Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 701, 9 May 1893 — Page 2

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

KA LEO O KA LAHUI

JOHN E. BUSH,

Lunahooponopono & me Puuku.

 

POALUA MEI 9, 1893

 

 

OLELO HAALAHA.

 

            Eia ma ke Keena o KA LEO O KA LAHUI kekahi mau Buke Inoa o ka Hui Hawaii Aloha Aina.  He wa kupono keia o na Hawaii Ponoi e hoike i ko lakou Makee Kuokoa, ko lakou Aloha Aina, a Aloha Kuokoa.

 

            MA KE KAUOHA.

                                    J. K. KAULIA.

Kakauolelo o ka H. H. Aloha Aina.

 

 

HE MANAO AKEA I KA LAHUI.

 

            Mamuli o ko ka Hon. John E. Bush hoi ana mai nei, ka Ona ponoi o na Nupepa KA OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI; Nolaila, mai keia la aku, ua waiho aku au i ko’u noho Lunahooponopono ana, a me ka noho Puuku ana no @a mau pepa; O na kauoha nupepa a pau loa, na kakau manao ana a me na hookaa dala ana, a peia aku, e hoouna pololei ia mai ma ko Hon. Jno. E. Bush inoa.

 

                        JOSEPH NAWAHI,

Honolulu, Mar. 27, 1893.

 

 

Ka Luakini Pai

Nupepa

A ME

Ka Opra Hoikeike

 

            O ka Luakini o Kawaiahao, oia ke pookela, ma ka pinapinai mau o ka hoikeike ana i na hana hoolealea a me na himeni hoipoipo, i kupono loa i na Hale Opera oia ano. 

 

            O ka Luakini no hoi o Kawaiahao, oia no ka oi ma ke pai nupepa kalai manao pili Aupuni, iloko o na wa anaina haipule Sabati.

 

            Ma ka po Sabati nei, Mei 7, 1893, ua lilo ka wili ana mai o ka mikini pai palapala hoohui aina ia Iosepa, kahunapule kumakaia o Hana.

 

            Ua olelo mai o Iosepa:  “Mamua he mau ilio aoa ole lakou; aka, i keia wa ua aoa makou,” (me he mau ilio hihiu hae la.)

 

            Pololei no nae ua o Iosepa.  He poe ilio makilo hele maoli no na kahunapule hoopilimeaai hookamani, elike me lakou ma.

 

            Ke hoomanao nei makou, i ka wa i olelo mai ai o kekahi kahunapule o Kauai ia makou, penei: “Na na Keiki Mikanele hoi e kokua mau nei i ka mahele nui o ko makou mau uku kahu; a he hoolako mai hoi ia makou i na@  @emahema aahu, papale, kamaa a pela aku.

 

            Oia no ke kumu o ka hoopilimeaai loa o kekahi poe kahanapule Hawaii i na poe Mikanere hookahuli Aupuni, a hooliloia na halepule i mau ana no na powa, a me na hana pono ole. 

 

Ko Makou Mahalo.

 

            He nui ko makou mahalo i na wehewehe hoakaka manao ana a KA LEO O KA LAHUI, e pili ana i ke poo manao i hoopukaia ae: “He Alakai Kuhihewa”—

 

            O keia kekahi o na manao i kupono i ka oiaio maoli, e pili ana i na hana a me ke ano o ka hoopono maoli o kekahi ano ohana haole, i like ole loa hoi me na ano haole o ka poai misionari (koe wale aku no hoi o Rev. L. Laiana).

 

            O keia no ko kakou kumu noho ana hoopilikia ia a hookomo mau ia iloko o na hookahuli aupuni mau a me na hoohaunaele ohumu kipikipi alunu mana.

 

            Ua hunaia ko lakou nei mau ano ilio hihiu hae iloko o na koloka aahu hookamani o ke Karistiano, aka: ua hiki ole nae i ko lakou ano ino maoli ke pee mau iloko o ka inoa Karistiano; a o ka hopena, ua puka a maka mai la, ua olelo kuamuamu hoino hailiili, a Kakela me Bihopa a me Olsen, e olelo ana ia kakou na poe Hawaii ponoi, a lakou a me ko lakou mau makua i ao mai ai i ka malamalama o Karisto.

