Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 695, 1 May 1893 — Page 3

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LIKIPAUPAKA.

            Kuawili mau no na Iosepa i ke kumukanawai o Amerika Huipuia: I me aha ia?—

            Ua ike no makou ia mau mea, aole nae o makou manao iki ia mea, oiai, he kue loa makou i ka hoohui aina.

            O na Komisina Kakina ma no hoi kai hana i kuikahi haawi aina e hoonele ana i na kanaka Hawaii i ka pono koho; a i mea aha ka olua likipaupaka ana i ke kumukanawai o Amerika?—

            E nana aku no hoi olua aia no kela poe kanaka ponoi o kakou ke noho mai la i Uta ma Amerika, ua aneane 15 a 20 paha mau makahiki o kekahi poe i noho ai ilaila, aohe loaa he pono koho balota. Pehea la olua e olelo mai nei e loaa ana no ka pono koho balota, ke kaa ka mana Aupuni ia oukou?

 

HE HAKAKA.

            Ma ka auina la Poaono nei, Apr, 29, ma ke kihi o ke Alanui Kaahumanu a me Kalepa, ua ulu ae la he hakaka mawaena o A. Rosa a me George Makamu, o ke kumu o keia, oia no ka mea e pili ana i ke kulana o ke aupuni a me na hooponopono ana.

            O ka mea i ike ia, ma keia hakaka ana, o ka mea nona ka inoa hope, oia ke noke ana i ke kui, e iho ana ka akau pii pu me ka hema, a o ka mea nona ka inoa mua, e pale ana oia i na wa a pau, a hiki i ka pili pu ana i ka puka o ka Banako o Bihopa oia ka wa i ike ia aku ai o A. Rosa i kona kui ana, oiai ua ku aku la oia ia George Makamu, maluna ae o kona kuekue maka Akua.

            Ua kui o A. Rosa ia Geo. Makamu a ku ma kona papalina-hema, a manana ana na lima iluna, oia ka wa i hoea koke aku ai na kokua a hoopau ia kela hakaka ana. Ua hopu ia laua e ka makai a ua lawe ia i Kalakaua Hale, a malaila kahi hoopono ia ai, a hiki i ko laua hookuu ia ana mai, me ke ao pu ia mai.

            Hu ka aka i keia mau opio i ka ulu ana o ka hakaka mawaena o laua.

 

Na Elele o na Hui Aloha Aina.

            Ua hiki mai na Elele o na ui o na kuaaina, a eia hou ae ma keia La K@pule ae e pau pono mai ai ka nui o na makamaka. He halawai nui ke malama ia ana ma Ariona Hale i keia hora 10 kakahiaka. He mau hana nui ko keia halawai, a he lohe aku no hoi i ke ano o ko na kuaaina manao. Ua lohe mahui makou mai na elele mai, aohe he manao o na kanaka, he aloha aina wale no, a he aloha moi.

 

            I @ la apopo e haalele mai ai ka mokukaua Amerika i ke awa lai o Kou.

 

Ka @ele o Waialua.

            Ua hiki kino mai ka Elele o ka Apana o Waialua, o keia mokupuni ma ko makou Keena nei, oia hoi o Mr. Beny Naukana, me kekahi kanaka koikoi oia Apana, Mr. M. Kauhane. He mea oluolu ka ike ana aku ke ohohie mai o na kanaka opio e komo kino pu mai ana e kakoo i ka hana a ka lahui-ke ALOHA AINA. I keia mau la, he nui na Elele i hiki mai no ka halawai nui a ka Hui Hawaii Aloha Aina, ma ka hora 10 kakahiaka, o ka la 1 o Mei, ma Ariona Hale. He kanaka opio o Mr. Naukana, he kanaka makaukau hoi i ka olelo Enelani, a he kanaka kupono e lilo i alakai no keia mua aku no kona Apana.

 

HAE HAWAII.

