Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 688, 20 April 1893 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Ka Leo o ka Lahui

John E. Bush, Lunahooponopono a me Puuku.

Poaha, Aperila 20, 1893

 

Olelo Hoolaha.

            Eia ma ke Keena o Ka Leo o ka Lahui kekahi mau Buke Inoa o ka Hui Hawaii Aloha Aina.  He wa kupono keia o na Hawaii Ponoi e hoike i ko lakou Makee Kuokoa, ko lakou Aloha Aina a Aloha Kuokoa.  Ma ke Kauoha.  J. K. Kaulia.  Kakauolelo o ka H. H. Aloha Aina.

 

He Manao Akea i ka Lahui.

            Mamuli o ko ka Hon. John E. Bush hoi ana mai nei, ka Ona ponoi o na Nupepa Ka Oiaio a me Ka Leo o ka Lahui, Nolaila.  mai keia la aku, ua waiho aku au i ko'u noho Lunahooponopono ana, a me ka noho Puuku ana no ia mau pepa; O na kauoha nupepa a pau @.  na kakou manao ana a me na hookaa dala ana, a pela aku, e hoouna pololei ia mai ma ko Hon. Jno. E. Bush inoa.  Joseph Nawahi, Honolulu, Mar. 27, 1893.

 

Kahea Halawai Aha Elele Nui.

            Ua hooholoia e ka Aha Hooko o "Ka Hui Hawaii Aloha Aina" a na kane; o ka Poakahi la 1st. o Mei, M. H. 1893, e hiki mai ana, oia ka la e malama ia ai ka halawai nui a ka Aha Elele a ka Lahui ma Honolulu nei.

            Ua makemake ia na Elele o kela a me keia Apana e hiki mai ma Honolulu nei, i ka manawa i hoike ia ae la maluna.  J. A. Cummins.  Peresidena Hanohano  Jos. Nawahi.  Peresidena.  Honolulu Aperila 12 1893

 

Ka Ouli o ka Manawa.

            Mai ke kukulu ia ana o ke Aupuni Kuikawa i ka la 17 o Ianuari 1893 nei, a hiki i keia la, ua ike ia na ouli penei.

            Ua hoouna ke Aupuni Kuikawa he mau Elele o k@ lakou aoao i Amerika Huipuia.  no ka imim ana i ko lakou pono; aka, malalo o ka ouli ka manawa, a me na kahoaka i ike ia, ua puhili na manao uilani o ua mau Elele'la ma o ke akea o ka puuwai, a me ka noanoo o ka poe Amerika oiaio, a ua hoonahua ia ua mau hana lima nui nei.

            A o ka hopena hoi i hiki mai, ua haule loa, na hana i upu ia nou e Hawaii Ponoi.

            Ua hoouna hoi ka Moiwahine, he Elele ma kona aoao, a pela ma ka aoao o ka Lahui, a o ka mea i ike ia, e na ouli o ka manawa, oia hoi ka hoouna ia ana mai he Komisina mai Amerika Huipuia mai e ku ana nou e ka Lahui Hawaii.

            A ua ike hou ia hoi, he ouli hou oia hoi, ua hoala ia ae he Hui Hawaii Aloha Aina, e kue ana ina hana Hoohui Aina, a me na hui e ae i hoao iu e kukulu iloko o keia Pae Aina.

            Hoea hou mai la he ouli hou, e hoike ana, ua haule loa ka Hoohui Aina, a ua pau loa kona noonoo ia ana.

            A o kekahi o na ouli i ike hou ia aku oia na hana hoopaha'oha'o Iike ole o na ano he nui.

            A ma keia, ua maopopo i ka lahui na mea a pau, aohe wahi ponalonalo i koe aku.

            Oiai ua malamalama, e like me ka la i ka awakea, ma keia ke olelo nei makou, o na manao nonohua, a ake e kapae loa i ka Moiwahine a me kona lahui aloha, mai na hooponopono Aupuni Kaulike ana o ko Hawaii Pae Aina; oia hoi aole e ko ana ia mau upu.

