Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 677, 5 April 1893 — Page 2

Page PDF (976.61 KB)

This text was transcribed by:  Lianne Hee
This work is dedicated to:  Maxine Leinaala Porter Hee

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

JOHN E. BUSH,

Lunahooponopono a me Puuku.

POAKOLU, APERILA 5, 1893

KE KULANA.

     He mea oiaio, ke hoomanao kakou i ka manao o ka lahui maoli o Amerika, aole e ae ia ana ka hoohui aina, no na kumu he lehulehu.  O ka mua he kue loa ia mea i ke kulana i kukulu ia ai ko lakou Aupuni e na makua nana i kukulu i ko lakou kuokoa ana.

     He lehulehu na olelo ao naauao a Wasinetona, ke kanaka kaulana i kapaia ka makua o kona aina, a me kona mau hoa me ia i paio ai no keia mau kumu – freedom and equality ke Kuokoa a me ke Kaulike Maluna o keia mau hua olelo i paio aku ai na Panalaau o Amerika ia Enelani makua a hiki i ko lakou Kuokoa ana.  Mamuli o keia mau olelo i hooulu ia ai ke aloha aina ke aloha Lahui o na Amerika a no ia mau olelo no hoi i waiho mai na makua o ke Aupuni Amerika i ka lakou olelo, aole lakou e hoopoina iki ia kuleana o lakou a aole hoi e pakaha wale i ke kuleana like o kekahi lahui e aku.  Wahi a Wasinetona ma kekahi huaolelo ana, mai noho oukou a poina iki i keia kahua kumu i kukuluia ai ke kela keia o ko kakou kulana aupuni, a ke hoomau a hoopoina ole oukou i keia pela no oukou e mau ai he aupuni nui.  Nani keia mau olelo ao, aole wale i ka Lahui Amerika, aka, i na lahui kanaka no apau.  Eia iluna o keia kahua i loaa ai la kakou keia pakele mai ka lima hao o ka poe kuko hewa ka poe kuko e lawe wale i ko kakou kuleana e noho nei me kakou, oia na keiki a na misionari, a me na haalele ae oia ano like i hele mai ai hui pu me lakou ma Hawaii nei.  Malalo o keia kumu hookahi aole o makou kanalua ke olelo ae, e hoihoi ia mai ana no ke Kuokoa o Hawaii.  Aka aole keia o ke kumu hookahi o ko makou manaolana ana.  He nui ae no.  Ua ku’e keia mau hana i ka pono maoli o Amerika.

     Mai kuhihewa kakou o ka leo o keia poe e koi nei ia Amerika e hana i kekahi hana e kue ana i ka pono a me ke kaulike, he leo koikoi na leo la.  I ka wa o Amerika i lohe ai i na leo hoopunipuni o ka poe i helo aku nei i Amerika e hoolilo i ka pono, ka aina, a me ke aupuni o ke kanaka Hawaii, e hoolaha ana he poe lakou i kauoha ia e ka lahui Hawaii e hana aku, a hoolilo aku, e like me ka lakou i ike ai he pono, ia Hawaii – na manao io mai ka poe aupuni, he mea pono e ae ia ka hoohui ana aku o Hawaii.  Aka i ka hoea ana aku o ka oiaio, na hoopau koke ia na manao hoohihi aina o na Amerika.  Ia wa i unuhuia ai ke kuikahi hoohui aina mai ka Aha Senate, a hoouna ia mai hoi kekahi Komisina i’o kakou nei.

     E imi ana keia Komisina Amerika i ka oiaio o na olelo e na Komisina Aupuni Kuikawa i hoouna ia mai nei aku, i ka oiaio o ka mea i olelo ia aku, na ka lahui Hawaii keia hookahuli aupuni, na lakou i hoopau ka Moiwahine a pela aku, na mea no a pau.  E imi ia ana no hoi ke kumu a me ka hana a ke Kuhina Amerika i hana ai ma keia mea, a me ke kuleana o kona hana ana, a pela aku, a me ka ke Kapena Wiltse o ka Bosetena i hana ai, Pela no hoi, e imi e loaa ka oiaio o ka aoao o ka Moiwahine a me ka makemake o ka lahui.  Nolaila e kali kakou, a e hoomanawanui, a mai kaniuhu.