            Ma ke awakea Poaha o ka pule i hala ua huki ae ka Hon. C. W. Akepoka he Hae Hawaii i humu lima ia e kekahi mau Lede Hawaii nona ka loa he 21 kapuai a me 10 paha kapuai ka laula.

            Mamua o ka huki ia ana o keia hae maluna o ka Pahu Hae hou i kukulu ia no ke kiekie he—kapuai loa; ua kii ia aku kana mau keiki no lakou na makahiki mawaena —o—a me, no ke kapa ana i ka inoa o keia Pahu Hae a me ka Hae, i ko lakou ninau ia ana aku: Owai ka inoa o keia Pahu Hae a me keia Hae? Ua puana like mai la lakou o Lanatila, [Victory] ia manawa ia ae ai o ka Hae nani o Hawaii a pulelo aku la i ke ahe laumakani aloha o ka aina makuahine; ke welo mau nei kela Hae maluna o keia Pahu Hae i na la a pau. He mau kanaka, Hawaii oiaio ka hiki mua loa ma keia hana, aia mauka o Kalihi mao aku o ke kula Kamehameha.

 

NA LETA.

            Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe kakau manao.

 

(Kakau ia no Ka Leo o ka Lahui.)

HOOHUI AINA.

(Hoomauia.)

            Ma keia mau olelo ae la maluna a kela Loio Kuhina, ua maopopo, aia kela mau aupuni pukonakona o ke ao nei, ua hoopaa ia laua iho ma ka aelike, "aole e wawahi i ke kuokoa o keia mau mokupuni."

            A o ke aupuni hoi o Amerika, ua haawi mai oia i ka "manao paa," e mahalo ana i ko Hawaii nei kuokoa. A maluna o ke kahua ana e ku nei, ke "Kuokoa," a me ke "Kaulike," ua maopopo, aole loa oia e komo mai ana e wawahi i ko Hawaii nei noho aupuni kuokoa ana.

            Ma keia mau wahi hoakaka uuku, ua maopopo loa ia'u, aole o Hawaii nei i haalele ia e kona kokua maikai, e hiki ke noonoo ae i keia wa, e imi aku i kahi e pono ai, o keia noho ana'ku. Eia kakou ke noho nei iloko o ka malu iimi ia, a i hanaia e kela poe "Aloha Aina, a Aloha Lahui Hawaii hoi," i pau nui aku la i ka moe; a ke nana mai nei paha lakou i keia mau hana ino a na welo mikanele e haunaku nei, maluna o ka lahou mau hana maikai i hookumu ai no ka pono a me ka malu o keia Lahui Hawaii, mai na 'Lii a i na makaainana. Aloha no paha ia poe manao Aloha Aina a Aloha Kanaka hoi!

            2. Aole ke aupuni Hawaii i hahaki i na Kuikahi noho like a noho aloha pu me na Aupuni a'u i hoike mua ae nei; aka, ke noho malama nei ke aupuni Hawaii ia mau mea, a o ka lahuikanaka hoi, he poe oi aku o ka hoolohe a me ka malama i na olelo a me na kauoha o ko lakou mau Alii, a he lahui malama maluhia, a lawa pono i ka oluolu me ka lokomaikai.

            Penei ka olelo ana a kekahi Kalaiaina naauao, a i hoike pili aupuni ia ae hoi i 1884. "O ke kanaka Hawaii, oia kekahi o na kanaka hilinai oiaio, a lokomaikai mai waena o na lahuikanakai o ke ao nei, ua hoomanao paa lakou i na olelo a'o naauao a ko lakou Alii kaulana, a kalaiaina kiekie hoi, oia o Kamehameha I, a penei ia olelo a'o, E noho lokahi me na malihini keokeo, a e hoolilo aku i mau makamaka."

