Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 704, 12 May 1893 — Page 2

Page PDF (1007.91 KB)

This text was transcribed by:  Sandy Murdoch
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

JOHN E. BUSH

Lunahooponopono a me Puuku.

 

POALIMA  MEI  12,  1893

 

 

OLELO HOOLAHA

 

            Eia ma ka Keena o KA LEO O KA LAHUI kekahi mau Buke Inoa o ka Hui Hawaii Aloha Aina.  He wa kupono keia o na Hawaii Ponoi e hoike i ko lakou Makee Kuokoa, ko lakou Aloha Aina, a Aloha Kuokoa.

                        MA KE KAUOHA,

                                                J. K. KAULIA.

Kakauolelo o ka H. H. Aloha Aina

 

 

HE MANAO AKEA I KA LAHUI.

 

            Mamuli o ko ka Hon. John E. Bush hoi ana mai nei, ka Ona ponoi o na Nupepa KA OIAIO a me KA LEO O KA LAHUI; Nolaila, mai keia la aku, ua waiho aku au i ko'u noho Lunahooponopono ana, a me ka noho Puuku ana no ia mau pepa; O na kauoha nupepa a pau loa. na kakau manao ana a me na hookaa dala ana, a pela aku, e hoouna pololei ia mai ma ko Hon. Jno. E. Bush inoa.

JOSEPH NAWAHI

Honolulu, Mar. 27, 1893.

 

 

UA HELE LOA.

 

            Me he la, ma ka moku Oceanic, ua ku aku kekahi poe a haalele iho ia Hawaii nei no ka manawa hope loa, o kekahi me ka manao kuaki, o kekahi no ka ike i ka pono ole o ka noho ana, a o kekahi hoi, no ka loohia ana i na haawina elike ana me ko ke Kapena o ka Bosetona, i pule ia ai e Kapono-opio o Honuaula, wahi a na kahunapule.  Ua huli hoi aku o C. R. Bishop, a aole paha oia i hoi aku me ka naau lealea, mamuli o kona ike pono ana i ke kulana o keia aupuni nana e malama nei ko kakou mau pono.  He mea oiaio no hoi ke olelo ae, ua kuleana no ke komo ana o ke kanalua ia Bihopa, oiai na hoolilo o ke aupuni ua hele palena ole i keia wa.  Oia kekahi kumu e haalele ai o na kanaka elike me ko Bihopa ano.  Aka aole no he poe i kanikau aku nona.

 

 

HE PILIKIA.

 

            I keia mau la aku nei ua hoolilo ia aku kekahi mau bona o ke aupuni Hawaii, e na luna aupuni noho manawa.  He $25,000 ka nui o na dala i loaa mai no na bona, a o ke kumukuai oia mau bona he 15 a 30 keneta malalo o ke dala piha.  Mawaho ae o ka uku ana i ka ukupanee, e uku aku ana ka lahui, ka poe hookaa auhau, ma keia hope aku i ke kumupaa a pau ma ka 100 keneta piha no ke dala.  Akahi wa i haule loa ai ke kumukuai o na bona o ke aupuni Hawaii.  I ka wa i na luna aupuni o ka aoao kue i ka Hoomaemae, e hooliloia ana na bona ma ka 100 a 109.  O keia na hoike oiaio i ke kulana hilinai ole ia o ko kakou aupuni i keia wa e ka poe mea dala me kakou.  He nele loa hoi ma na aina e, aole he kuai ia mai o na bona, no keia mau hana hookahuli aina e ikea nei i keia mau la.  Oiai keia he aupuni noho manawa wale no, he mau hana hiki keia ke ahewa ia.  I kekahi aina e aku, he nui ka manawa i hoole ia ai na hoaie o keia ano e ka lahui ke hoi iho ke kulana o ke aupuni a ke kahua paa.

 

 

MAHALO IA PERESIDENA CLEVELAND.

