Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 691, 25 April 1893 — Page 3

Page PDF (990.40 KB)

This text was transcribed by:  Johnney Alford
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

NA LETA.

     Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka @a malalo o keia poo e ko makou poe kakau manao.

 

He Diabolo ma ka Omole.

     Oiai kela ninau Hoohui Aina, ua ninau ia ka.  Mea Hanohano o na Kona mai e kekahi Luna Aupuni Kiekie o loko nei o ka aina:  “Pehea kou manao no ka Hoohui Aina?”  Pane:  “Ua make loa ia kela hana.”  Ninau hou: “He manao anei kou, e hoihoi hou ia mai ana ke Aupuni Moi?”  Pune:  “I na ae mai ke Aupuni o Amerika; ua hiki no.”

     Eia ka manao o ke diabolo mai ka omole ae.  “I na e loaa ana ia ee, ka h---l---o ke kolea i keia la; pela e hiki ai ke hoihoi hou ia mai ke Aupuni Moi.”  E nana e ka Moi a me ka Lahui i keia manao awahua nui wale; a kela Luna Aupuni @ai a ukele na waha i ka luhi a ka lanui.  Hokai, hinuhinu omole; ua piha i ka me @ oioi, a me na manao lili a ke diabolo.  Ua hiki hoi he manawa ko no mea a pau loa.

Mahalo

ALOAHA AINA,

Honolulu April 24, 1893.

 

Ka Uka Iuiu o Olaa.

     Ma ke ahiahi Poalua Apr. 11 hora 7:30 p.m. ua hiki aku la ke Komite a ka Hui Aloha Aina o Hilo nei i koho ai no ka Apana o Olaa me Puna, no ke kakau ana i @a inoa no ke kue i ka hoohui aina ma ka home o K. Moku, hooluolu ia po malaila, ma ka hora 5 a.m. @ kahi la ae, oiai no ke Komite e waiho ana no Nilolpua, ua puiwa ae la no keia lee nui ma ke kakahiaka Poakolu Apr. 12.

     Ia wa au i haalele aku ai i ka hoaloha pili paa i ke kua, a lulu @@ma aloha me ka mea nona keia leo nui, o ke kumu o ka nui o ka leo e hea ana i na kamaaina oia wahi e hele mai e kakau moa, ua hiki mai nei ke Konite o ke Aloha Aina, ano e uleu mai kakou, ua hoomaka ke kakau moa ana ia manawa, oiai nae e heluhelu ia ana ke poo manao o ka pepa e kekahi kamaaina.

     Ua ike ia aku la na kane me @a wahine i ka oiliili mailoko mai o ka lau lipo o ka lau Amau, o na wahine e hiipoi ana no @ na pu@ua-pee poli ma ke alo, o @a lima akau o ke aloha Aina, Aloha i ka Moiwahine Liliu a me ka, @@e nani o Hawaii @a@@ lia@wi i@@ maluna o ka pepa Komite 2@0 li@@ a akau a ke aloha malaila.

     Mahope o ka pau ana oia hana @a@ho@k@ aku k@ @omite i na mea @ou o Hil@ taona, pau ia paina kakahiaka, mahope iho, kau maluna @ na lio, o ke Moku kou kamaaina o ka hele pu ana no ka nana Komite oiai mana i hiki aku ai i kahi @ Kokulana, ua akoakoa na kane me na wahine malaila.  ua haawi mai na kamaaina i na leo aloha i ke Komite.  ua kukulu na lio, a komo aku ma ka Home o Kokulana malaila i loaa hou ai he 35 lima akau no ke aloha aina.  o ka kumu o keia akoakoa.  na kela kamaaina no i hea leo nui ana i kakahiaka, oiai ke Komite na kahi o Moku, ua hiki loa aku no ia leo nia ia mau wahi, ma keia wahi ua haawi ae ke Komite i na hoomaikai i na kahikolu no kona malama ana mai ia kakou iloko o na kaumaha me na ehaeha, mahope iho o ka pau ana o na hana Komite, ua hai ia mai kahi mea i hana ia e ke Komite haole hoohui aina ia Nohea, i hui aku ai me ia, ua noi aku aio e kakau inoa me ka olelo aku i na oe e kakau $2.  ka uku.

