Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 690, 24 April 1893 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI

JOHN E. BUSH

Lunahooponopono a me Puuku.

 

POAKAHI, APERILA 24,/1893

 

OLELO HOOLAHA.

            Eia ma ke Keena o KA LEO O KA LAHUI kekahi mau Buke Inoa o ka Hui Hawaii Aloha Aina. He wa kupono keia o na Hawaii Ponoi e hoike i ko lakou Makee Kuokoa, ko lakou Aloha Aina, a Aloha Kuokoa.

            MA KE KAUOHA.

                        J.K. KAULIA.

            Kakauolelo o ka H. H. Aloha Aina.

 

HE MANAO AKEA I KA LAHUI.

            Mamuli o ko ka Hon. John E. Bush hoi ana mai nei, ka Ona ponoi o na Nupepa KA OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI; Nolaila, mai keia la aku, ua waiho aku au i ko’u noho Lunahooponopono ana, a me ka noho Puuku ana no ia mau pepa; O na kauoha nupepa a pau loa, na kakau manao ana a me na hookaa dala ana, a pela aku, e hoouna pololei ia mai ma ko Hon. Jno. E. Bush inoa.

            JOSEPH NAWAHI,

Honolulu , Mar. 27, 1893.

 

Kahea Halawai Aha Elele Nui.

            Ua hooholoia e ka Aha Hooko o “Ka Hui Hawaii Aloha Aina” a na kane; o ka Poakahi la 1 ^st . o Mei, M. H. 1893, e hiki mai ana, oia ka la e malama ia ai ka halawai nui a ka Aha Elele a ka Lahui ma Honolulu nei.

            Ua makemake ia na Elele o kela a me keia Apana e hiki mai ma Honolulu nei, i ka manawa i hoike ia ae la maluna.

            J.A. CUMMINS.

                        Peresidena Hanohano

            JOS. NAWAHI.

                        Peresidena.

Honolulu Aperila 12 1893

 

HE HOKA MAOPOPO.

            I na he ano ko ka huaolelo, alaila, ua hiki ia kakou ke puana ae ua hoohoka ia kekahi poe, a oia poe aole hoi o ka aoao lahui a makee ana i ko lakou kuokoa, ke onehanau o lakou mau kupuna, a me ku kuleana hoi o ko lakou mau alii, aka, o ka poe hoi i ake nui e hoolilo i ke kakou mau pono a me ko kakou kuleana. O ka mua loa o keia poe, oia hoi na Kahunapule o ka Hoomana Kalawina imiwaiwai. A ponei ko lakou moolelo i @ he ia ai: Hele aku nei keia poe, @ hilahila makou i ka hoopuka i @ lakou inoa, he haole Amerika @ lakou poo, a o na Hawaii hoi, he @au apahu kino waihona ai kekahi a he mau huelo kekahi, o keia kino o ka hoomana mamona maopopo. I ko lakou kai ana aku a komo iloko o ka ipuka pa o kahi o ke Komisina Amerika Blount, hoomaka mai nei ka poe kalaiwa-kaa a me kekahi poe e ae i ike he poe kumakaia aina keia, e hoohenehene. Ku aku nei keia poe iluna o ka lanai o ka hale; hemo mai la hoi ke Kakauolelo Mills a ke Komisina, a haawi mai la i ke aloha o ka la; ia wa, pane aku nei ke poo o keia kino hoomana, he poe Kahunapule makou o ka Aoao Kalawina, a he poe hoi mahope o ke Aupuni Manawa; ae mai nei ke Kakauolelo e kali oukou, a lohe aku ke Komisina. I ka lohe ana o ke Komisina, kauoha mai la eia i kana Kakauolelo, wahi a ka olelo i lohe ia mai mahope. I aloha ia mai nei oukou, a eia kana i kauoha mai nei, e haawi mai ana i kona mahalo ia oukou, aka, e kala aku oukou iaia, i ka hookipa ana e launa olelo me ia, oiai ua pilikia ia oia i ka manawa’ole.