 

            Ma na nupepa koikoi o Amerika e hiki mai nei, k@e aku ka nupepa i hoolimalima maoli ia e ka aoao hoohui aina, ua hoohauoli ia makou i ka ike iho i ka lokahi o ka mahalo e ka lahui Amerika, o na aoao a pau, i ka naauao o na manao kalai aupuni o Peresidena Cleveland a me kona mau Kuhina. a me ka apono ia hoi o ke Comisina Blount.  O ka mahalo ia o na hana a kakou i ike maka ai, ke kuu ana o ka hae Amerika, he hoahewa maopopo ana no ia a keia mana aupuni hou o Amerika, nana e hookele nei ko ia lahui pono, i na hana a pau i hana ia maluna o ke aupuni moi o Hawaii.

            O keia mau mahalo no Cleveland, he ahewa maopopo ia i na hana mawaena o na haole a ke Kuhina Amerika i kokua ai, me ka manao e hoohui aku i keia Pae Aina me ka ae ole o kona lahui.  O na hoailona iho la no keia o ka manaolana e hoihoi ia mai ana na pono kahiko a pau o Hawaii e like me kona kulana n@ ua.

 

 

HE HOOPUNIPUNI NA AHEWA IA O CLEVELAND.

(Mai ka Chicago Evening Journal.)

 

            Me he la he pepeiao oi aku o ka lolohe e lohe ana i "ka nakulu o ka ahewa lahui i na hana a Peresidena Cleveland o pili ana i na mea i hana ia ma Hawaii," na mea hoi a ka nupepa e kuo nei i keia kakahiaka.   He weliweli na hookakani pukeia o na paki@i puke e na nupepa haanui e pili ana i keia hana ma Hawaii, aka ua hookuli ka lahui aole e ae e alakai hewa ia e keia uluaoa hoopunipuni.

            Aole hoi i kono ia mai na ike hohonu o ke kanaka e ike aku i na kumu maoli mahope mai o keia hooni ana ma Hawaii, aole ka hoohui aina i noi ia mai mamuli o ka makemake o na kanaka oia mau mokupuni, aka ua noi ia mai hoi i mea e hooholomua ai i ka pomaikai o kekahi poe auwana imi loaa mai ko lakou aina aku.  Ua puka koke ae hoi ka uhane ake hapuku aina i kuluma iloko o na kanaka o ka lahui [Anglo-Saxon] haole e apono ana i ka manao e hapuku mai i ka Paeaina Hawaii e waiho la iwaena o ka moana Pakipika.  Aka ua hoopio koke ia keia manao hoohui-aina mamuli o kela kumuhana [Monroe] e alo ia na ano hana hoohui a pau e hoohihia ana a me na ano hana e ae e hooulu ai i na manao lili o waho mai, oiai kakou e noho lawa ana me ko kakou mau aina ponoi maluna o ko kakou mahele-aina honua.  Ua hoole aku ke Kuhina Nui, o Amerika, malalo o ka Peresidena Harrison, i na hana a ko kakou Kuhina ma Hawaii, a ua kukala ae ua hooi aku oia i kana hana mamua o kona mana iaia i kau ai i ka hae a hoohana ai i ka mana o ke aupuni Amerika e hooholmua aku i kekahi hana kipi kuloko.

            I ka manawa i hoopuka ia ae ai ke kanalua aole ka hoohui aina he manao no na kanaka Hawaii, aka he hana i hoolala mua ia e kekahi wahi auna ano ole o na Amerika hoopukapuka waiwai, ua lilo hoi he hana kupono no ko kakou aupuni e hoomalamalama iaia iho i na ano oiaio maoli o na mea i hana ia.  I kulike ai me keia manao ua hoouna ia aku o Comisina Blount e imi i ka pololei.  Iaia i kauoha ai e kuu ia ka Hae Amerika mai ua hale aupuni ma Hawaii, na lawe ae oia i ke keehina mua e hiki ai ke loaa ka hoike ua kuokoa ka manao o na Hawaii ponoi maluna o ke kumumanao aupuni ma o lakou iho a i aupuni hoohui paha ka makemake.  Ina e ku hoomalu mai o Amerika ka mea e noi ia aku ana, ua kupono ia mea e hoopuka kuokoa ia aku e na kanaka o na mokupuni me ka hooweliweli kino maoli a ma na hooweliweli hoike aku ma ka aoao o ko kakou mau luna aupuni.

