Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 691, 25 April 1893 — Page 2
This text was transcribed by: | Michele Homer |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
JOHN E. BUSH,
Lunahooponopono a me Puuku.
POALUA, APERILA 25, 1893
OLELO HOOLAHA
Eia ma ke Keena o Ka Leo o ka Lahui kekabi mau Buke Inoa o ka Hui Hawaii Aloha Aina. He wa kupono keia o na Hawaii Ponoi e hoike i ko lakou Makee Kuokoa, ko lakou Aloha Aina, a Aloha Kuokoa.
Ma ka Kauoha.
J.K. Kaulia.
Kakauolelo o ka H.H. Aloha Aina
KA MOIWAHINE
E ko makou lahui aloha, mai puni oukou i no hoonui olelo, ua hoolilo ka Maiwahine i kona kuleana i ka Nohoalii no ka Hooilina. Moi a no kahi mea e ae, he hoopunipuni ia mau olelo.
Ua Kipa aku o Blount e Ike i ka Moiwahine.
Ma ka aui ana o ka la o nehinei, ua komo aku ke Komisina Blount e launa me ko kakou Moiwahine. He mea maopopo, ua ike ia oia e komo ana e na kiu e noho nei iloko o ka Hale Hoomana ma ka aoao makai iho. Ke hoohuihui ia keia me ka mea e lohe ia nei me he la he ano no, ko na olelo e lohe ia nei a puni ke kulanakauhale. E hoomalu hou ana ka Have Amerika i ka aina, a hiki i ka hoi hou ana o ka Ea o ka Aina i ka Pono.
NA LONO LAUAHEA
Ua lauahea ae e kau hou ia ana ka Hae Amerika, iuka nei a o ke kumu, i hiki ai ke hooko ia na hooponopono ana o na hana hewa i hana ia ni i ke aupuni Hawaii, a me kona moiwahine, e na luna aupuni mua iho nei o Amerika, a me ka poe i kokua i ka laua hana. Nolaila, e ka lahui Hawaii, ke ike oukou e hooia ia mai ana keia mau hana kumu e hoomanao oukou, ua hana ia no ia no ka hooko ana i ka pono, a oia ka hoike ia ana o ko ke Akua nani. O na hana hoopono a pau, a ke kanaka e hanai, mamuli no ia o ko ke Akua makemake. E noho kakou me ka haahaa me ke akahai, a mai noho a hikoi a hookiekie ka olelo. E haawi i ka hoonani mai ka naau ae a me ka hoomaikai i ka Makua Mano Lea.
KE KIAAINA O KAUAI
Eia keia kanaka, Wili Raiki, ka haole hookahi o ka ohana misionari i hookohu ia aku e ka Moiwahine Liliuokalani ke hooikaika ne e hoino i ke alii ana i hapaimemeue ai, a koi aku e hoi ma kona hale e noho ai. Ia wa he anela ka Moiwahine, i keia wa hoi he ino, he kupono ole e noho ma ke poo o ka lahui. Auwe oe e ke keiki manao poolua, ke kipi i kou Moiwahine ana i lawe ai i ka hookohu Kiaaina nona iho, a me ka hoino aku i ka hoaloha ana i hookiea hookamani ai.
HAIOLELO HOOHULAINA MAI KA AWAI
Ua hoike mai kekahi hoaloha o makou ua hele aku oia ma ka Halepule Kawaiahao, u ua lohe oia i ka olelo a ke Akua, i hoopilipili ia no ka manao hoohui aina. Aole makou i lohe kino e hiki ai la hoi ia makou ke kokua aku i ka haiolelo hoohui, aka, ma ka lohe mai he hookahi no ano nui, oia keia: Ua lawe ia mai ka euanelio o ke ola e na misionari, a ua hoopomaikai ia ka lahui ma ka loaa ana o ka mare o na kane a me na wahine, a e like me ka pomaikai (?) ana o ka lahui Hawaii ma ka mare ana, o na kane a me na wahine, pela hoi e pomaikai ai o Hawaii ke hoomare ia me Amerika. O keia iho ke ano nui o ka hoopili ana a e kukulu ia iho ai ka manao alakai e ike ai ka lahui i ko lakou pomaikai nui ma ia ano, alaila hoohui aku me Amerika.