            Aia ma ka launa ana me na hoohui aina o Kauai, he elua mau Hawaii i hoohoka ia, oia hoi o George Mundon a me ke Kahunapule o Lihue, a o ka hapahaole e noho nei ma ka Oihana Wai, o Charles Notley. Ua olelo ae keia ano kanaka, i kona wa i pa-i aku ai he hoohui aina oia, ua pane ia mai, i kona haohao i kekahi Hawaii e olelo ana peia, oiai, he Eiwa hapaumi o ka lahui Hawaii he aloha aina a he hoole i ka hoohui aina. Me he la keia kanaka o ka lahui olewale, oia kekahi kanaka i loaa i ka mai.

 

KA MR. BLOUNT I OLELO AI.

            Aia ma ka nupepa N. Y. World, Maraki, 1893, keia manao i hoolaha ia na ke Komisina. iaia e hoolauna kamailio ana me kekahi kakau manao pepa o keia nupepa kaulana a koikoi o Nu Ioka. Ke hoolaha nei makou i keia, oiai eia maanei kekahi Lunahooponopono o ka World ma ka Hotele Hawaii e noho nei, oia o Dr. Bowen.

            Ua olelo ae hoi o Mr. Blount:

“Aole o’u kanalua, he hiki no i ka Senate ke hookuhu i kekahi Komite o kona mau hoa ponoi iho, e holo aku i keia mau mokupuni, aka o ka oi aku o ka maikai oia no ko Peresibena Cleyelana hoouna ana aku i kekahi Komite Wae i Honolulu i hana aku i na imi ana kupono a e hoike mai mamua o ka lawe ana i na noonoo hou ana maluna o ke kumuhana hoohui-aina. Aole no i ike ia ke kupono na ka Ahaolelo e kauoha i ka Peresidena e hoouna i kekahi Komisina. E hoomanao oe ua hoouna aku o Mr. Clevelana ia Mr. Sedgwick i Mekiko a ua hookohu aku hoi i kekahi mea i Hayti, i ka manawa o ka hookahuli aupuni ma ia aina. Aia no kekahi puu dala no na hana i ka wa pilikia ma ke Keena Oihana Nui i hiki ke hoolilo ia no na lilo o ke Comisina i Hawaii, a ina keia alanui e hahai ia ua hiki ke hoouna ia na Comisina iloko o na la pokole.

            “Ua kono mai ka hanohano o na Mokuaina Huipuia e hana aku kakou i kekahi huli piha ana o na mea i hana ia e pili ana me ka hana hoohulihia hope loa ma Hawaii mamua o ko kakou hana ana aku. He koikoi loa na mea i hooili ia maluna o ko Amerika mau luna aupuni ma na mokupuni. He oiaio a he oiaio ole paha ia mau mea. Ina kakou e hoouna ana i Komisina e loaa ana no ia kakou na mea i hanaia. He mea hiki ole no hoi i keia aina ke lawe i na kulana e ae, koe kekahi kulana lokomaikai i na mokupuni, a ina hoi ua manao wale ia he mea i makemake ia ka hoohui-aina, e hana ia na keehina a pau me ka hamama a maluna o na hana moakaka. Ke kau nei kekahi alina o na hana pono ole maluna o kakou. E hoomaka kakou ma ka hookumu ana mai a hooponopono a pono kakou imua o na maka o ke ao.”

            Ua hoolaha makou i keia mau olelo i hoolaha ia na Mr. Blount, i holoi ia na manao oiaio ole e kapa ia nei nana, a oia kona manao, e na nupepa e makemake ana e alakai hewa i ka noonoo o ka lehulehu. E like me ka makou i hoolaha ai nona mai mua mai o kona lohe ia ana e hoouna ia mai ana oia he Komisina i Hawaii nei, he keonimana hoopono a kanaka Iuli ole hoi oia mai ke ala o ke kaulike.

 

MAI KAUAI MAI.