            Ua aneane hoike pau loa ae ka lahui Amerika i ko lakou apono i ka naauao a me ka pono maoli hoi o ka hana a Peresidena Cleveland i hana ai.  Ma Wasinetona' ua makemake hoi na uhane ake hooulu kaua, ka uhane e ake mau ana e hookomo ia kakou iloko o na hana kaua me na aupuni e, e pine mai i ka paeaina Hawaii ma ka puapua o ke kuka-puapua o Amerika i mea e kaweleka ia ae ai imua o na puali aumoku kaua o ke ao nei.  Aka aole he makemake o ka lahui kanaka o Amerika, ka poe nana e uku na auhau, a e hoopomaikai ia ana mamuli o na hana hooikaika iho a ke kino a me na hana maluhia, aole o lakou makemake i ka hoohui ana mai ia Hawaii he oki loa aku hoi ina ia mea he hana i kue i ka manao koho kuokoa o na Hawaii ponoi iho.

            A o keia mea no hoi he hoohui aina, he mea no ia i noonoo nui ia, he kupono a he kupono ole paha ka hoohui ana i ka paeaina Hawaii O ka manao kanaka makua maoli o na kalai aupuni naauao o kakou aia ma ke kue i ka hoopauaka hou ana aka i ko Amerika honua mawaho aku o na palena o ka mahele aina honua o Amerika Akau.

Chicago Evening Journal.

 

 

Ka Nordhoffs Palapala

I KA

Nupepa New York Herald

 

KUE NA KANAKA HAWAII I KA HOOHUI AINA.

 

            Ke makemake nei au e hoomaopopo loa ia aku keia mea, i hooia ia mai no e ka poe hoohui aina a'u i launa pu ai, ua lokahi maoli no ka manao o na kanaka Hawaii ma ke kue i ka hoohui aina.

            O kekahi poe e kue nei i keia 40,000 kanaka, he poe Amerika. no lakou ka huina o 1928 ke hui ia na kane wahine a me na kamalii, me kekahi kumu maopopo ole, e kahea ana lakou me ka leo nui no ka hoo hui aina.  O na alakai o keia hana oia no na poo o ke Aupuni Kuikawa e mae nei me ka helelei ana.  O keia 1928 Amerika aole no lakou i lokahi a pau loa, he hookahi mea maopopo loa o ka hoohui aina a me ke kumuhana a ke Aupuni Kuikawa, ua ulu ae he kuee iloko o na anaina hoolaulea, pela iloko o ka Halepule a me na oihana kalepa.

            Na na mikanele Amerika i ao maikai ia lakou, o lakou (mikanele) na makuakane o kekahi poe kakaikahi o kekahi wani puulu uuku loa o ka poe hoohui aina manao ino.

            Ua ninaninau wau iwaena o kekahi poe Amerika maikai i noho loihi ma Hawaii nei no lakou paha ka huina o hookahi kakini.  Ke makau nei anei oukou no ke ala mai o kekahi haunaele mai na kanaka mai ma kekahi wahi o keia mau mokupuni?  Ua like loa ka lakou pane ma keia.  Aole; aole no he wahi noonoo iki no ia ano.  Ma Honolulu wale iho no ke ano pioo iki, he wahi haunaele ana paha ka hopena o keia.  He mea oiaio, ka oluolu maoli o ka lahui Hawaii holookoa, iloko o na hana lima ikaika a na Mahiko he kanaono a kanahiku paha i kukuluia a puni ka Paeaina ma na wahi mehameha e waiho wale ana me ka hoomalu ole ia.  He mea hiki ole ke hooleia na hana hoonaukiuki a ka poe hoohui aina; ke Aupuni Kuikawa a me kekahi wahi heluna uuku o ka poe i pili pu aku me lakou iloko o keia manawa, e kau hookehakeha i kekahi hae o na aina-e a me kekahi mau hana kuhihewa e ae, e hoeueu ana e hana ia kekahi hana hao wale me ka lima ikaika.

