Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 713, 25 May 1893 — Page 3
| This text was transcribed by: | Richard Tavares |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
KA LEO O KA LAHUI.
"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."
-----
mea e loaa ai he noho na aupuni maikai no kakou e like me ko Enelani, a o na makaainana nonoi wale no a me ka poe i hookup malalo o ka hae Hawaii a me kona mau kanaka ke hookele i ka hoeuli o ke aupuni. Pehea ia la? A malia he hoopalaimaka wale iho no ia mau wehewehe ana a oukou e hoakaka mai nei a o ka mea io he okoa i ka ae ana aku nae o na kanaka, o ka noho koke no ia i ke puhi, lawe o ke Au-ka me ke Aumiki, lilo loa o Hawaii aloha ia Amerika, kipaku ia @ kanaka i kuahiwi e like me na @ini, a e like me ke poo o ka’u kumumanao e kau ae la maluna, “O ka leo, o na leo no ia o Iakobo; a o na lima, na lima no ia o Esau.” Oia hoi, he nanahe na mali ana, he kakauha nae na lawelawe ana e hiki mai ana.
Kumu elua: He oi ae no ka naauao o na kanaka Hawaii mamua o na hoahanau haole i ka 1874. Kupanaha, hoolaha ae hoi oe ma ka nupepa o Kapalakiko, [Examiner] he naaupo kanaka Hawaii, aole hiki ia makou ke hooponopono i ko makou aupuni, a ua like na kanaka Hawaii me he mau apanapana laau la ka paialewa ia e ka wai i o a ianei. Aole anei he mea maopopo ka oi ana o ka naauao o na kanaka Hawaii i ka 1874, oiai ka naauao e pii mahuahua ae ana, he mea ia nana e hooia mai ua oi papalua aku ka naauao o keia wa e nee mamua o ko ka wa i hala? Pololei hou no oe e ua makamaka nei. O ka olelo au i hoolaha ai me na nupepa o Kapalakiko no ka naaupo o kanaka Hawaii, aole ia he oiaio, ua ike like ae la no kaua, no ka mea, o ka naauao au i hooia mai nei iloko o 17 makahiki i hala hope aku nei, aole ia he mea e naaupo hou ai iloko o na makahiki he 17 mai ka 1874 mai, a hiki i keia makahiki o ka hookahuli aupuni hou 1893.
Ekolu. O ka Moi a me ka poe e kakoo ana iaia, e imi ana lakou i ko lakou mau pomaikai wale iho no. He mea mau no ke Aloha Alii a me ka Makee Alii iwaena o na kanaka Hawaii mai kinohi mai; aka, ma kahi o ka pomaikai, ua kuhihewa loa kau hoakaka e pili ana i kela mau hopunaolelo, “pomaikai no lakou wale iho no.” Ke nana ia ka moolelo o na makahiki he 17 i hala, a mamua koke oia wa, w ike ia no o na haole kai ai haakei i ka loaa o ke Aupuni Hawaii; a o ka oi loa aku iloko mai nei o ka hookahuli aupuni o 1887, o na wahi kanaka, o ka hunahuna wale no, pela pu no hoi me ke kulana o keia aupuni hou e ku nei i keia mau la. Iloko no nae oia nele, hoomanawanui no na Kanaka Hawaii, ka poe no lakou ke kuleana oiaio i ka @ a me ka meli o Hawaii nei.
O na malihini hoi, mai kahi e @ a no---ana, o ke ku kapena koke mai la no ka ia. O na kanaka Hawaii hoi noho mau no iloko o ka mea a me ka nele, aole nae hoi i kuhalahala ino elike me ko na haole e ikemaka ia nei. Pehea la keia? Oluolu anei o Amerika, a i ole o kekahi mau lahui e aku paha i kekahi kanaka i loaa ole iaia ke kuleana iloko oia lahui, elike paha me makou na kanaka Hawaii, ke komo ana aku iloko o kekahi oia mau lahui a haawi aku i ke kuleana a me ka noho kuokoa ana oia lahui i kekahi mana okoa? O ka mea ia e ike ia nei ma Hawaii nei, o ka hapanui o ka poe hooikaika loa ma ia mea he poe aole i hookupa malalo o ka hae o keia aupuni a me kona mau kanawai. Pololei paha keia la? No kahi wa aku.