            Ua huli hoi mai ka Elele o ka Hui Hawaii Aloha Aina, Kapena Roke, mai ka mokupuni o Kauai mai. Ma kana hoike, ua maikai kanaka Hawaii, aole he loli o ko lakou manao. He nui no ka hooweliweli a na haku aina; e olelo ana, ina aole e ae kanaka e hoohui i ko lakou aina, alaila, kipaku ia lakou a hopu ia na holoholona. He rula mau keia no na haole; i ko lakou la ilihune o ka noho mua ana mai ma Hawaii nei, he maikai wale no ke kanaka maole, he hiki ke hapaoa i kou ipuka, ke hoowalewale i na wahine a me na kaikamahine Hawaii ma ke ano kolohe a me ke ano noho haukae-ua komo pu no na misionari i keia ano, a pela no na keiki a lakou. Aia nae a hoomaka e waiwai, alaila, puka mai ke ano o ka ewe puni waiwai, a ike ole i ke ano mua o ke Karistiano- he aloha.

            Ua olelo ia o na keiki misionari ka oi ma ka hoohui aina. Aole no e nele keia, no ka mea, o ke kuko a me ka hana a na makua, e mau no ia a ke kua-ha o na mamo a lakou. Ke ike ia nei kela ano i keia manawa. O ka oi ma ka hoohui aina, oia no ka hunona a kela haole Beretania i pae mai ai mai Kukane mai me kana ohana keiki e koi nei e hoohui aina, a i hoolilo iho iaia i Amerika i keia mau la hapauea ona; o Wili Laiki, ke Kiaaina hookamani, nana i mali leo ka Moiwahine Liliuokalani a hookohu ia ai he Kiaaina. O kana makana keia, a oia iho la ke ano a me ke ana o na hana a na misionari a me na Keiki misionari, o ka hoomalimali i na ‘lii o ka aina a mahope aku, imi hala, kipi a hoaoe lawe loa i ke aupuni a hoohui aku me kahi o lakou i hookumu ia mai ai, oia hoi me ke aupuni kahi a lakou i noho, ilihune ai mamua o ka hiki ana mai i Hawaii nei. Aole pela na misionari Katolika Roma a no Enelani.

            Aka, ua hauoli makou i ka olelo ae, ke hookokoke mai nei ka la e pau ai keia poe, mai ke kumu a ka lala, no ka mea, aole ke Akua e hoomanawanui no ka wa pau ole i ka poe hoopunipuni a hana hewa. Ke kau mai nei na hoailona o ia haawina maluna o ka poe hana hewa nona keia olelo. “E hele oukou e ka poe waiwai, e uwe oukou me ke aoa aku no na ehaeha e kau mai ana maluna o oukou. Ua popopo ko oukou waiwai, ua pau hoi ko oukou kapa aahu i ka mu. Ua ai ia e ka popo ko oukou gula a me ko oukou dala; he hoike ka popo oia mau mea no oukou, a e ai aku i ko oukou mau io me he ahi la. Ua hoiliili oukou no na la mahope. Aia hoi o ka uku o ka poe hana (mahiko a hana e ae i uku kupono ole ia) nana i hoilii na hua o ko oukou mau mahina ai, ka mea a oukou i ana ma na hana apuka, eia ke uwe nei; a o ka leo ehaeha o keia poe nana i hoiliili ua komo aku iloko o na pepeiao o ka Haku o Sabaota. Ua noho lealea oukou ma ka honua me ke kuulala loa; ua kupalu oukou i ko oukou naau no ka la o ka lukuia. Ua hoohewa oukou a ua pepehi aku hoi i ka mea pono; aole oia i pale aku ia oukou.

            E like me ka olelo ao e hoike ana i ka hopena o ka poe i hooluhi wale me ka uku pono ole i ka lahi o ka poe e hana ana no lakou, ka poe i hana ino a i pepehi ia e like me ka na misionari a me ka na haole e hana nei, me ko ka poe i hooluhi a hoopoina ia, a mak mamuli o keia mau hana, ma ko lakou noho hoomanawanui, pela no ka Olelo Hemolele a ke Akua e ao mai nei ia kakou.

