Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 715, 29 May 1893 — Page 1

Page PDF (1002.27 KB)

This text was transcribed by:  Pat Souza
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

Buke II.                                                           Honolulu MEI 29, 1893                      Helu 715

 

HE NANEA KAMAHAO

-----NO-----

MAIKA

 

HE KEIKI

Hapa Ilikini a Hawaii hoi.

 

KE KANAKA MUA LOA NANA I PANA KE AKUA BEA A NAILIKINI I MAKA'U LOA AI--- A O KA WELI HOI O NA ILI KEOKEO-- A ME KA LUKU IA ANA O KELA HUI KEAKA A LI.

 

            Hoohauoli ia ka puuwai o na poe o Kaleponi i ka loaa o ka hui pepehi kanaka o Conegokena ma Pepehi mai@oino ia na ili keokeo.  He $25,000,000, ka uku makana ke loaa o Maika.  Kau hou ka weli i ko Kaleponi poe no ka eueu hapa Ilikini.  20 kue ia Maika 1. Aole oia he kanaka, he akua.  Lele i ka pali kiekie me ka lio.  he noho paipai ka hokua o ka lio ahiu no Maika.  Hui o Maika me na Ilikini iloko o ke kahi a-na nui.  Mare hou o Maika.  Lilo oia i moi.  Hui ka makua me ke keiki.  Ka luku ia ana o ka Hui Keaka a Li ka loaa ana o kekahi keiki Hawaii oiaio opio ia Maika, ka ili poo o na ili keokeo ka mea e pii ai o kou kulana a me ka hopena o keia moolelo.

Good-bye.

 

            Me he hekili ala nae ka'u mea i lohe ae, a he mea i hoi ko'u puiwa i ko'u ike ana iho i ka pohaku a'u e noho ana e hoomaka ae ana e niniu, o ko'u lele ino aku la no ia ma kahi e, a nana mai la i ua pohaku nei, aole i liuliu ka niniu hele ana ae o ua pohaku nei, o ko'u ike aku la no paha ia i ka pii ana mai o kekahi aoao o ua pohaku nei a ku pololei iho ia, a ike iho la au i kekahi wahi ololo ano huina-ha.

            A i ko'u hele ana aku e kiei, ua ike iho la au i kekahi kulanakauhale e ku ana ilalo lilo, a oia hoi keia wahi a'u e hui nei me oukou, he mea e nae ka lia maeele o kuu kino i kuu wa i hoomaka mai ai e komo, ma o ka pakele ana o kuu poo mai moku i kekahi mau pahi e kau ana ma ka puka.

            Ae, mai moku i'o no kou poe, i na o kou ili he keokeo, i na ua moku kahiko, wahi a ke 'lii.

            Oia hoi, ua lohe iho nei hoi au i kekahi kaikamahine opiopio, i kuu wa a'u e noke ana i ka ai i na hua ai o koa kihapai nei, ua papa mai no ua kaikamahine nei, aole au e ai mahope au make ka ia.  Maika, ua hahai aku la no hoi au iaia, owau no hoi keia o Maika, ka moopuna a Walaka, a o ke keiki hoi a Akamai laua o Haliaka i hele auwana ai iloko o na makahiki loihi i kaa hope ae nei.

            Aole no i pau iki ka papa ana mai o ua kaikamahine nei ia'u a hiki i kuu wa a'u i koi okoa aku ai iaia e ai pu maua, me kuu olelo pu ana aku iaia, i na paha aole au o Maika, pehea au i make oie ai, ia mau olelo a'u akahi no a ae inai e ai pu me a'u.

            Aole ia he kaikamahine e, o ka'u kaikamahine no ia, ua makemake ko makuakane (Akamai) me ko kupunakane (Walaka) i na oe o loaa ana, alaila; e hoohui ia olua i hookahi pana ana a ko olua puuwai i lai pono ai ke kaunu ana, he opio like no hoi olua, a ua laki ae la no hoi, ua hiki mai la no hoi oe i kahi o ko wahine, a e hoouna ae au i kekahi mau kanaka e kii i ko makuakane a me ko ohana e heie mai e ike i ko olua la e mare ai.

            Pehea ka loihi mai nei aku a hiki i kahi o kuu makuakane?

            Aole no he loihi loa, no ka mea; he elua no la e heie aku mai nei aku, alaila; hiki aku ilaila, nolaila e hoouna ae au i kekahi mau kanaka e kii ia lakou.

            Oia no ka wa o ua lii nei i kauoha aku ai i kekahi mau kanaka e hele mai imua ona, aole no hoi i emo iho, hiki mai la kekahi mau kanaka elua a ninau mai la i ka makemake o ua lii nei.