He Wahine Ulaia.

     I ka la i hoihoi ia ai o ka Hae Amerika i lalo,  a hoihoi hou ia ai na koa i ko lakou mau moku kaua e ku ana kekahi Babulona Nui, me na manao daimonio iloko ona, elike me na uhane ino iloko o ke kanaka.  Hoomaka koke aku la oia e paipai i na kanaka Hawaii e huro i ka wa o ka Hae e hoihoi ia ana ilalo, me ka manao i kumu e hoimihala ai i ka Lahui Hawaii, ka lahui o ka makuahine o na wahine la, i kumu ai, a i nunui ai na lehelehe puna ona i ka la, a loaa ua mau puna la e pauma ai i na huaolelo hoino i ka lahui o kona makuahine.

He Kaula Hoopunipuni.

Ma kana olelo e ike ia ai ka oiaio o ke Akua kaula.  He olelo keia i kupono e ana aku ai i na olelo kaena a na kaula, i ike ia ke kupono o ke kapa ia ana he hoopunipuni na @ i olelo ai, “aole ka Hae a lakou i huki kolohe e ai e hoihoi hou ia ilalo.”  Ua hoike mai hoi na hana i hana ia he kaula hoopunipuni keia poe, eia ke kumu i he hewa ai ka lakou hana.  Aole lakou i hooko i ka pono, a hoopuka iho i ka wanana maluna o ka pono e kuai i ka hooiaio ia mai e ke Akua.  No ka mea o ka hookiekie, aole ia he mea i ae ia e ke Akua, a e hoohaahaa ia no ia no ia mea.  He hewa ke kuko, kap akaha, a pela aku.  Ua olelo ia o ke kanawai he Umi oia ko ke Akua ana hoopono, a oiai ua hahaki na kaula i ko ke Akua kanawai, ua hoopunipuni lakou, ua hookiekie ia lakou maluna o ke Akua.  Ua hookano, a wahi a ka olelo o ka OIAIO, e hoohaahaa ia no lakou.

     Maloko o ka Aha kuka o ke Aupuni, ua makemake kekahi poe hoa e hoopau kokeia o Mr. W. Hill mai ka noho Luna Leta nui ana, a o kekahi poe hoi e ka ua ana a mahope aku, oiai he nuhou ano kaumaha keia ke loaa aku iaia oiai oia iloko o ka nawaliwali e noho nei iloko o keia mau la.  Ua hooholo no ka hapanui e hoopau ia Mr. W. Hill.

PUEHU KA HULU

-O NA-

KINI OPIUMA

206

Aihueia Mailoko mai o ka Halewai.

     Malalo o ka mana o ke Kanawai hou e pili ana i ka hooponopono ana i ke kulana o ka Papa Ola; Ua loaa ka mana i ka Papa Ola e kii a hoihoi mai malalo o kona malu ka malama ana i na opiuma a pau loa i hopu ia e ka aupuni e waiho ana ma ka Halewai.

     Ma ke awakea Poaono o ka pule i hala, i ike mua ia ai keia aihue e C.B. Reynolds, Luna Hooko o ka Papa Ola.  Ma ka la 8 o Maraki, 1977 tini opiuma e waiho ana ma ka lima o ka Ilamuku iloko o ka Halewai.  O keia huina ua hoihoi ia mai ia iloko o ko C.B. Reynolds lima ka malama ana.