     Ia wa, ua kakau ua Nohea nei, ma ka inoa Naeole, mahope o ka pau ana oia mau mea, ua hai ia mai la ia’u na olelo hookano a ka luna alanui o Kaluaopele!  @@kou kela aina!  Kamaaina.  Ae!  O oukou hana eheu, oukou like pu ma@u.  mahope makou kela aina aha waiwai kela Moi, mahope makou kela aina; me ke kuhikuhi ana o ka lima kahi o kekahi keiki lalawai a olelo aku, no’u keia wahi oia nae kahi a ka Moi Liliu i haawi aku ai no kona mau makaainana, a ua ku ka hale ua ulu na mea kanu.  Kaha iho la i ka nani o ka Paredai@o oia mau hoa Hawaii oiaio, pau ia, hoike ke Komite ma na hana o ka Hui Aloha Aina o Hilo, ka lala hoi o ka Hui Kuwaena o Honolulu, Oahu, ua hookipa ia me ke ohohia me ka hauloi o na kamaaina.  maanei ua hookipa ia ke komite a ua hookipa pu ia me na Hui Aloha Aina ma o ke Komite ‘la, hoonee na hana imua, kau ma i a lio, no ke koena aku i koe o ua waokele ala, ma ne ia wahi i haaheo aku ai na lawe kiani ana a na lio.  he maikai ke alanui no na lede a me na keonimana maamaalea hololio, mai kahi aku o Kokulana a kahi i kaohi ai ka lio.  he 5 mile.

     Ua kamailio mai ko’u kamaaina maanei na lio o kaua e ku ai.  aia ma kela hale la ia mau hoa kanaka oia hoi ma k aoao ma Puna o ke alanui.  ua hiki aku malaila he 3 lima akau o ke Aloha Aina ma ia home.  Hoonee no na hana imua ma ke alanui aoao ma Hilo kowa hapaha mile. 3 hou lima akau aloha aina, kau ma na lio oia.  ia maua e holo ana no hookahi mile.  ua halawai aku la na Komite me kahi paahao, ua pau mai ka hana kanawai mai, e aahu ana no @ae i ke ka@a ol@ hana, e iho ana i kai o Hilo, ia wa ua haawi na leo aloha, lulu lima pu me ka makakila peni a ke Komite malaila.  he 16 mile mai kai mai o Hilo.

     Ua hoomaka iho la na paka ua koikoi o luna iho o na lau laau, malaila aku he hookahi mile.  ku hou na lio i ke alanui, he 3 mile mai ke alanui aku a hiki i kahi i loaa aku ai @a keiki Paionia e oki ana i na lau laau, ua hiki ma ia wahi me ka malumalu i na lau laau o ua uka nani ala.  oiai i ka ike ana mai a na keiki Paionia, ua haalele koke i na koi.  me ko’u manao kuhihewa la ka haalele ana la i na koi, e holo loa aku ana la no ka ike ana mai ia maua.  eia ka e hele mai ana e lulu lima @@@ ka makakila a ke Komite, oiai ua lohe mua lakou i ka mea nona ka leo nui ia kakahiaka.  o kona wani ia e hana ai 6 lima Aloha Aina ma ia wahi.  ua huli hoi mai no kahi i ku ai na lio.

     Oiai no nae e noke ana na paka ua me ka ikaika.  ua kau hou ma na lio 3 mile mailaila aku a hiki i kahi o Pali, me kana wahine, ka laua kaikamahine.  O ke ano mau no o na kanaka Hawaii, he heahea he hookipa me ka lima aloha.  malaila paina awakea; pau ia, kau hou ma na lio no ka pahuhopu o ka huakai a ke komite.  oia hoi he 23 mai Hilo mai, oia hoi kahi e hana ana na paahao iloko o ka ua.  a 3 poe hana la malaila a me na luna paahao 4 lima aloha ma ia wahi, o kahi luna paahao ua koe aku no.