 

            O keia mau ano @o maoli no ke kumu mahele lua o na ano haole i hiki mai a noho pu me kakou.

 

            O na ano haole ohana mikinare nae kai oi aku o ke ano ino loa; no ka mea ua hele mai lakou no ke Kea o Karisto a ua haalele lakou i ko Karisto ao ana e noho a e hana hoopono, a e aloha i na hipa o Hawaii, aka; ua ala ae nei lakou, a powa iho la no i na hipa a lakou i kauoha ia ai e hanai.

 

            NA KEKAHI POE HELUHELU.

 

HE ALAKAI KUHIHEWA.

 

NA AINA.

 

            E like me ke kukaawale ana o na moku pela no i kaawale ai ka noho ana o kela a me keia mokupuni, a me ka maheleheleia ana o na aina.  Iloko o kela a me keia mokupuni e noho ana he Alii Nui Aimoku, a o@a ka mea mana nui maluna o na ‘lii a me na makaainana, a maluna hoi o na aina.  I kekahi manawa e noho ana keia mau alii nui aimoku maluna o na mokupuni:  Ua noho Moi o Keliiokaloa ko Hawaii, keiki a Umi.  Ua noho o Kahekili, keiki a Kakae, no Maui.  Ua noho o Kakuhihewa, ke keiki a Kaihikapuamanuia, no Oahu.  Ua noho o Manokalanipo, ke keiki a Kukona, no Kauai, a me no moku liilii ma ka Hema aku.  Noho iho la na ‘lii nui aimoku, a me na ‘lii kiekie o na aina, na ‘lii, na kaukau alii, a pela aku, a hiki loa i na makaaikana a me ko lakou mau mahele ana.  A e like me ko lakou pili ana i ke alii a me ka leo ao o kona mau pukaua a me na kakaolelo, mailoko mai o na ‘lii a me na kanaka ikaika o ka aina, pela e hoonoho papa ia ai ka noho a me ka mahelehele ia ana o ka aina.  O keia mau hoonohonoho ana @e paa, @ole he l@ Wale, ua like no me @ paa mai o o @e kanawai o keia manawa.  O ka leo o ke alii, ke kuhana alii, mahope o kona kuka ana me kona aha kakaolelo, oia iho la no ke kanawai.  Pela ka rula o ka noho ana a me hoomana.  He oi loa aku k@ paakiki o keia mau Kanawai le@ a he oi aku no hoi ka maluhia o ka noho ana malalo oia mau rula, @a o ke kumu, aole e hiki ke hoololi ia.  He ano like ka olelo me ke kanawai o ko na Media a me Peresia.  He make ka hoop@i o na kanaka ma ka nui o na hewa; aka, he uuku nae na lawehala e ikea ana malalo oia noho ana. Eia ka oi a kakou e noho nei, mamuli o na hana hookamani, na kukulu a me na hooko ana i ke Kanawai.

 

            Iloko o kela a me keia mokupuni he lehulehu na mahele aina. Ka mua oia na mokuaina, e laa o Hilo, o Puna, o Kau, o Kona, o Kohala, a o Hamakua, o Hawaii.

 

            He mau Alii Aimoku-aina, na Haku o keia noho aina ana, e like me ka noho ana o na hoahanau ponoi o Keliiokaloa, malalo aku ona, a me kekahi kumu e ae.  He kuiloko kekahi inoa o keia poe alii.  Mahope iho o keia mahele, oia no na mahele mokuaina, e like me Kona Hema, a me Kona Akau, Kohala Hema, Kohala Akau, ina aole ma ke kukulu honua ka mahele ana, alaila, ua mahele ia ma ka moeana, e laa, o Kohala loko, a me Kohala waho, uka a me kai paha, luna a me lalo paha.  Malalo aku o ke alii ai-mokuaina na ‘lii o kela ano e like me ka pili a me ke kula@a lakou e hoonohonoho ia ai.

 

UA HANA IA ANEI?

