Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 717, 31 May 1893 — Page 2

Page PDF (1.03 MB)

This text was transcribed by:  Stephanie Kau
This work is dedicated to:  Awaiaulu

KA LEO O KA LAHUI.

"E Mau ke Ea o ka Aina i ka Pono."

 

Ka Leo o ka Lahui

John E. Bush, Lunahooponopono a me Puuku

Poakolu Mei 31. 1893

 

He Ameica Oiaio

            He mea hauoli ka hiki ia makou ke olelo ae, ua hui a launa kamailie makou me kekahi haole Amerika, he kanaka i hanauia me na haawina a pau o ke kanaka maikai.  Me he la kona ano mai kon ala mua i l@lo ai he kakau manao, no na nupepa a me na buke puka malama, a hiki i keia la, he kanaka i hookahua ia iluna, o na ano alakai manao hoopono a me ke kaulike.  Ma kona noonoo ua like na mea a @ ia, a he hookahi wale no ana @ e kaupaona ai i kaua hana a me kona manao e pili ana ia hai a me ka lakou hana -- oia ke a-na o ka pono.  Pomaikai kakou, pomaikai no hoi ke ao holookoa i ka loaa @ o kekahi mau haole o ke ano e like me ko Mr. Nordhoff, ke kakau @eta o ka nupepa kuokoa kaulana kiekie hookahi o Nu Ioka, a o Amerika Huipuia, ka Nu Ioka Herald [Elele].  He nui ko Mr. Nordhoff mau makahiki i kakau manao ai; @ he kanaha ona makahiki iloko o keia hana, a he iwakalua a @ ae kona noho ana he kakau ma@ no Herald ma Wasinetona.  Iloko o kona manawa e haku ana i ka moolelo o na hana kalaiaina a @ hoa o ka Ahaolelo o America, @@le he manawa i hookui a i ahewa ia ai kana hana a me kona manao e @ ana ia lakou, oiai ua hahai @ oia i ka rula o ke kuokoa a @ ka oiaio.  No keia kumu ua punahele loa oia ia Mr. Bennett, ka @ o @ nupepa Herald.  Ma na ano a pau ua like ko Mr. Bennett @ me ko Mr. Nordhoff. ke kuokoa a me ka hoike pololei.  No keia ano, ua hoouna ia mai o Mr. Nordhoff e kakau leta aku no ka nupepa Herald, i ike pono ai ka Lahui America, i ka moolelo oiaio @ na mea i hanaia ma Hawaii nei

            Ua hiki mai ek telegarapa mai Europa mai, kahi e noho nei o Mr. Bennett, e noi mai ana ia Mr. Nordhoff, ina he mea maikai ia ia, e ho@o mai io kakou nei e kakau aku i ka moolelo o na la hookahuli aupuni iho nei no kana nupepa.  Ua @luolu ia Mr. Nordhoff e hooko i ka poloai a kona hoaloha mai Europa mai, a no ia ua haalele iho @ia i kona home ma Kaleponi, a ho@ mai nei no Hawaii, me kana kaikamahine kona kokoolua ma keia h@akai.  Ua ike kakou i kana mau @eta i kakau ai.  Ua hooiaio iho oia i kona ano hoopolole; wiwo ole, imua o ke ao, ma kona hookae ole i ka @@ku o keia kahua a me ke ano o na kanaka o kahi ana i hele mai nei.  Ua ike no oia ala kona mau hoalauna o keia mau la mua o ka hiki ana mai i Hawaii nei he mau makahiki he iwakalua i hala, aia ma ka aoao hewa.  aka, aole oia i waiho aku ia lakou.  He hana kaua, a ua hooko oia i ka hana, me ka aui ole o kona noonoo no na hoaloha, a no kona hoopi@ wale mahope o ka makemake hoohui aina o kekahi poe.  Ua hue-pau aku oia i na mea a pa@, mai mua a hope, a no keia kumu ua hoino mai ka mamo misionari, na haipule haole o Kaukeano, a me ka poe hookiekie i pae mai i keia aina me na manao maikai ole iloko o lakou.

            Mawaho ae o Mr. Blount, ma ka aoao o ke aupuni democrata o Amerika Huipuia, ua hoopomaikai ia kakou @ Mr. Nordhoff me kana makakila hoopono a me ka wiwo ole, a ua aie no hoi ka lahui Hawaii, a me ka poe hana pono a pau ia Cleveland, ka Peresidena o ke Aupuni i ka hoouna ana mai ia Mr. Bennett, ke pookela kuokoa o ke aupuni kalai manao.  E like me ia i hoike la ae i ke akea, pela no kakou na Hawaii, e hoonani ai i ka Makua a e mahalo ai i na kanaka a kona aloha i hoolale ai e kokua e hana ia ka pono a haule mai na lani.