He mea nui ko kakou lohe ana i kekahi o na hana hoopomaikai a na misionari i kukulu ai ma ka Pae Aina Hawaii. He oiaio he mea maikai ka mare ana o ke kane a me ka wahine, e like me ka olelo a ke Akua he kupono ke kane e mare me hookahi wahine, a o ka wahine hoi i hookahi kane. mamua o ka hiki ana mai o ka euanelio i Hawaii nei, e ku ana no na hana o ka hoomana ma Hawaii nei, a ma ka makou hoomaopopo ana, oia no na ano i ke au o ko Mose hooponopono a alakai ana i ka lahui i waeia. Aole ka mare he mea hou iwaena o keia lahui, a na na misionari i hookumu ka mare. He okoa ka rula o ka mare ana o ka wa kahiko; a he oi aku ka oolea o na hoopai ka wa hi ia ka noho ana mare o ka wa kahiko, a he oi aku no hoi ka paa o ka noho ana o na kane a me na wahine ma ia ano. He kakaikahi loa ka haalele o ke kane i kana wahiine, a o ka wahine hoi i kana kane. Malalo nae o ke alakai ana o ka na misionari mau kanawai, he kue aku o ke ino o ka noho ana o na kane a me na wahine, a he mahia wale no ka mana o ke kanawai e hoopono ai i ka noho paa ana o ke poo i mare ia, aole i like me ka maluhia o ka mare kahiko. Pela no ma na ano o ka noho na a pau o ka wa kahiko -- he paa a he hoolohe ia na kanawai maa mau, mamua o na kanawai loli mau i kukuluia e na misionari no ka hooponopono ana i ka noho ana o kenaka.
Ma kahi hoi e pili ana i ka hoohalike, e alakai ai i ka lahui e mare me Amerika, he okoa ko makou hoomaopopo ana. Ma ka mua o ka mare ana aku o keia lahui me kela lahui, ke ike e nei no kakou ua loli ke ano o na haole. He hookao ioa ia ka Hawaii, a kakou e noho nei. Ina no ka noho manuahi, he wikiwiki loa ka haole e launa me ke kanaka; Ina no ka moekolohe, wikiwiki no na haole, a me na keiki misionari no kekahi, ma ia ano. A e like me ia ano hookae a me ia ano manuahi a noho moekolohe, pela no o Amerika e mare mai ai ia Hawaii. E like me ke ano o ka noho ana o na kanaka, pela no ke ano o ka noho ana lahui. He manuahi a he moekolohe ka ka haiolelo e ao mai la, i ka lahui. E mare ana ka haole, a waiwai me ka wahine Hawaii, alaila hookae iho la, lilo aku la me ka wahine haole. He hoohalike like kohu ole loa keia a Pareka i hoopili ai i no lahui, a oia ka mea e hoohui ai; no ka mea he moekolohe ke ano oia hoohui ana, a he kokua hewa, ka mea e ao ana ia ano hana.