 

            Nui no ka makou kau nui ana o ka hopuia o ka poe nana @aihue ka opiuma a me na daimana o ke Kalaunu o Kalakaua.  Ua lohe makou ma o kekahi hoaloha, ua hoike ia aku oia e kekahi mea i pili loa i ka mea iaia ka oihana, ua loaa no ka meheu o na mea nana i kolohe, a e hopu ia ano no.  He manawa kela i hala aku, eha anei paha hebedoma a oi.  Eia ka ninau:  Ua hohe anei ka Hamuku i ka hopu ana, e like me ka makou i lohe ai, no ka pili loa o ka poe hana hewa i ka poe kiekie i ka oihana aupuni?  E manao aku anei makou, he kaena hapaimemeue wale iho no ko ka Hamuku?  Oia iho la na ninau i ulu ae iloko o ko makou noonoo no ka loaa ole o ka poe nana i kolohe ka opiuma, a me ka mea a mau mea paha nana i kii ke dai mana o ke Kalaunu o Hawaii.  Auwe oe e Hawaii, ua haalele mai ka nani o ka oihana, ua pio ka hoopono, a ua lilo ka berita i mea ole, a me he la, eia ke kaalelewa hele nei ka pahu berita me ke kanawai, aia iwaena o ka lima o na genetile.

 

            Ahea la ke Akua, e hoopau i keia mau hana, e hoopouli ana i ka pono, a e hoe@a ana i ka naau o ka poe hoopono.  Ua lawa ka hewa, a ua piha ke kiaha o ka inaina, oiai ka hewa ke hana ia nei e ka poe iloko pono o ka Hale o ke Akua, ka poe i hoike mai ma ka lakou olelo, he poe elele lakou no ka pono.  E mihi ka poe hana hewa, oiai ka ipuka ke hamama nei, o hiki mai auanei ka la e paniia ai o ka ipuka o ka mihi, a nau na kui, hehi hewa na wawae, a pouli hoi ka ikena, no ka mea, ua piha ka wanana ano nui, he uuku wale no koe, ua kokoke “aia ma ka ipuka.

 

 

PAU NUI@ KA HILAHILA.

 

            Ma ke awakea Poaono o ka pule i hala, mahope iki iho o ka hora 4. p. m. na ike ia aku la ka Hon. Jas H. Blount e i@o mai ana ma ke alanui Papu mawaena o alanui Moi a me Kalepa ma ke kihi o alanui Kalepa a me Papu, kuku ana kekahi puulu haole hoohui aina, ua wehe ae la lakou i ko lakou mau papale, a iho like mai la na poo mai ka poe poo lauoho o ka poe poo lauoho ole, he hulali ia o na ipu a ka poe mea ipu.  Eia nae ka mea akaaka loa, i ke ea ana ae o na poo o ua poe koloa hoohui aina nei ninau aku la kekahi i kekahi, ea, ua kunou ia mai nei no kakou? Pane aku nei kekahi, owai o kakou ka mea i ike pono no ka mea e leha aku ana kou mau maka malalo o@ka lae me ka nana pono aina i kana mea e hana mai ai, a eia ka’u i ike aole i kunou iki mai, a ina hoi nele ke kunou mai o ka nana iki wale mai no la hoi he ole loa no o ka makai kanaka ka i aloha ia aku nei, alaila o kakou o ka poe koikoi o ka aina, ua like kakou me na wahi ohulu uala (small Potatoes) i ka manao o Mr. Blount; a o kela wahi ohulu uala (kanaka Hawaii;) a kakou i manao ai, ua oi ae kona nui mamua o kakou a pau, ae pela i ka nana aku.

 

            Ua ike ia mai nei peha keia hana naaupo a kakou i hana iho nei mai oi loa aku ka pono i holo ia e kakou iloko o ko kakou mau Hale kuai e noho ai i ka manawa @ ike ia aku nei o kona iho ana mai, ua manao ia la hoi auanei e hoali@ ia ana kakou he mau wahi uala liilii o Kalepolepo.

 

            Iloko o keia manawa ke puhee liilii nei keia poe me na puna i hele a aneane e pa i ka lepo i ka ua mea o ka hilahila.

 

           

Na Haina Nanehai

3,5 a me ke 6.