            I nui ke aho a hiki mai ko ka Haku manawa e hoolanakila ai i ka pono maluna o ka hewa ka la e ika ai ko ke Akua nani a me ke ka poe hana hewa hoohilahila ia.

            Nui ke ohohia ia o Kapena Loke a wahi ana aole he loli o ka puuwai aloha aina, o na kanaka o ka mokupuni e Mano.

 

Aole ka Lokomaikai o na la Mua.

            Ke ike nei makou i kekahi kanaka kue mau i na ‘lii, a makou i ike ai i ka noho pili ohua aku no na ‘lii i na la i kaahope aku, eia ma Honolulu nei, a ke noho nei me kekahi o kona auna like. He kahunapule keia kanaka a he kahunapule kona waha i kapae aku la i keia mau la. Ua kupono keia hou ana ae la i Kapua, oiai he hanai ahuhu ha na misionari; o ka pono ia, i ike pono ia ke aloha io ia mai, o keia mau kanaka ili-uli e na misionari ili-kea a hea ia mai e noho pu, e hiamoe pu, a e ai pu i ka papaaina hookahi a ma ke ano Karistiano oiaio e holoi ia hoi ko laua mau kuekue wawae. I na la oiai na hale ohua i ka Moi Kalakaua a me ka Moiwahine Liliuokalani, he ike mau makou i keia kanaka, ke hiki i Oahu nei, o kahi ia e noho ai me ka ohana, a i ke au hoi i kaa aku la ka mana a me ka pono i ka aoao ana i hoopilimeai ai, aole hoi he ike wale ia iho la, eia no ke hele pahua kauhale nei. Heaha la ka mea i mahaoi ole aku ai i. Wasinetona Hale, e noho ai, me ka naau kipi iloko e punohu ana. Make no hoi i ka mooniho-awa.

 

UA MIHI AKU.

            Ua lohe mai makou ua kolo mihi hookamani aku kekahi o na wahine i hoao iho nei e hoole i ka inoa o ka Moiwahine Liliuokalani ma ka Palapala Memoriala a na wahine Puuwai Laahia mahope o ke Aloha Aina, Aloha Alii, a pela aku. He kiekie, a kiekie keia mau hana hookamani. O keia poe wahine kai hoole loa i ke komo o ka inoa o ka Moiwahine Liliuokalani ma ka palapala memoriala; a o lakou no kai hele aku e koi i ka Makuahine alii, Kanemake Kapiolani, e ae mai oia, e lawe i ka noho moi. Nui ka hookamani. Nui ka maalea a me ka lapuwale o keia poe. A eia, ke kolo hou nei e pelo aku i ka Moiwahine, he aloha no lakou, a he maia no lakou. O kekahi wahine o keia poe kai koi aku e lawe i ka inoa o na wahine Moremona, me ke ao aku, aole lakou i kakoo i ka Memoriala i hooholoia, a i komo haaheo aku la ia Mr. Blount, a halaloa aku imua o ka Peresidena Cleveland. I na he wahine kekahi i hewa ma na ano e ae apau, a kokua oia i ke aloha aina, aloha moi, a makee kuokoa, e kaha ia oia mai kona mau hewa, a pau, a e kapaia ia poe, na “Ipo laahia a ka Lahui.” A o ka poe hookamai hoi e hana eepa nei e kapa ia lakou na “Hipa Eleele a ka Lahui!”

            Pakele ke ola o ke keiki a ka Ona Miliona a me kona mau hoa pii kuahiwi i ke ahiahi Poaono nei, oiai lakou e huli hoi mai ana no ke taona nei. Ua hulipu iho la ke kaa a lakou e kau ana a kuala aku la no ekolu manawa. He elua Lede a me e kekahi Keonimana eae a ia iluna o keia kaa. O ke kumu o keia pilikia aole he mea hoopupu o ka huila o keia kaa, a i ka hilana ma kahi ano ihona, ua onou pu mai la ke kaa ina lio a hiki i ka i eha ma keia ulia poino i loaa ia lakou, ua haihai liilii ke kaa.