 

He Hana Maieai.

            E like me ka ikaika o ka manao hoopono iloko o ka naau o kekahi kanaka e noho poo ana ma kekahi hana, pela no ka lawe ia ana o ka hana malalo aku ona,  Pela makou e hoomaopopo nei i ka mea ia ia ka hooko ana i ka hana a na makai a me ka hana no hoi a na hope aku malalo ona e hana nei.  Ua olelo ia aole e pio na hana hewa. -ka moekolohe, ka aihue, ka hoopae malu i ka opiuma, a pela aku.  He nui ka poe e paio ana, aole e hiki ke pale ia aku na hana hoopae malu a me na hana moekolohe, a me piliwaiwai.  a me na hewa oia ano, a o ka mea maikai wale no e hana ia kekahi kanawai e hooponopono ai i keia mau mea i hiki ai ke kaohi a hoomalu ia mai malalo oia kumu i hana ia ai na @ila opiuma, lotere, chef@, a peia aku, na ka Ahaolelo i hala, me ka waiho pu ia ana mai o ka olelo ma ka aoao o ka poe kokua i na kanawai oia ano, he pomaikai no hoi, e loaa pu i ke aupuni kekahi pono, ma ka laikini ana i na hana hewa i hiki ole ka ke hoomalu ia.  Ma ka paio kumu ana ua hoole makou i ka poe e kalai ana he pono a he pomaikai na hana hewa ke laikini ia.  Hookahi no kumu pane nui e holoi ai i keia ma@ olelo, oia keia;  Aole loa he pono a he pomaikai e loaa ana i kekahi lahui kanaka a me kona aupuni, ma ka ae ana e hana ia na hana hewa malalo o na hooponopono ana a laikini ana ma ke kanawai.  O ka hewa, he hewa ia, a o kona alanui he hoopoino mau a hiki i ka hua hope oia mea, a oia hoi he pono a he make.  Aole he pomaikai a he waiwai e loaa ana ma ka laikini ana i na hana.  He kalai ana ia ano manao na ka poe naau kekee, a e ake ana e loaa, ia lakou na pomaikai pala@alelo e hiki ai ia lakou ke lealea a ahuai mai na loaa ae oia ano hana, a mai ka poino nui e pahola ana maluna o ka lehulehu holookoa.

            O ke kumu wale no i puka ai o keia ano olelo a loaa ai na hiona e maliu ia ai, oia no ka lanakila o na hana hewa malalo o na kanawai e hoopuka ana ia mau hana.  O ke kumu nae i lanakila ai, aole no ka hewa o ke kanawai hookapu, aka, no ka popo o ka naau a me ka haukae pu o na lima o ka poe ia lakou ka hooko ana o ke Kanawai.  Ina ke kanaka ia ia ke kanawai e hooko ana o ke Kanawai.  Ina ke kanaka ia ia ke kanawai e hooko ana, a e hoao ana e hooko e like me kona iakaika a pau, ke puana n@i makou, ua pomaikai oiaio, ka lahui ma ka maemae a me ka holopono o ka noho ana o na kane a me na wahine.

            Ia makou e ike nei i ka hookoia ana o ke kanawai, malalo o ka @amuku Hitchcock, ua hooha@eli ia makou.  i ka loaa ana ma ona la, kekahi o na manao a makou e ahewa mau ana no na kumu hewa he lehulehu o ko kakou noho ana, o ke kumu oiaio e haawi ai i ko makou mahalo ma na mea maikai a makou i ike ai ua hana ia ma kona oinana.

            Nui ka hooikaika o na makai haole e kinai i ka piliwaiwai, a me na hana haumia a na wahine opio e hana nei.  Nolaila, ma kahi e hiki ia kakou ke mahalo-e haawi ia Kaisera i ka Kaisera, a oia ka  makou e papahi nei, ma ka puana ana ae-ua pomaikai ka lahui i @ Hamuku ma kana hana paio me ka lani hewa.

 

Kue No Ka La.

            Aole he ae o ka Hui Heihei Waapa Myrtle e heihei me ka Hui Heihei Waapa Healani ma ka la elua o Sepatemaba, la hanau o ka Moiwahine Liliuokalana a ma kekahi la mahope aku oia manawa e like me ka Hui Healani i waiho aku ai.

            Ua pane mai nei ka Hui Myrtle ma ka hooholo ana o ka halawai kuikewa oia hui i malama@a ma ke ahiahi Poaka@i nei.  o ka la 4 o Iulai ka la kupono ia lakou.  a waiho pu iho ka haan.  Ua kauohaia aku no nae ka elele e hooia aku i ka Hui Waapa Healani e ae ana no lakou e heihei ina mamua a mahope aku paha o ka la elua o Sepatemaba, aole nae lakou e ae e heihei ma ka la elua ma na ano a pau.  He hoo@@e paha ke ano o keia.