            Ai mea hooiaio i kela mau olelo ae la maluna no ke ano o na kanaka maoli nona ke Aupuni Hawaii nei, penei no ia:—

            "Ma na aina e ae a pau a na Pake i komo aku ai, ua lohe kakou i ko lakou kue ia, a me na paonioni lahui ana, a lilo i mau hana i ulu ae ai na haunaele nui a ano ino, Aka. ma Hawaii nei, aole loa i ulu ae kekani kumu nana e hoonioni i ka noho na lokahi me ka oluolu mawaena o na kanaka Hawaii me na Pake." (E nana aoao 18, o ka Hoike a ke Kuhina o ko na Aina E imua o ka Ahaolelo o 1884.)

            O keia kulana oiaio maoli o na kanaka Hawaii i hoikeia, ke hooia mai nei ia. Aole ko Aupuni Hawaii, i hahaki i na Kuikahi noho like a noho aloha me na Aupuni Makamaka: aka, ke malama ia nei ia mau Kuikahi. A ke ikeia mai nei no ko ka Lahui Hawaii maoli ano, he hooko pono i na Kuikahi, a he malama i ka maluhia, a he hoolohe me ka hoomanawanui i na ino a ka poe lokoino a hana kolohe wale e hana mai ai.

            Nolaila, eia no o Hawaii nei ke hana pono nei no, aole i hana hewa aku i kona mau hoa aupuni makamaka, e hiki ai ke haalele ia mai lakou, a pilikia kakou, Aole no no. O ka poe kuko ino, o lakou ia e hana nei, a e hapai ae nei i na hana Kalaima eleele loa, a o ka Lahui Hawaii maoli, aole, He nohp malie lakou me he manu nunu la. Aia a haalele ia ke keiki e kona makua, alaila, imi aku oia i kahi o kona pono Pela o Hawaii nei.

 

"AIA A NUI KA HUA KULINA!"

MR. LUNAHOOPONOPONO:

            Aloha oe.

            O keia poo e kau ae la maluna, he manao no kekahi Kalaiaina, a Keonimana hoi no ka aina nei; i puka mai ma kau pepa KA LEO o ka la 26 o Aperila, ma ka aoao elua.

            Ma ko'u ano he Hawaii a he makee aina a me kuu Moiwahine mai ka po loa mai. Nolaila ke aa nei au e pane i ke Kalaiaina o Hamohamo, a e hooaiai aku hoi imua o ka lahui i ke ano nui o kela poo manao e kau ae la maluna, "Hua Kulina." O ka mea nana keia hua kulina e lu nei, a e hoao nei e hoowalewale i ka lahui Hawaii, he mea oiaio aohe ona uhane a i na he Hawaii oiaio maoli oia, alaia, he makapo paha i ike ole ai, i ka olelo a ka Baibala e kukala leo nui nei mana kihi eha o ka honua, oia keia; e aloha oe i kou makuakane a me kou makuahine i loihi kou mau la ma ka honua nei.

            No ka mea o keia mau Paemoku aole i like me kekahi ona Paemoku aina liilii ma ka hema aku nei o kakou, o keia e hoomaopopo kakou ua haawi ia mai no ko kakou mau kupuna mai ke Akua mai, a hiki mai hoi i ko kakou mau makua, a loaa mai la kakou nei, a me kela Kalaiaina hoi e aa nei e kumakaia i ke Aupuni Hawaii, ka lahui, ke kuokoa, ke kalaunu, a me ka Moiwahine koko hala ole, mamuli o kela hua kakalaioa "Kulina" ana i hoopuka pololei ae ai mai kona waha ponoi ae, e hoomaopopo kakou ua lilo mua kona mau pono Kivila mamua o ka o ana mai o ka malamalama o na kukuna o ka la.

            He moonihoawa maopopo keia i pelu i kona huelo awa malalo a hookeke mai la i kona mau niho aiai [dala] i mea e puni aku ai ka lahui a ike kela ua pau pono iloko o kai ala upena, alaila, oia ka manawa e pii mai ai o kela huelo awa a nanahu mai ia kaua e Hawaii.