     Ua waiho aku la no o C.B. Reynolds i keia mau tini opiuma iloko no o ka rumi i waiho mua ia ai ma ka Halewai, a hiki i ka manawa i loaa ai kekahi poe no ke kuai ana aku.  He laka ano hou loa (yale lock) kai hoopaaia ma ka puka o ka rumi opiuma, aole o Mr. Reynolds i hele hou aku i ka Halewai a hiki i ka la 27 o Maraki, ua hele aku oia no ka hookomo hou ana aku i na tini opiuma 9 i hopu ia ai iloko oia mau la, ua loaa aku no iaia na mea a pau me ka maikai.  O ka manawa hope loa a Reynolds i hele aku ai ilaila oia no ka Poaono i hala, ua hoouna ia mai oia e hele aku e wehe i ua rumi nei, oiai aia iloko olaila kekahi mau pu o ke ano kahiko (musket) i makemake koke ia e ke aupuni e komo koke mai iloko o ko lakou lima.  I kona hookomo ana aku

i kana ki iloko o ka laka, aole he hiki e hemo ka laka, nana pono iho la oia i keia laka, a ike iho la he laka hou keia i hoopaaia e kekahi mea e, aole o ka laka mua ana i hoopaa ai malaila.  Ua une ia no ke pani puka a hemo helu ia iho la na kini opiuma a ike ia iho la he 206 kini i aihue la. 

     Ua maopopo ole ka mea nana i aihue, aia no nae iwaena o kekahi poe oloko o ka Halewai keia piko pau iole.

     Ua manao wale ia na kekahi mau mea elua i hana i keia hana, hookahi o laua i hoopau ia a hookahi eia no ka noho nei iloko o ka Halewai, aia no i waena no o lakou keia mau mea i hoohuoi ia no keia aihue.

Aihue i ke Awakea.

     Ma ke awakea o ka Poakahi nei, ua komo aihue ae la kekahi haole i ka Hale Hana Uwaki o kekahi Iapana e ku nei ma ke kini o Alanui Beretania a me Nuuanu, o ka manawa i hana ia ai o keia hana oia ka manawa i hoi ai o keia Iapana e ai i kona aina awakea, ua pani ae la oia i na puka o mua o kona Hale Hana, a koe ka puka ma ka aoao, ua waiho hamama iho la oia ia puka me ka manao ole ae he aihue kekahi i ke awakea.

     Iaia nae i hala aku ai, a mahope iki iho ua pii mai la ka makai ma ke Alanui Beretania ike mai la oia i kekahi mea maaloalo ana iloko o keia hale.

     I kona hiki ana mai ninau aku la oia i kekahi poe kanaka e noho ana malaila, i na ua ike lakou i kela kanaka iloko o keia hale mamua iki o kona hiki ana aku.  Ua hoole mai keia poe, ua hele loa aku la ka makai e nana no keia kanaka a ike aku la oia i keia haole aihue, kahea aku la oia e ku iho, no ka mea ua komo oia iloko o kela hale, ua pane mai la keia haole, aole a’u mea i lawe mai nei, ua hiki aku la ka makai malaila a hopu aku la i ka haole, hoomaka koke iho la oia e huli,

ua loaa aku la iloko o na pakeke o kona kuka e komo ana, he 27 uwaki pakeke, ua lawe loa aku la ka makai iaia no ka halewai a malaila oia i hoike aku ai i  kona inoa o William Wilson.  Koa no keia haole aihue o ka aihue ana i ke awakea. 

     E mahalo ia oe e kela Makai Hawaii makaala.

EO INA PUKIKI

     Ma ka hukihuki kaula i malama ia ma Manamana i ke ahiahi Poakahi nei mawaena o ka Hui Hawaii a me ka Hai Pukiki; ua ahai aku la ka Hui Pukiki i ka Lanakila o ka la.  Ua lilo ia lakou ka makana mua a me ka inoa Hanohano no ka ikaika i keia kau.