Keia Kau Kinipopo
Mamuli o ka hooholo ana o na Kapena o na Hui Kinopopo Like ole ekolu, nolaila ua hooholo lakou e hoomaka ka paani ana i keia Poaono ae a o ka nui o ka manawa e paani ai he 18, a o ka paani hope loa. I kekahi la nui kulaila, a penei na kuhikuhi ana:
April 29 - Crescent ku ia Hawaii
May 6 - Hawaii " " Kamehameha
" 13 - Kamehameha Crescent
" 20 - Crescent Hawaii
" 27 - Hawaii Kamehameha
" 30 - Kamehameha Crescent
June 3 - Crescent Hawaii
" 10 - Hawaii Kamehameha
" 17 - Kamehameha Crescent
" 24 - Crescent Hawaii
July 1 - Hawaii Kamehameha
" 4 - Kamehameha Crescent
" 8 - Crescent Hawaii
" 12 - Hawaii Kamehameha
" 15 - Kamehameha Crescent
" 22 - Crescent Hawaii
" 29 - Hawaii Kamehameha
Ua Eo ia Kona Akau
Me ka hauoli makou e hoike aku nei i ko makou mau makamaka heluhelu, he oia mau no ke ohohia o ka lahui. Ma ka Poakolu o ka pule i hala, ua malama ae ka Apana o Kona Akau i halawai makaainana nui Aloha Aina, a ua kakau inoa iho he 857 inoa, a ua kohoia ko lakou Elele, oia o W.E.N. Kanealii. A ma ka Malulani o ka Poalima nei i hoea mai ai oia i ko makou nei Keena me na helehelena eleeleu a ku i ka hano haweo kona ma ka nana aku. Ua oo oia ma ka helehelena, aka ma ke aloha alii ke kuokoa a me ka aina ua lilo oia i opio, a ua eo na apana e ae o na kua ia Kona Akau, ma ka hikimua o ko laila Elele i Honolulu ne, no ka Aha Elele Nui i ka la o Mei, oia hoi keia Poakahi ae. Nui ka eleu.
HOOKULEANA AINA LEI ALII
Ua ike ia ma ka nupepa Kuokoa, Aperila 22 kekahi hoolaha, e pili ana ina aina lei alii, e hoike ana, e hoomana aku no ka hookuliana ia e kela a me keia mea, e noi aku ana ma ke keena hookuleana aina o ke Kuokoa.
Ua heluhelu makou me ke akahele, a ua ike i na ano a pau, o na kalai manao, a me na mahele o kahoakaka ana a mai ia mea ke olelo nei makou, he apuhi keia mau hana. Oiai hoi, ua hoike ia, ma ke Keena o ke Kuokoa e loaa ai ka mana o ka hookuleana ana, aole na kekabi mana e ae.
O ka ka Moi Kauikeaouli hoi i hana ai, eia kana, ua hoomana aku oia he mau komisina no ia hana, ma kela wahi keia wahi a puni ka Pao Aina, a o ka hooia ana aku ua lilo i ka mea nonoi mai ua aina la, a mau apana aina paha, a i ole ahupuaa holookoa paha, mai ka Moi aku no ia, ma o kona kakau inoa ana maluna o kekahi palapala Sila Nui, i hoopuka ia.
O kia hoi aole pela, ua nele loa, aole he hoakaka oia ano; eia wale no, o kou hoike mai e ka mea noi i kou inoa kahi noho, ka nui o kou mau makahiki, kau mau keiki a moopuna paha, a pela aku, a hoouna pololei oe i ke keena hookuleana aina ma ke keena o ke Kuokoa.
Ma keia mea, ua hiki ke ike ia ka puana a ka moe, he puka keia o ka ike a me ke akamai o ka aoao hoohui aina, i kumu e punihei aku ai ka lehulehu, a hoouna aku ina inoa ia lakou o ka hopena, he hoohui aina. Nolaila, he mea pono i ka lahui e akahele loa a e noonoo kupono aole e pupuahulu, aka e kau paona i kou noonoo me ke kaulike. Maluna o keia kahua e kamailio hou aku ana no makou, oiai, ua ike makou, he puka liu keia e poino ai ka lahui; a he alahele maopopo e lilo ai ke kuokoa oiaio ou e Hawaii, a he mea maopopo e lilo ana oe i hoopilimeaai maopopo.
"O KA PONO KE HANA IA A HAULE MAI NA LANI"
O keia kekahi o na olelo kaulana loa, a kekahi kanaka naauao loa, i noho aloha me ka Lahui Hawaii a me na 'Lii o Hawaii nei i ke au o na Kamehameha i hala.