            E ka lahui Hawaii mai nana ina hua kulina [apana dala] aole kakou i pololi, mai nana i ka hanohano no ka mea aole kakou e nele, mai nana i ke kiekie, no ka mea e loaa aku ana no ia mau haawina a pau loa ia kakou, ke lokahi a hiki i ka hoi hou ana mai o ke Kuokoa o ko kakou aina aloha a me ko kakou Moiwahine ma Kona Kalaunu. E ike aku ana no kakou i ka Iuda nana keia hua kulina Mu a me na poe a pau oia @ hookahi e @ ana ilalo e like me na ko'@ moe lepo.

            He ma-u wahi haina paha ia no ka hua kulina.

            Me ka mahalo

            DAVID M. KANAE.

            Queen Hospital.

 

            He nui na @ i hiki mai, mai na Mokupuni mai o waho.

 

NUHOU KU@

            Mai Molokai mai, @ Mokolii, he 7 Elele no ka Aoao Aloha Aina, a he 5 no ka Aoao Hoohui Aina.

            E wehe hou ia ana ka hoikeike a ka "Moiwahine o na Pua," ma ke ahiahi o ka la apopo, ma Kawaiahao. E uleu nui ae!

            I ka po Poaoho iho nei, ma Kapalama i helu ai kekahi mau wahine, i na waiwai pili kino a me na waiwai e ae ma waho, oia hoi keia, h—l—.

            O Mokolii ke holo ana i Molokai i keia la, hora 5, P. M. Bihopa no Waianae a me Waialua hora 9. A. M. Maki no Kapaa hora 10. A. M.

            Ua hiki mai na Elele o Maui ma ke Kalaudine o nehinei, a pela no hoi ko Kauai, ma ka Mikahala mai a e huhuhui ana na maka i Kou, a ike ia ke au nui a me ke au iki.

            E nana ae e na makamaka i ka hoolaha a N. S. SACHS, no ke kuai makepono loa. E naue ae e na makamaka e ike kumaka i ka nani o Himela.

            Ua hoike ae kekahi kanaka ili ulaula ma ka Poaono nei, he Amerika ka oia ma na ano a pau, oia ka mea epa, aohe ike i ka poka-k@ hu kaaka i keia haole Amerika.

            O ka paani kinipopo i malamaia ma ke kahua kinipopo Piikoi ma ka la inehinei, mawaena o na hui Mahina Hoaka a me Hawaii, ua kaa ka lanakila o ka la i ka mea mua.

            Apopo hora 5. P. M. e haalele iho ai o Kalaudine i ke awa lai o Kou nei, a haulani aku oia no kona mau awa maa mau o Maui, a ia manawa hookahi no hoi, o Mikahala no Kauaiomano.

            Ma ke ahiahi Poaono nei, ua hopu ia kekahi poe keiki kolohe, no ka lawe aihue ana i na pokaa ku@in@ o kahi o Walakahauki, he 4 ka nui o keia poe keiki, hookahi Pake a he ekolu Hawaii.

            I ka hora 10, a. m., o keia kakahiaka, e noho ai ka halawai Nui a na Elele o na Mokupuni e mai, ma ka Ariona Hale, o ko ka Aoao Aloha Aina ka ilaila, i hea ana la ko ka Aoao Hoohui Aina.

            Ma ke ahiahi o ka Poaha i hala, ua hoohui ia ae ma berita @ o ka mat@r@monia o Makua @, H. Paker, o Mr. H. Davi@ a me Miss Mary Kawahahee Ky@, ma ka Luakini Kawaiahao. Oia @

            He kuai @ ko ka Heiau o na Paikini no ka manawa pokole loa, he @ ia kalakoa @ loa no ka hookahi dala, @ i ka @ ma ke kihi o ke Alanui Papu a me Hotele, ma ka aoao ma Waikiki.

            K@ i na Elele o ka aoao Aloha Aina, @ Maui la, ua lawa @ he elua wahine, a me ewalu kane, a he ekolu ma ka aoao Hoohui Aina, @ i ke kai loa, Huro! Huro!! Huro!!! Eo no i ka aoao Aloha Aina, Aloha Lahui, a Aloha A@ i paa ke kuokoa.