Ke haawi aku nei au i ko’u welina pau ole i ka Lunahooponopono ahonui a i na keiki oniu hua metala hoi ko’u poina ole.
A. Solomon Kaleiopu.
Kamanuwai, Mei 22, 1893.
-----
HE MANAOLANA POHO.
-----
O kekahi haole hoohui aina o keia kulanakauhale, he Me kanika oia, ua hoike maopopo ae oia i kona manao, no kona kuhihewa.
Eia kana i olelo ai, ua mana au, o ka hoohui aina, he mea la ia a na kanaka Hawaii ponoi, e ulu mahiehie ai, eia ka auanei he kue loan a kanaka Hawaii i keia mea he hoohui aina.
Ua manao no hoi au, o ka hoohui aina, ua like no ia me na lole makamaka hou loa e hiki mai ana ma ko kakou makeke nei, ke pi---kokoi ika, e na Lede a me na Keonimana, no ka makemake e loaa, eia ka aole pela, nolaila ua poho ko’u manaolana, a ua hewa hoi ko’u ae ana i ka hoohui aina.
Oiai hoi, ua maopopo loa, aole loa ae ana ke aupuni o Amerika Huipuia, e hoohui aku ia Hawaii nei, a lilo i mahele aina (nona) a he nui aku kana mau olelo. Ma keia ua hiki ia’u ke hoike aku, o ka hoi hope ana na kanaka o keia ano, he hoike maopopo ana mai ia; e haulehia io aku ana no ko lakou manaolana, aole loa e ko ana, oiai hoi, ke ike ia aku nei, ke kolo ae la, ke nalo aku la, a ke nalo loa aku la oia, ua hiki mai ka hopena loa, e ma--ku--koae--ai--ka hoohui aina, a lele loa ae ka hanu o olekupau: pio ka oe--ahi--pau--ka oe hana.
Ma ia mea i olelo ai au, he manao lana pono, ko ka poe aku hoohui aina, aole he waiwai e loaa mai ana hoi, ua hookuu ia mai nei ka hoohui aina maluna o ka uwea moe moana, a no ka nele o Hawaii i kauwea ole, nolaila i hiki ole mai ai, a pela i make ai.
Aloha no ka hoohui aina a lakou nei ae, iliki paupaka iho nei, e like me ka liki a Ku--kahaoa: lilo i ka liki, o ka eo no ia i ka hoa kukini, a ua like ia me lakou la aku la, ua eo i ka aoao Aloha Aina.
D. M. Punini.
Mei 20, 1893.
-----
HE AELIKE APUKA.
-----
Ma ka Poakahi nei, ua hana ia kekahi aelike e Mr. Forster a me kona Hui, a me na kaikamahine Hawaii, no ka lawe ana aku ia lakou i Kikako. Eia ke ano o keia aelike i hana ia ai, e hoona ia ana keia poe Hawaii malalo o keia poe haole mai Amerika mai, no ka lawe ana aku ia lakou no Kikako, e hula kui ai hula a--laa--papa a pela aku.
O ka nui o keia poe Hawaii i manao ia e lawe aku, he eono ko lakou nui, he eha wahine, a elua kane, a eia na inoa, a me kahi noho.
Na Kumu ao Hula.
Kauuku a me Kumu no Kalia laua. Na haumana hula. Miss Kapahu, Pauahi, Pinao, me Nakai no Honuakaha.
Miss Hoopii, n Niolopa, o Miss Ane, no Kawaiahao.
O ka poe no lakou keia mau ino, ua makemake ia lakou e keia poe haole kolohe, e lawe aku no ko lakou aina, mea huli dala na lakou.
A mamuli o ka hana ana o keia haole i keia Aelike, e hoopaa ana i keia poe, he hoike maopopo ia o ko lakou manao kolohe, a pauaka maopopo, a he mau hana epa keia, o ke ano la puale maoli no.
