 5000 mile mai ia kakou aku nei, a na kekahi lahui malihini e hooholo mai, no ko kakou pono, a i ole ia, no ko kakou nele i ko kakou noho Kuokoa ana. Ke hoomanao nei au, he aneane like na mea i hanaia mai maluna o kakou, elike me kela moolelo o na keiki a lakopa, iloko o na makahiki loihi aneane 5,000 i hala. Ua hana ko lakou makuakane i wahi aahu onionio no losepa, kana keiki punahele i aloha nui ai; ua hoouna oia ia losepa e hele e ike i ka noho ana o kona mau hoaha- nau ma ka aina mamao: Ua hele o Iosepa, a iaia ma kahi mamao, ua ohumu ino kona mau kaikuaana e pepehi iaia a make; ua hoole nae kekahi mau kaikuaana; a ua olelo, e kiola maloko o kekahi lua. Ua haku lakou i moolelovhoopu- nipuni, a ua lawe ae i ko losepa aahu a kupenu iho la iloko o ke koko o ke keiki kae a lakou i pepehi ai, a hoouna aku la i ko lakou makuakane, i mea e kuhihewa ai oia, ua pau i ka ai ia o losepa e ka Ilio hihiu. E ka Lahui Hawaii Aloha! o ko oukou noho Aupuni ana, eia kai ohumuia e pepehi a make loa aka, i keia wa ua aloha mai ke Akua ia oukou, a ua hoolohe i ka oukou mau pule, a hoopakele ia oukou mai na lima mai o kela poe Komisina lokoino i holo aku nei i Amerika. O keia Hae Hawaii (paa ae la ka Hon. J. Nawahi i ka Hae) me kona mau kahakahana onionio, ma ka hoohalike ana, oia no kela kapa onionio i hooaahuia maluna o Iosepa. I keia wa, e nana aku oukou i ka Hale Alii, ua kiloi ia ua

hae nei iloko o ka lua e na poe lokoino aole ona kau mai iluna. Ua laweia ua hae nei a kupenuia iloko o na moolelo hoopunipuni a ua poe Komisina i holo aku nei i Wasinetona; e olelo ana ua ae aku oukou ka Lahui Hawaii e hoohui Aina me Amerika Huipuia. He oiaio anei ua ae aku oukou? (Hoole mai ke anaina, Aole! Hoopunipuni o Kakina ma!) Ano e ka Lahui, eia ua hiki mai nei ka Lunakanawai e kaupaona i ko kakou mau pilikia, a me ko kakou mau luuluu: e pono e hoike pono aku kakou imua ona i ko kakou makemake. A oiai paha oia a me kana wahine e maalo ae ana imua o ko kakou mau maka, e pono no kakou e hoike aku i ko kakou aloha a me na mahalo ana, ma ka hoopuka ana aku i ka huaolelo; Alo—ha, Alo—ha, Alo—ha ke Komisina. Ano me keia mau manao ke haawi aku nei au i na hoomaikai ana ia oukou, me ka manaolana e hookoia ko oukou mau makemake, a e hai aku kakou me ka malama i ka maluhia, a na ke Akua e aloha mai ia kakou.