 

NO KEAHA I NOHO MALIE AI NA KANAKA

 

            No keaha i noho malie ai na kanaka? oia paha kau e ninau mai ai.  Ua ninau aku au i keia ninau i kekahi o na kanaka i hoonaauao ia a i hilinai nui ia hoi.

            Eia kana pana:- No ka mea ua hoike aku makou i ke makou lahui, o keia hihia aia ia imua o kekahi aha e like me ia i keia manawa, o ka lakou hana pono, e kali malie me ka hoomanawanui no ka olelo hooholo.  O ka Moiwahine a lakou i aloha loa ai, ke poo hoi o ke aupuni a lakou i manao ai, ua ao aku Oia ia lakou e noho malie, ua ao hou aku Oia ia lakou a me ka poe a pau me Ia, o ke Aupuni Amerika Huipuia he hanohano me ka hoopono ke kulana oia Lahui Kanaka.  O ka Peresidena he kanaka nui hanohano Oia me ka hoopono.

            Aole oia e hana ana i kekahi hewa nui i ko makou lahui, a ua hoohoihoi aku makou ia lakou me kekahi hoakaka ana mailoko mai no o ko makou moolelo ponoi.  I ka 1843 ua huki ia iho la ko makou hae ilalo e kekahi Adimarala Pelekane, huki ia ae la ka hae o Beretania a kaili ae la i keia mokupuni.  O ko makou lahui he nawaliwali me ka hiki ole ke pale no lakou iho.  No ka nawaliwali no ke ku pale ana aku, o ka mea hiki wale no o ka hoohalahala.

            Ua noho iho lakou me ka maluhia malalo o ko lakou Alii, mahope iki mai hiki hou mai la kekahi Adimarala Pelekane hou huki iho la oia i ka hae Beretania ilalo, a huki hou ia ae la ka hae Hawaii me ke kipu aloha ia ana, a hoihoi hou ia mai la ke aupuni iloko o ka lima o ka mea nona maoli ke aupuni.

            Ke manao nei makou, aole ke Aupuni o Amerika Huipuia e hana ana i kekahi hana i emi iho kona hoopono a me ka hanohano maoli iloko o ka 1893, me ka Enelani i hana ai iloko o kanalima makahiki i hala ae nei.  O keia ka makou i hoike aku ai i ko makou lahui.

            Aole nae hoi e manao ia, ua nele loa ka lahui Hawaii me kekahi mau manao pihoihoi.  Ua ike pono lakou i ke kulana, a eia kekahi hana ke hana ia nei, no ke kakauino a ana o na kane a me na wahine a puni ka Paeaina no ke noi ana e hoihoi hou ae i ka moiwahine.

            Ua ku makaukau lakou, a i kekahi la aku nei, ua hiki ae kekahi puulu nui, e ike maka me ka hauoli i ka hoihoi hou ia ana ae o ka hae Hawaii maluna o ka Hale Aupuni, ia lakou i wehe ae ai i ko lakou mau papale aole kekahi leo i lohe ia aole hoi he huro ana, no ka mea ua hoike mai ka moiwahine i kona makemake, e malama loa ia ka maluhia, a mai hoike i kekahi hana ma ke akea.

           O keia hana a Koneia Balana, i hana ai, ka hoihoi ana i ka pualiko@, ka hookaawale ana aku i ka hae Amerika, a me ka huki ia ana o ka hae Hawaii, ua hiki ole i ke Aupuni Kuikawa a me ka poe i pili pu aku me lakou ke hu na iho i na helehelena hoihoi ole no keia ano hana.

            O ka hoike keia no ka hopena o ka hoopunipuni o ka lakou mau olelo pale (e olelo ana) o ke ola a me ka waiwai aia iloko o ke kulana kupilikii a he mea pono e loaa he mana kuwaho o na aina-e, @ hoomalu ai.