A oiai hoi o ke Kumukanawai o Amerika Huipuia, aohe poe kauwa kuapaa alaila, e hoopaa ana malalo o na aelike, aka, i ka mana kolohe o keia poe haole, ua olelo lakou ua hiki no.
Nolaila, mamuli o ko makou ano he wahaolelo no ka lehulehu; e hoike ana i na mea a pau, ke kauoha aku nei makou i ka Luna Dute Nui o ke Aupuni, aole e pono e ae ia e haawi mai i na palapala ae holo no keia poe Hawaii.
Oiai hoi, ua apuka ia lakou e keia poe haole, a he mea pono ke kaohi ia lakou. Nolaila, he mea pono i na Luna Aupuni o ke Aupuni Kuikawa, e huli koke aku i keia hana kolohe.
J. K. Kahinu.
Mei 23 1893.
(Ua holo io aku no lakou ma ka Australia o ka Poakolu nei no ka hau iniki ili o Kaleponi a hala loa aku no Kikako. L. H.)
-----
LETA MAI KONA HEMA MAI.
-----
Kona Hema. Mei 22, 1893.
D. M. Punini Jr.
Aloha oe:
Malihini oe malihini au, ma ka leta kaua kamaaina.
Ke hoohanaia me ka Hoohui Aina ma Kona Hema nei, me ka hooweliweli aku i na kanaka.
Penei e olelo aku ai ka poe kumakaia i ko lakou aina: “Ina aole oukou e kakau mai i oukou mau inoa ma keia pepa, alaila, e hoihoi ia ana oukou i Kaluaopele i ka hana alanui; a i ole kii ia mai oukou e kaua ia, a e hookuke ia e C. R. Bihopa ma, no ko oukou ae ole i ka hoohui.” Pela ia e noke ia nein a kanaka i ka hoomaka’uka’u ia. O ka poe nana keia hana, he mau hapahaole i puhi ia mai e ka Makani Apaapaa o Kohala, ka Lunakanawai kapili puaa, ke kahunapule puni hanohano o Pukaana nei. E awiwi aku oe i ka hoike i keia mau hana pakaha a ka poe hoohui aina o keia apana, i ike nui iho na maka i ka lakou mau hana in. Ma’u ia, no kahi wa aku hui hou kaua.
P. C. Kalaiaehu.
-----
NUHOU KULOKO,
-----
Ua hoihoi ia aku ke kino wailua o ke kaikamahine a Mr. J. L. Stevens, no ka aina hanau.
-----
Nui a lehulehu na Ohua i kau maluna o ka Mokuahi Australia, maka la inehinei, a i waena o lakou, o ka puali hula Hawaii kekahi.
-----
He Hae Kelemania ke welo ana iluna o kekahi pou maluna o kekahi puu o Puowaina ma kakahiakanui Poakolu nei. Hookolohe n keia poe Kakimana i kau ai i keia hae.
-----
Ua ahewa ia o Herring e na Jure Hawaii ma ke dekere elua o ka lawe ola, he 5 makahiki ka haahaa a h 10 makahiki kiekie. O ka hihia nae i hoopiiia ai no ka pepehi kanaka ma ke dekere ekahi.
-----
Ma ka hora 12 o nehinehi, ua haawi ae la ka Mokukaua lawe Hae, Bosetona, he kipu aloha ana, no ka hoomanao ana i ka la hanau o ka Moiwahine Vitoria o Enelani, a Emepera o Enelani, a Emepera o Inia.
-----
Ua nui ke kamailio ana o na kanaka i ka eleu o ka nupepa, “Ka Leo o ka Lahui,” a wahi a kahi poe i olelo a’e ai, na Ka Leo, e papahi mau ka hanohano o na mea hou o ke ia ano, keia ano.
-----
Pii ke kai o ka Ona Miliona ma ka Poalua nei ia Kauka Makalu hoohui aina a me kekahi mau wahi haole paehewa e ae oia auna, pakele nae i ka holo e ana, i na ua ai uala kahiki o Kaleponi. Ke holo ala hoi e holo ai ua kolohe.