            E hiki mai ana ka la, e haaheo ai o Hawaii nei, ae o-hou, ai ke ahi o ka lanakila, ma na kapakai o ko Hawaii Pae Aina.

 

Ua Maopopo Loa.

            Me he la, i na aia ka mana o ka hoihoi koke ana ae i ke aupuni moi kumukanawai, malalo o ka Moiwahine Liliuokalani, ma ka lima o Mr. Blount i keia manawa, aole e kala i hooko ai oia ia mea.  He hiki no ia kakou ke hoomaopopo ma kona mau helehelena, kona naau hoopono, kona puuwai aloha, kona ike i ka lahui Hawaii, mai ke kiekie a ka haahaa, eia kona manao aloha me ka lahui Hawaii.  Nui na Hawaii e hele nei e ike ia ia, a aole he hookahi i hoole ia.  Nani ka naau o keia kanaka.  Nani ka naau o keia kanaka.  Ua pina oia i ko ke Akua mau haawina, a ua hiki ole i na pelo, na ohumu, na niania a me na hana ino hilahila ole a ka poe hoohui aina i hana aku ai mia, ke hookahuli ae i kona naau.  Pomaikai kakou i ko ke Akua alakai ana i ka Peresidena Cleveland, e @ i ke kuikahi hoohui @l@a @ na Keiki misionari i hana aku nei, a paa ma kona lima, i ka hoouna hookahi ana mai ia Hon. Jamea H. Blount, e imi i ka ciaio o na mea i hana ia a hoike aku i ke Aupuni Amerika.  Ua pomaikai kakou, no ka mea, he hoopono o Mr. Blount, he hoopilimeaai ole, e hoike ana i ka oiaio, a o ka oiaio wale no - a mamuli o kana hana, he mea maopopo e ahewa ia mai ana o Mr. Stevens, ke Kuhina Noho o Amerika, no kana mau hana i hana ai, e like me ka ahewa ia o ke Kapena o ka Bosetona i hoi aku nei.  Ma keia mau kumu, he la, eia ae ua kokoke mai, e nau ana ke ku'u o ka poe hoohui aina, a e hauoli ai ka lahui manaoio a hilinai i ko ke Akua lokomaikai, e hoi hou mai ana ke ea o ka aina i ka pono e like me mamua.

 

Ka Leta A Kakina.

            Ua hoolaha ia ae ka leta a Mr. Kakina ia Akoni Rosa, ma ka Avalakaika.  Ua hoomaka mai o Kakina i kana leta a Rosa aku o Maraki @ Eia penei ka hookumu ana:

Hoaloha Rosa: -Eia kau o ka la @ o Maraki ma ko'u lima.  He minamina au i ko na keiki puhi ohe hahai ana i ke alanui a lakou i lawe ai.  E pili ana i ko'u malama ana ia lakou ma Kikago, ke hoomaikai aku nei au i kou hoomaopopo ana ma keia mea a me ko lakou hilinai ana ia'u; aka, no kekahi kumu aole e hiki ia'u ke lawe ia hana,

            O ka nui o keia let@, e ao mai ana o Kakina ia Rosa, a no Kolo@a a me kekahi poe e aku, oiai "e nana mai ana kekahi heluna nui o na kanaka ia oe a me Kolohana a me kekahi poe e aku, no ko lakou manao a me ka ike; a i na e lawe ana oe i ka nana@na haiki o keia mea, a me ka palahalaha paha, e lilo ana ia he mea nui i ka hooponopono ia ana o ka ninau e ku nei."  He nui keia, a oi aku, a maanei ka lahui e ike ai, ka lauwili o ka iwiaoao o kanaka @ manao lakou, he mea hiki ke hoololi ia ka naau o kanaka Hawaii.  Ina no he anela o Kakina, o Rosa, a o Kolopana, aole no e loli ana ko ka lahui manao ma "ka ninau e ku nei."  oiai aole he elua ano o keia ninau a he elua aoao a ke kanaka e ku ai, -no ko Kakina ma aoao paha, no ko ka lahui Hawaii paha.