            Ua makemake au ia olua e kii ia Walaka ma me kona ohana no a pau e heie mai e ike i ka ia e hoohui ia ai i@kana moopuna me kuu kaikamahine eiike hoi me kana mea i kauoha mua mai ai ia'u.

            A e hai pu, aka olua, eia me au o Maika, ka moopuna ana i hele au wana ai no na makahiki loihi i hana hope ae nei, a oia ka'u kauoha ia olua; a e hooko aku olua iloko o keia manawa me ka awiwi ioa a e hiki mai olua iloko o na la eha.

            A oia no hoi ka wa o ua mau kanaka nei i hele aku ai e hooko i ka makemake o ko lakou alii, i ka ike ana o ua lii nei ua hooko ia kona makemake, ua huli aku la oia no loko o ka rumi hookipa kahi hoi a kuna mau keiki e wakea ana i ke ia nei komo ana aku, ua hoonanea wale iho la no lakou nei, me na hoohali kaniailio ana, ma o ka hoke ana mai o ua lii nei i ka niele no na mea e pili ana i ka kaua eueu, a oia no hoi ka wa a na Hapa Ilikini nei i hue pau aku ai i kona moolelo piha mai kona hoomaka ana e haalele i kona ohana, a hiki i kona wa i hoi ai me lakou.

            A ua lilo ka moolelo a ua Hapa Ilikini e hahai nei i mea eehia no ua lii la me kaua hipuu kaikamahine, ua kahamaha pu ia nae ka lakou walea ana mamuli o ka hakaka ana mai o Keoni me Hanaie a ua oi loa aku ko Ilanale ikaika mamua o Keoni, a oia ko lakou wa i nane aku ai no ka rumi aina no ka hoike ana i ka lua o ka inaina, i ko lakou hiki ana aku iloko o ka rumi aina, oia ka wa a ua alii nei i kamailio mai ai me keia mau hui-olelo.

 

HE MOOLELO KAILI PUUWA

-----NO-----

MATIFIRA

Ka Hookolo Meheu Lua Ole

-----KA-----

Oiali o na Alahele Hoopaha oha'o

-----KA-----

Punawai Kupua o Alemoni

-----KA-----

Huewai Ili Batenisa.

A ME KA

Luahine Maka Kupua.

He Moolelo Kupua no Acabia.

(Kaauia no Ka Leo.)

 

            I kela wa, helelei iho la na waimaka o Matifira i ke aloha i kana wahi omole, oiai o kona makua iho la no ia mai kona mau la opio mai, a he hoopakele hoi nona iloko o na la o ka popilikia, a akahi ka hoi wa e kaawale ai laua.

            Oia ka kana wahi omole i pane hou aku ai, mai aloha mai oe ia'u a uwe mai hoi, e poino auanei oe a pilikia pu hoi kaua, e hoi oe, a o hoolohe hoi oe i ka leo o ko wahine, mai hookuli oe, hookuli no ka hoi oe la, hele oe i ka wahine ole, a poino hoi au a me oe pu, ehia ka hoi mea aloha o ka waiho o nei kino i ka aina makamaka ole.

            Nolaila hoolana ka manao, a o ke aloha no ko kaua.

            Aloha aku la no hoi o Matifira a hele aku la oia a hai aku la me kana aloha.

            Ia wa pane mai la ua Hero Mineta la, haele mai kaua, ua moe na kiai i keia wa, ma kahi auanei a'u e hele ai, malaila mai no auanei oe e hahai mai ai, ae aku la na Matifira la a uhaele aku ia laua.

            Ia laua nei i kaalo ae ai ma ka aoao o na kiai, ua pane mai la lakou me ka naau i piha i ke aloha e hele ana ke aliiwahine ihea?

            Pane mai la kekahi mau kiai, ao la kela o ke aliiwahine, aia no oia ke lawe mai la i ka wai, aohe ka o oukou ike aku.

            Aohe pane leo aku o la @a nei, hoomau aku la no laua nei @ma ka laua huakai.

            Ua kahea mau ia lana nei e na kini a hiki i ko lana kokoke ana i ka muliwai make, a o ka hana no hoi a kekahi poe kiai o ka olelo aku no i ke kuhihewa, aohe no hoi o laua nei pane leo aku i ua poe kiai la.

            Hoea aku la laua nei ma ke kae o ka muliwai make, o keia muliwai hoi aohe ona wahi maloo he wai wale no a puni mai o a o.

            Ia wa hele aku la ua kaikamahine alii la a kahi i waiho ai o ka waa o na kiai o ka muliwai, (E hoomanao iho kaua e ka mea heluhelu, o keia waa no ka waa nana i lawe mai ia Matifira a hoolei ia ai oia iloko o ke kai.)