-----
Nui ka hulu o kekahi haole e paa ana me kekahi pihi o ka Hui Hoohui Aina ma ke kakahiaka Poakolu nei, ma ka Nekina, ua ike ia aku kona huki ana ae i ke pihi hoohui aina a paki iho la ilalo, me ka hoopuka ana aku i keia mau huaolelo, kokami Kelemania, o kona kokoolua, he haole Kelemania, o ke kumu o ka huhu no ka hae Kelemania.
-----
HE WATI LOAA.
-----
Ma ka la 10 o keia mahina, ua loaa ia’u kekahi wati pakeke ma mke alanui e hele ala i ka Hale Pupule, maluna o ka pou na. O ka uku o ko’u malama ana, a me na lilo o ka hoolaha ma ka aoao o ka mea nana ka wati. E kii koke mai o hala na ha he 15 lilo loa ia’u.
Daniel W. Puniwaa
Kapalama, Mei 15, 1893
may15 tfd.
-----
Ina luna lawe pepa o Ka Leo o ka Lahui, ka kanaka ia aku nei oukou, e hoihoi mai i ka helu 707 o Mei 17, i na he mau pepa koe oia la ia oukou.
Ma ke Kauoha.
-----
HOOLAHA PA AUPUNI.
-----
E ike auanei na kanaka a pau, eia ma ka pa aupuni o Makiki nei kekahi mau lio helehewa, lio [k] ulaula hauliuli, 3 wawae eleele, 1 wawae keokeo hope hema, nao ano e kuni hope hema, Lio (k) eleele kiko keokeo maka lae, 2 wawae keokeo hope 1 wawae eleele mua akau ka wawae mua hema keokeo eleele ka hulu maluna o kapuai, hao C@, C@, kuni uha; CK, @R, hope akau, kuni malalo ua hui, ua hookaawaleia i kulike me mke kuni lio [k] ulaula kiko keokeo ma ka lae, hao Y kuni uha hope hema.
O ka mea a mau mea nona keia mau lio, e pono e kii koke mai o hala ka wa pono, a kuai kukala akea ia aku ke hiki aku i ka la 29, o Mei, 1893.
D. KAOAO.
Luna Pa Aupuni.
Mei la 15.
-----
HE UMI (10) APANA AIINA HOME MAIKAI NO KE KUAI.
Aia he Umi apana aina Home maikai loa no ke kuai aku e waiho la ma Kalia Waikiki, Oahu, mawaena o kahi o Hon. Chas. L. Hopkins a me Mr. Marcfarlane a i keia mamua o ka aina o G. W. Keaweamahi.
A oia no na apana aina pa hale inani loa i koe iloko o ke kulana kauhale nei.
He oluolu loa ke kumukuai. He maikai ke kuleana. N a ka mea kuai mai e uku no na Palapala.
No na mea i koe e ninau ia William C. Achi Honolulu Maraki 27, 1893. tf
-----
OLELO HOOLAHA.
E ike auanei na kanaka a pau ma keia, ke papa loa ia aku nei na mea a pau, aole e hele maluna o na aina o Kahikinui a me Auwahi i lilo mai ia maua malalo o ke kuai a me ka hoolimalima a lawe aihue i na manu Pelehu. Pikake a me na ano manu e ae apau loa e hele ala maluna o ua aina nei. A ma keia hoolaha kea e aku nei maua e haawi aku i uku makana he $25 i ka mea a mau mea paha nana e hoike mai ia mana, a hookolokolo, a hoopai ia e ke kanawai no ka lawe aihue i kekahi o na mau ano manu nei, e hoike mai ma ke maua Hale Kuai ma Wailuku. Ua kapu pu ia no hoi na kanaka a pau,aole e hele maluna o he maua mau aina kula no ka lawe ana i na Bipi, Lio, a mau Holoholona e ae, me ke noi mua ole mai ia maua a i ka maua Luna paha, eia e Frank Freitas e noho aia maluna o ka aina.
A. B@OS & CO.
Wailuku, Maui, Feb. 9 th , 1893
feb9 3msw.