 

            Ke haawi ia aku nei na mahalo ia Messrs. Keawehano a me Hoakimoa, no ko laua hooikaika ana ina noonoo e kauo aku ai i ko laua mau puniu ike iloko o ka muliwai hohonu o ka ike nui e pili ana i ke ao noeau o na hoku hele iloko o ka Poai Lani Nui.

 

            O ka Keawehano haina, “aia iloko o ko ke Akua Mana, Kona lima lokomaikai a me Kona aloha,” e waiho ai ka honua.

 

            O ka Hoakimoa haina hoi, “aole wahi no laua e waiho ai.”

           

            E na keonimana; e oluolu olua e hoomaopopo kakou i ke ano io maoli o ka Nanehai 3, oia keia:  Ina paha e kapae ia na kanawai mau o ka Poai Lani, o ke ao holookoa, alaila, ihea ia e waiho ai ka honua n@?

 

            O ka mea mua, oia ka hoomaopopo l@a a@a i na ma@ele ano nui iloko o ka Nanehai, oia no keia:

 

            [1] Heaha ka Poai Lani o ke ao holookoa?

            [2] Heaha na kanawai o ua Poai Lani la?

            [3] O ka honua [hoku-hele] anei kekahi i paa malalo o na kanawai o ka Poai Lani?

            [4] Heaha la ke ano maoli@ “kapaeia na kanawai mau?”

           

            Ina e kapaeia na kanawai mau o ka Poai Lani, o ke ao holookoa, alaila;

 

            [5] Ihea la e waiho ai ka Honua?

 

            O ka Honua he hookahi wale no ia, aole ona lua.  O ka mana o ke Akua, oia no Kona hiki e hooko i na mea a pau ana i manao ai.

 

            Ke hoakaka nei au i keia mau mea, i hiki ina mea a pau ke alakai pono aku i ko lakou noonoo i kahi e hiki ai i ka haina o ka Nanehai.

 

            Ma ka Nanehai 5:  O ka Keawehano haina; “he mea ia e kaawale ai ke noi ana no na pono aupuni uhane, mai ke noi ana no na pono oihana aupuni maoli.”

 

            O ka Hoaki@oa haina hoi: “e ike ana na maka i na mea ino, a lilo ka manao ilaila, a haalele i ka manaoio pule.”

 

            Pehea la, e loaa anei ia olua he pauku Baibala, e hoakaka maoli ana i ke kumu o ka moe (upoi) ana o na maka? Mahea? Aia, he helehelena oia ano i ukali aku me ke pani puka o kou keena.

 

            Ke hoomanao mau nei anei @lua @ na @ii aloha o ko Iesu Karisto haipule mau ana?  Ua upoi anei kona mau maka piha i ke aloha menemene walohia no ko ke ao nei, oiai Oia ma keia honua?

 

            He mea maa mau iaia ka leha ana aku i kona mau maka iluna i ka Lani kiekie kahi a Kona Makua Aloha i noho ai; alaila, ua moe iho anei kona mau maka?

 

            Nohea la i l@aa ai ia kakou ke ano hana @ @oe na @aka i ka pule ana? Na oukou ia e noonoo aku.

 

            O ka Nanehai 6, ua huikau loa na hoakaka ana, a ua pih@ ole me na hoike Baibala me na hoike kalai aupuni.

 

            Nolaila, hoomanawanui aku a hiki i ka loaa ana.

 

           

UA PALEKANA LOA.

 

            Me ka hauoli makou e hoike aku nei imua o na makamaka, i ka palekana loa ana ae o ko kakou makamaka a hoaloha oiaio ka Hon. C. B. Maile i waiho iho nei iloko o ke kulipolipo o ka mai Kaifota Fiva no elua malama a oi iki.  Iaia e waiho ana iloko o na lima o ka ma’i fiva, ua kupilikii maoli no ko kulana; e oluolu ae ana a e loaa hou iho ana, no eono paha manawa i loaa ai i keia ano ma’i iloko o keia mau malama i hala ae nei.  @a ka pule i hala ua hookuu mai k@ kauka iaia, me ka hoike pu mai ua pau ka mai fiva.

 

            Eia oia ma kahi o Mr. Kaikainahaole, ma Kawaiahao, e hooluolu nei i keia mau la, a ke pii mai nei ka maikai o ko@a ola kino i k@la a me keia la.