            O ka nui aku o ka leta.  he mau olelo wehewhe a ao pu hoi a kekahi kanaka, i like me ke ano o ka ka mea i hoaa, e hopu a e hapapa ana ma o a maanei i wahi e mama ai ka noonoo no kekahi mea ana i manao nui ai a ua haule pu ma kekahi wahi e paipai mai ana e kokua ia aku ka "ninau e ku nei" i pono ai, a ma kekahi wahi hoi me he la e i mai ana, ina no aole e kokua ia mai ana, alaila, e ko aku ana no ke ano o ka ninau e ku nei" ma ka hoomalu ana o Amerika i ke kulana aupuni e ku nei, ke aupuni autocractic, he aupuni lima nui e like me ko Rusia.  He nui aku na ano o na olelo, aka, e like me ka makou e olelo nei, ua hoka ka mea nana keia leta, a ke helu nei i kela a me keia mea me ka hopohopo i ka hoike pono mai i ke ano o kona manao a me ka mea a kona mau hoaloha e hana aku ai a e ao ai i ka lahui e hana aku.  O ko kakou kamaaina ia Kakina, a me kana i hana ai, oia wale no ke ki e akaka ai keia moeuhane ona e helu mai nei.

 

Ka Rev. Timoteo.

            Nui ka mahalo ia o keia haipule oiaio.  He aloha nui na makaainana o kona apana ia ia, a o ke kumu, o kana mau hana aloha oia no kona lahui ponoi, kona Alii, a me kona one-hanau.

            Iloko o ka hoopili wale o na kahunapule, mahope o kahi apana palena a lakou, he mea hauoli ka ike ia ana o na kanaka e like me ko Mr. Kimokeo ano.

            O keia na Kahu-hipa oiaio e laka ai ka lahui, e hoomau aku oe e ke kanaka Kuokoa, oiai, na ka hoopono i hoolilo ae ia oe i kanaka Kuokoa a e lanakila hoi maluna o na enemi o kou lahui, e ake ana @oi e kuai mai ia oe e kumakaia i kou aupuni, no na dala i luhi ai, a i lulu ia hoi no ka hana a ke Akua.  Me oe ko makou mahalo.

 

Mai Pihoihoi.

            O ka makou keia e kauleo aku nei, mai pihoihoi, mai kanalua, mai hoi hope, mai puni wale i ka ae aku i ko kakou aina e hoohui, e holilo e kumakaia i keia poe puni dala iloko nei o ko kakou aina.  Na lakou no ia @ hi o hele i o a ia nei, o ka kakou hana no ka malama i ka maluhia, na lakou no ia e kupaka, o ka kakou no ka hoalu aku a hiki i ka pau ana o ko lakou aho, a luhi a manaka, o ka kakou wa ia e hauhoa ai i na kaniai o keia poe kolea kauahua me na umiki iole, a ike iho lakou he hana hewa keia, a pela aku hoi kela.  Nolaila, e manaolana kakou, na ke Akua Kahikolu e kokua mai i ka poe pono, aole i ka poe alunu.

 

Telegarapa Kakaulima.

            Ua hoao ia mai nei ma ke kulanakauhale o Kikako ke Telegarapa Kakaulima kupanaha a Elisha Grays he kanaka noeau ma na lala kiekie o ka ike, imua o kekahi poe kakau nupepa a me kekahi poe e ae i konoia e hele mai e ike kumaka i keia mea kupanaha.  O ka inoa maoli o keia mea kupanaha hou he "Telautogarapa."

            E hoopaa ia ma kekahi poo o ka uwea kekahi peni a pela no hoi ma kekahi, i kou manawa e kakau ai ma kekahi poo o ka uwea e kakau ai ma kekahi poo o ka uwea, e oni ana ka peni ma kekahi poo, a e paa ana iluna o ka pepa e like loa me kau i kakau ai ma keia aoao, ina he kii a manao paha, a e like loa ana me kou kakaulima ma na apo a pau.  Ua hiki ke hoohana ia no na haneri mile he lehulehu, he oi ioa aku ka maluhia o keia, mamua o ke Telepona o keia manawa, e hoomoe koke ia ana na uwea o keia ano.  Ua hauoli na mea a pau i ka holopono ana o keia uwea hou.