     Aka o ka iwi aoao o Heneri kai lulu lima pu me ke Komite, he mau leo aloha o na makamaka e hoomalu ia ana e ke kanawai oia keia “E hana mai oukou ia kakou a pono, he mea ole nei ia mau luhi ma lalo o ke Kanawai ke mau ke kuokoa o ko kakou aina, a me ka noho Moi o Liliuokalani; aka na ka Haku no e kokua ia kakou, ma keia ua lawe mai ke komite no kana maka peni haawi ke aloha lulu lima kau ma na lio huli hoi, na ka lio ka hana.

     Ma ka huli hoi ana mai ua hoomaopopo i ka nanaina o ka aina a me ke alanui ua kahiko ia ma kela aoao a ma keia aoao o ke alanui e na lau lipo uliuli, o na laau nui a me na mea ulu liili e hoike mai ana i ko ke Akua nani ma kana mau mea i hana ai, he nui na hale nui i kukulu ia e na poe mikiala no ka imi ana no ko lakou mau pomaikai iho, oiai no maua e hoi nei, me ka noke o ka ua o ua aina nani ala, ua hoike mai la ko’u kamaaina no kona anu, i ka nui o ka ua, ua olelo aku au e hoi loa kaua no kauhale a kakahiaka alaila hoopau na hana.  ua holo ia manao no ka hale o Moku ka pahu hopu puka malaila hora 8 p.m.

     Oiai mana i hiki aku ai.  ua wehe ae i na kuka Uweke, ua pulu pu me na wahi kapa komo, he mea ole ka malu i ka nui o ka ua moe hou malaila, ma ke kakahiaka Poaha April. 13, ua hoohana hou aku i na koena i koe, malaila i hoopau ai ua hana Komite, oiai he 9 lima akau a ke aloha ma ia kakahiaka ma keia huakai a ke Komite, 2 wale no i koe aku no kela Aoao.  @@a keia ke haawi nei na Hui Aloha Aina i ka mahalo i na keiki lalawai Olaa, a ma ka lakou mau Lede maka nunu, ma o ka Komite ala, no ke kupaa no ke Aloha Aina Aloha Alii.  me ka hiipoi ana i ka Hae Hawaii nani.

I.KEAWEHANO KOMITE.

April 13, 1893.

 

“O KE ALII WALE NO KA’U MAKEMAKE.”

     Ma keia poo maluna ae.  ua puka mai keia mai ka waha ponoi mai o J.K. Iosepa, Lunam@kaainana o Hana i ka 1892-93.

     Oiai oia e haiolelo ana, i kekahi la, no ka uku o ka Moiwahine Liliuokalani, iloko o ka Hale Ahaolelo, a i ka hapalua like o kana kalaiolelo ana, ua puka mai la kela mau huaolelo maluna ae, mai kona waha mai.  me ka moakaka launa ole.

 “O ke alii wale no ka’u makemake,

O ka luhi o Maua me ia nei’

O komakou lealea no ia. 

Ua---i---ke---a.”

     Ua noi mai la oia i ka oluolu o na hoa hanohano oloko o ka Hale, he mea pono ia kakou e hana aku i ka mea kaulike no ko kakou Moiwahine i aloha nui ia.  oiai hoi, he lahui kakou, ua maa i ka pulama ana i na ‘lii.  a he kauoha paa hoi ia na ko kakou mau ku@una, i ao mai nui ia.

     Ma keia mau hoakaka ana a ua Lunamakaainana nei o Hana.  ua komo iloko o ko puuwai ka mahalo no kana mau olelo, a ua hiki hoi ke ike ia aku.  he aloha lehelehe wale no.

     Oia hoi, ua ike kumaka kakou e ka lahui Hawaii oiaio, i kona kue ana i ka mea a kona mau lehelehe ponoi i hoike ai; a ua mahae lua aenei kona alelo.  a puka mai nei he kue, he hoino, a pela aku, i ka Moiwahine Liliuokalani, a me kona lahui aloha.  Oiai hoi oia, he Lunahooponopono no kahi nupepa Puka La Kuokoa.  a he mea kakau hoi no ua pepa la.

     Ma keia ke olelo nei au ua nui ka minamina iaia, i kona puni ana i na wahi apana dala i loaa mai iaia mailoko mai o kahi maopopo ole.

     A huli ae nei oia a nahu i kona alelo ponoi iho no me kona manao.  oia ana la ka oioi o Maui Hikina, eia ka he noe ia.