Mamuli o keia olelo kaulana, ke lawe mai nei makou a hoakaka aku i ko makou manao ma ia mea. Oiai hoi, i na he pono ke hana ia aua`alaiala, he pono no ka mea e hiki mai ana, a e hoohui ia auanei na poomaikai, a e holomua auanei na hana a pau.
A i na hoi he ino ka niea e hana ia aole, alaila he ino no ka mea e loa`a mai ana, a o ka hopena, he poino no ia.
Nolaila, he mea pono i kela mea keia mea i loaa ka noonoo maikai, a i ike hoi i ka hoopono, e alualu ma ke kahua o ka pono, i loaa ai keia moto kaulana.
Maluna o keia kahua, ka lehui Hawaii oiaio `e hanai nei, me ka hoomanewanui, a me ka pauaho ole. Aole hoi me ka manao lauili lalau, holokee, a a`o hewa hoi i na hoa kanaka, aka ma ke kahua o ke kaulike malaila mau ka lahui a hiki i ka hopena.
E hoomau ana hoi i ka pule ia Iehova ke Akua Kiekie Loa, ka mea hoi e olelo nui ia nei e ka poe Anekirito, aohe waiwai o ka pule a hookahi no mea waiwai, o na elau pu. Nolaila eia makou maluna o ka pono, a me ka hoopono a hiki i ka hopena. "O ka pono ke hana ia, a haule mai na lani."
O KA LA HOPE KEIA
O ka la hope keia, e noho ai ka poe Hoohui Aina ma kekahi Keena o ka hale o Kimo o Lahaina a neo aku lakou no ko lakou Keena hou, oiai, ua a hewa loa o Kimo, a me ka na wahine, i ka ike ana o kekahi hana ka ia, he hoohui aina. Oiai hoi, wai a Kimo ua hiki mai au i Hawaii nei; i ko`u mau la opiopio a na na kanaka Hawaii au i malama, ua ai au i ka ai a lakou e ai ana a ua moe au ma ko lakou wahi moe a o keia lahui oia kekahi o na lahui olu a i Hawaii nei a ua kahi i noho ai e ike ia wau he haole waiwai.
Nolaila, mamuli o ko`u noho aloha ana me keia lahui no paakiki loa ko`u aloha no lakou, a me na`hi.
Nolaila, aole loa o`u makemake iki i keia hana, i lawe ia a`e nei a loko o kekahi keena o ko`u mau hale, a hookahua iho, he keena Hoohui Aina.
Ma keia ke olelo nei makou, he pono no ke haawi ia na mahalo ana i keia keonimana oiai hoi ua puka a maka maoli mai ne kona aloha ia Hawaii nei, mao kana hana la . Aole keia ha mikahele, e pule ana ma ka lehelehe, a o loko aku, he ilio hihiu hae, aka, he keonimana kalepa keia, he oi aku nae kona aloha i ka lahui Hawaii; aole pela o lakou ma, he umi-a-puaa ka lakou hana ia kakou ka Lahui Hawii.
KA HUI KALAIAINA
Ma ka Poaonomei ua komo aku ka Hui Kalaiaina o 7 Iula, e ike i ka Mea Hanohano James H. Blount ka Eleie Komisina o ka Ripubalika Nui o Amerika Huipuia i Hawaii nei me kekahi o ka lakou mau kumuhana i hoomakaukau ai, oia hoi. Kumukanawai Hou ke Kuokoa o Hawaii a me ka Moiwahine.
Ua hoike mai na Komisina la i kona manao maikai, e lawe ma-ano au i ka oukou mau kumuhana, a na`u e noonoo me ka akahele, a hoike aku i ko`u Aupuni.
Ke hoike nei makou i keia, a o na mea pololei loa, aia no ia i ke kakau olelo o ka Hui Kalaiaina, ia malaila e ike ai kakou i na mea a pau.