     I ka hoomaka ana i kinohi loa ua lilo i ka Hui Hawaii ka Hui Pukiki 9 iniha, iloko o 5 minute ua hoomaka aku la ka ilio ana i ka Hui Pukiki o ka manawa i huki ia ai ka hui Hawaii e ka Hui Pukiki he 33 minute.  Mamua o ka hoomaka ana e huki, ua manao ia na ka Hui Hawaii ke @, ka na ke keiki o Potugala.  Ua hoike mai kekahi mau Pukiki ua makaukau mau lakou e hukihuki kaula me ka Hui Hawaii ina manawa apau e makemake ai ka Hui Hawaii.  Pehea ana la oukou i keia mau olelo a na keiki o Potugala.

     Ua hoi hou ae nei o Ewaliko i ka hana paipu wai no ke aupuni, ma kahi o Ahka i waiho mai.

     U hele aku o Peresidena Dole a me na hoa o ka Aha Kuhina e ike ia Komisina Blount.  Ua hala he hookahi hora a oi’o ko lakou noho ana maluna o na hana Kalaiaina.

HE MANAO AKEA I KA LAHUI.

     Mamuli o ko ka Hon. John E. Bush hoi ana mai nei, ka Ona ponoi o na Nupepa KA OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI; Nolaila, mai keia la aku, na waiho aku au i ko’u noho Lunahoo-

ponopono ana, a me ka noho Puuku ana no ia mau pepa; O na kauoha nupepa a pau loa, na kakau manao ana a me na hookaa dala ana, a pela aku, e hoouna pololei ia mai ma ko Hon. John E. Bush inoa.

                                                                                                JOSEPH NAWAHI.

Honolulu , Mar. 27, 1893.

HE OLELO HOAKAKA AKU.

     Ua ike au ma KA LEO O KA LAHUI o Maraki 29, 1893, ma na mea e pili ana ma ka’u haiolelo ma ka halawai ma Arlona Hale.

     Ua kono ia mai au e haiolelo, ua hai au i ka olelo, ma ka hapa mua nani kela.  Ma kahi o ke koi ana mai o na haku e kakau inoa, aole i pololei kela.  Ua manao au i na e olelo mai kuu mau haku e kakau inoa ma ka Hoohui Aina, aole au e ae, e hoole ana no au.  Ma kahi o ka pau i ka hana, aole i pau, ma kahi o ka luna kii, aole he luna.

     Ke noi ia aku nei ka oluolu o ka Lunahooponopono o KA LEO O KA LAHUI, e hoopololei ia elike me keia a’u e kakau nei, a o keia ka pololei.  Me ka mahalo.

                                                                        JOHN HILO KAHIAPO.

            Aina lewa i ke kai, April 3, 1893.

NUHOU KULOKO,

     Ua lohe ia mai e kukulu ana ke Aupuni Kuloko i puali kumau hou.

     Ua wawa wale ia ae no ua hoike ia aku ka lohe ia Kimo Boe, Keoki Samika a me Tripp e hoihoi koke ae lakou i ko lakou mau hookohu.

     Ua hookohuia o Mr. W.G. Weedom i Hope Luna Helu Auh@ no ka Mokupuni o Oahu nei.

     Ua hooholo ka Aha Kuka o ke Aupuni Kuloko ma ke awakea Poakahi nei e hoopaiia Kahikina Kelekona.  Aole i maopopo loa ka uku hoopai a ka Aha Kuka o kau @ ai maluna o ko makou makamaka.

     Ua hoikeike ia mai makou ma ka la inehinei na kii pena ia me ka maiau nui, oia hoi ka hale aohe o na makua o Laieikawai a me ka Heiau ma Hana Maui, ke kiowai o Waiapuka i huna ia ai o Laieikawai ma Laie Koolauloa, Oahu.  Ke kiowai o Paliuli malalo o ka Moku Lehua o Panawea ma Hilo Hawaii.  He nani keia i ike mua ole ia e kakou na Hawaii, e hele kino ae ne ma ke ahiahi Poaono ae nei la 8 o keia mahina.