 

Mokuahi Auseteralia.

            Ma keia huakai mai nei a ka mokuahi Auseteraiia, ua holo ia eia na mile 2100 iloko o elima la 19 hora 33 minute.  I ka malama o July 1883 ua holo mai ka moku ahi Mariposa iloko o na la 5 a me 20 hora, oia ka manawa holo loa i ike ia a hiki mai la @ ka Poalua nei April 18, 1893.

            Ua ku o Mariposa no aneane e umi makahiki, oia ka oia o ka moku holo loa, a i ka Poalua nei ua eo oia ia ka Auseteralia, he 27 minute emi iho.

            Ma keia @ iho, Apr. 22, e wehe hou ai ka H. M. H. Noeau i ka lakou aha mele.

 

Hohoma na Helehelena

            Ma ka Poalima nei i ka wa a ka Mokuahi Australia i pili mai ai i ka uapo, aia he mau luna aupuni e kuku aku ana mauka o ka uapo, e kali aku ana o ka poha mai o kakhi leo waiwai mai ka lehelehe mai o na ohua e kalele muku mai ana ma ka palekai, he mea pahaohao nae no makou, ka ike ana aku aole ia mau kahoaka iluna o na ohua oneki, he malie, a kukule wale no lakou a pau, a @ ia ano hookahi, ua pahola like ia ano mai hookahi malui a o keia poe o uka aku nei.  Aloha no paha o Punana ka mea nana e hukihuki na kukuna o ka la, Haule pa-hu na ma @aolana.

 

He Mea Kupanaha.

            Ma kekahi o na halawai makaainana i kukuluia e kekahi Elele o ka aoao Hoohui Aina, ma ka mokupuni o Hawaii, ua ike ia penei.  Ua hoopiha ia ka hale halawai e na kanaka Hawaii.  a me na haole, no ka makemake e lohe pono i na kumu hana a ka aoao Hoohui Aina.

            I ka wa nae i ku mai ai ka mea nana ka halawai i kahea, a hoomaka mai la e wehewehe i ka pono a me ka pomaikai o ka Hoohui Aina, oia ka wa i ike ia ai na kane a me na wahine, i ke ku ana ae iluna a haalele iho la i na noho a puka aku la iwaho, a ma ia ala hookahi ua pau pu na haole i aloha ia Hawaii nei i ka hele pu; a koe kakaikahi iho ke koena, a oia ka wa i lohe ia aku ai ka leo o ua Elele Hoohui Aina nei, i ka pane ana ae.

            He mea kupanaha, o ka lahui Hawaii oiaio, a'u i aloha nui ai i ike ia hoi, he lahui oluolu loa, eia ka hoi ua huhu iho nei.

            Oia ka wa i pane ia aku ai, nawai hoi e ole ka huhu, ua lawe ia aku nei ka hoi a Amerika ka hoolaha ia, he lahui hupo ka lahui Hawaii a ua like ka hoi makou me na negero ka hupo haalele loa.

            Nolaila, aole o makou makemake i kau haiolelo, a he hue loa makou i ka Hoohui Aina, oiai hoi, he aupuni alii ko makou.

            Ma keia, ke olelo nei makou o ke kulana o na kanaka Hawaii oiaio a pau, he mea nui loa ke aloha aina ia lakou a me ke aloha Moi.

            A oia ka makou e haawi aku nei i na hoomaikai kiekie ana i ka lahui Hawaii oiaio, no ke kupaa ka luli ole a me ka onipaa o ke aloha aina oiaio.

            Ua mau ka Ea o ka Aina i ka pono.

            Me ke Kinau o ka Poalua nei i kau aku ai o Geo. J. Kanikau, ke poo kumu hou o ke kula olelo haole o Mahukona, Hawaii.  Imua e ka opio!