     Nolaila, e ke hoa kanaka, ka mea hoi i poni ia no ka Oihana Laa a ka Haku Iesu Karisto.  he mea pono ia oe.  e hoike ae imua o ka lahui, i kou mihi ana i kau mau olelo.  pono ole i ka Miowahine Lilinokalani i aloha nui ia.

     Oiai hoi, ua hoike mai ka Baibala, o ka mea hoole i ka ke alii, ua hoole oia i ka ke Akua.

ALOHA AINA.

Honolulu April 24.  1893.

 

     Ua pau i ke Pai ia ke kii o na Komite i lawe ai i ka Memoriala a ka Lahui Hawaii a waiho aku la imua o ka Mea Hanohano James H. Blount (Balana), ma ka la 1 o Apr., 1883, no lakou ka huina o 19 lala.  Ina he poe kekahi e makemake ana i mau kope o keia.  E hele mai ma ke Keena o KA LEO O KA LAHUI, e ninau ia John Kapamawaho Prendergast no ke kumukuai o ke kii hookahi a nana no @ hai aku ia oukou.

     He oia mau no ke kupaa o ka lahui mahope o ke aloha alii a me ka aina hanau, Maikai a maikai loa.

     Ua kipa ae ka Mea Hanohano James H. Blount e ike i ka Moiwahina Liliuokalani ma Wasinetona i ka la inehinei (Poakahi), mawa@na o ka hora 2 a me 3, ua liuliu ka manawa i hala ia laua ma ke kuka ana.

 

LIPINE ALOHA AINA.

     Ua makaukau ka mea nona ka inoa malalo e hoolawa aku i ka makemake o ka poe kauoha mai na kuaaina mai a me ka poe e noho nei ma ka taona o Honolulu, i na Lipine i pai ia me ka Hae Hawaii a me ke Kalaunu.  He hoailona keia no na kane, wahine a me na opio makee kuokoa a aloha alii, E loaa no au ma ke keena o Enoka Johnson, alanui Kaahumanu.  He 30 a he 40 keneta ko ka hailona hookahi.  a ina ma ke kakini---20 a he 30 keneta pakahi.

J.K. NAKOOKOO.

Apr. 21.     2wk-d.     3ts-wkly

 

Ka Elele Lau Oliwa.

HE KIA HOOMANAO NOU E HAWAII.

Ke Kii Nani o ke Komisina Hanohano Blount (Balauna) a me Kana Lede a hoea aku.

 

O na Hawaii Aloha Aina mai Hawaii a Niihau e makemake ana e hele ae e hui pu me ke kakauolelo o ka Nupepa Hawaii Holomua Mr. Tho- K. Nakanaela.

 

O ke kii keia o ka Loea nana i kauoha o huki hou i ka Hae Nani o ko kakou Aina iluna.

 

     “Ka Hae Nani ou e Hawaii E mau loa kou welo ana.”

 

UA MAKAUKAU I KEIA LA!

Honolulu Aperila 11 1893.

apr 11     1wk-dly.

 

OLELO HOOLAHA.

     E ike auanei na kanaka a pau ma keia.  ke papa loa ia aku nei na mea a pau, aole e hele maluna o na aina o Kahikinui a me Auwahi i lilo mai ia maua malalo o ke kuai a me ka hoolimalima a lawe aihue i na manu Pelehu.  Pikake a me na ano manu e ae apau loa e hele ala maluna o ua mau aina nei.  A ma keia hoolaha ke ae aku nei maua e haawi aku i uku makana he@@ 25 i ka mea a mau mea naha nana @ hoike mai ia maua, a hookolokolo, a hoopai ia @’ke kanawai no ka lawe aihue i kekahi o ua mau ano manu nei.  e hoike mai ma ko maua Hale Kuai ma Wailuku.  Ua kapu pu ia no hoi na kanaka a@pau, aole e hele maluna o ko maua mau aina kula no ka lawe ana i na Bipi, Lio a mau Holoholona e ae, me ke noi mua ole mai ia maua a i ko mana Luna paha, oia o Frank Freitas @ noho ala maluna o ka aina.

  1. ENOS & CO.

Wailaku, Maui, Feb. 9 th . 1893

@@@ @m@w.