            Ia wa i loaa mai ai o ka waa, na pane aku la o Mero Mineta i kana kane, o oe mamua o ka waa a owau mahope, a na'u no e hoe ia kaua.

            Pane aku la o Matifira na'u kaua e hoe, oiai owau ka mea ikaika o kane.

            Aole, ua lawa no au ma keia hana, a owau no mahope i ike aku ai au i kuu makuakane i ka uhai mai mahope o kaua.

            Maanei kaua e ha mea heluhelu e hoomanao iho ai, ua paa loa ka manao o ke kaikamahine alii mahope o Matifira, a ua kuko oia, na Matifira e hookele mua i kona moku, iloko o na ale kupikipikio o ka moana nui akea o ke aloha kane a wahine.

            I kela wa, ua kau aku la o Matifira iluna o ka waa, a kau aku la no hoi ua nohea la, a hoomaka aku la e hoe.

KAUKA

YONG KAM PUNG

 LAPANA!

Helu $1 Alanui Maunakea.

 

KAUKALOLIOKAAIMAPUA

 

            Ua hiki kr hoola ia kela a me keia ano ma'i, mai kona kane wahine a me ko na keike liilii.  O na mai ha-no a me na ma'i e pili ana i ka maka, pau pe ia i ke ola.  o na ma'i koko inoino a me ka hooulu hou ana i na wahi poino o ka puui wai a me ke kino, e hoola ia no me ka maalahi.  Pela me na ma'i hu'i koko maloo, ua hiki ke hoola ia me ke oki ole.  He hoike ia aku nei eia ke ola ianei me ka oluolu pu o kahi auhau.

            E KIPA mai e ka poe hooluuluuia me na haawina pilihua ka ma'i, a na'u oukou e hooluoia uku.

KAUKA YONG KAM PUNG.

mar. 29 -- 2 moned.

 

HUIALAHA O A MAINA O OAHU.

Papa Manawa

Mai a Mahope o Okatoba, 1, 1892.

NA KAA

                                                                                                 A.M  A.M. A.P. M. P .M.

                                    Haalele ia Honolulu                            6:15*    8:45    1:45    4:35

                                    Hoea i Honouliuli                                7:20*   9:57     2:57     5:35

                                    Haaleleia                                             7:30*   10:13   3:45     5:42

                                    Hoea i Honolulu                                  8:35*   11:55   4:55     6:50+

 

NO KULANAKAUHALE MOMI IHO.

 

                                    Haalele ia Honolulu                            5:10 ll  P.M.

                                    Hiki i Kulanakauhale Momi                5:48ll

                                                +  Poaono wale no

                                                *  Koe ka Lapule

                                                ll  Koe ka Poaono.

                                    Sept. 28  tf-dly.

 

OLELO HOOLAHA.

 

            Oiai e kaawake aku ana au, [D. Keaweaniahi] no Lapana, ke hoolaha ia aku nei na mea a pau, ua hookohu piha aku au ia S. K. Kane a me Henry Waterhourse, oia kou mau Houe oiaio no ka hooponopono ana i ko'u mau Waiwai paa a me na Waiwai Lewa a pau, a o ka poe a hau he mau Aie ko'u ia lakou, e waiho ae i ka lakou mau Bila ia laua, a o ka poe a pau e paa ana he mau waiwai no'u, e hoihoi ne ia laua.

D. KEAWEMAHI.

May 15, 1893  2wk.dly.

 

ELIA KAULULAAU.

Kauka Hana Niho.

 

            Ua hiki ke huki ina Niho me ka eha @@@ iloko o ka manawa pokole loa.  Ea loea me ka noeau ma ka Hoopiha ana i ka niho me ka Gula Kala a mea e ae paha.  He akamai loa ole i ka Hana ana i na Niho Kui o na ano a pau.

            He Mikipi ka Holei ana ina Niho.  He pa'anehe kona mau lima ma Kana mau mea Hana Niho o na ano Hou loa i loaa mai nei.  He oluolu no ke kukai olelo ana no kona ukuhana.

            O ke kanaka Hawaii hookahi wale no keia mailolo ae o ka huina o 40,000 kanaka i @@@@ ka Laiki@@ Kau@@ Hana Niho: mai ka Papa Kauka Hana Niho @ai o ke Aupuni Hawaii, maniu@@ ka iko ana o na Hoa o na Papa.  Na i kona akamai maoli ma keia Oihana ano nui.

            E@keia kakou Hoa Kanaka o kipa hewa ke aloha ia lakou nei ae.

            Koena Hana ma@@@a ae o ka Hale Hena Pu i ke kii@@@@ Alanui Moa me Betela Puka @@@no e pii ai iluna o ke Keena @@@@@@@ Moi.

Mar. 6---tfd.