 

Claus Spreckels

Kamailio me Charles Nordhoff no ke Kulana o keia wa.

            Hoohui Aina ka mea @ana e hoolilo i keia mau Mokupuni i Kala Hanai Bipi Waiu.  Aohe he makau o Mr. Spreckels, i ka hiki ole ke malamaia ona Aupuni Kuokoa a Onipaa.

 

(Hoomauia).

            Ua laweia mai na paahana mai na wahi mai a puni ka honua nei iloko o keia Paeaina; a o ka lahui Asia ke kupono mamua o na lahui e ae i hoao ia a he poho ka mea i loaa mai ma ia mau hoao ana; mamuli no o na kumu @ @ maopopo ia, aole he hiki ku, no i na limahana ili keokeo ke hana i na hana maloko o na malako, oiai hoi he aina mahana keia, a o kekahi kumu, o ka nui loa o ka lilo i ke kii ana i na paahana mai Potugala mai.  a me kekahi mau aina e ae i ano like pu no me ia.  Ma ka hoomaopopo ana i keia kulana, ua kono ia mai na poe mahi @ o keia Paeaina, i mea e hiki @ ai ia lakou ke hoohalike aku @ kekahi mau aina kanu @o e ae, e hana koke ia ana kekahi hana i mea e loaa mai ai kekahi poe limahana i hiki ke hana i na hana maloko o na m@lako me kekahi uku i ike ia e waiho iho anan he wahi puka no ka poe kanu ko.  O ka Hale Ahaolelo o ke aupuni Hawaii ua ike lakou i ke kulana o ke kanu ko ana maanei nei, no ke ano nui loa o keia mea ma keia Paeaina, [ninau limahana], ua waiho ia ae he hoololi i kekahi wahi o ke Kanawai, i hoakaka ia mamua e papa loa ana i ke komo ana mai o na limaha@a Pake emi loa.

            Ua ae ia nae ma keia e komo mai malalo o kekahi ano kekahi huina Pake limahana i kaupalena ia.

            Oiai hoi aole no i lawa pono ka makemake o na mahiko no na limahana.  ua kuka koke ia me ke aupuni o Iapana, a ua hooia ia mai eia aupuni ka loaa mai o na limahana e like me ka nui i makemake ia; a i keia la aia ma kahi o kanaono pakeneta o na limahana e hoohana ia nei ma na mahiko nai keia lahui mai, a ua hele mai hoi lakou a pau loa malalo o kekahi aelike no ekolu makahiki.

            Ua hiki no ke ike ia aku ke ano nui o ka aelike i hana ia ai me ka pohihihi ole; aole hoi i hoopaa wale aku na mahiko no ka hoihoi ana aku i kekahi mau kaawi m@a ana me ke koikoi loa no ka lawe ana mai i na limahana mai @o lakou aina hanau mai; aka ua pale @u aku ia i na limahana mai ko lakou koi hou ana mai i na mahiko e hoopii ae i ko lakou mau @ku hana; he mea hoi i manao ia e puka ae ana i kela a me keia manawa malalo o ke kulana limahana i kepa ole @a, a he mea hoi ia e hoopoino loa ai i ka hana mahiko ma keia Paeaina, a oiai hoi, o ka houlu ana i ke ko he hana ano nui loa ia.

            E pakui hou au, aole wale o ka aelike ka mea nana i malama i ka poe mahiko, oiai nae he mea kupono loa ia ia lakou, oia kekahi kumu i ae mai ai o ke aupuni o Iapana i kona mau makaainana e hele mai iloko o keia Paeaina, oiai hoi ua hooia aku ka olelo aelike i na limahana i ka mau o ka hana a me ka malama ana o na haku i ka olelo aelike me ka ewaewa ole.

            "Owau me ke kanalua ole pela no me ka hapanui o na poe mahiko e ae, ua makemake makou i ke kulana limahana i kepa ole ia, i na nae ua lawa kupono ia huina ma keia Paeaiaa no ka hooia ana mai ia makou aole loa lakou e hoopiipii mai i na uku hana a me ke komo ana malalo o kekahi Hui @imahana paha, oia na mea i manao e ia e puka ae ana, i na e hoomaka ia ana ia hana [hoopii i ka uku] i ka manawa e oki ai o ke k@ o ka hopena e poino loa ana na mahiko; koe wa @ no i na ua nui na limahana e hiki ke hoopiha koke ma kahi o keia poe e koi nei hoopiha koke ma kahi o keia poe e koi nei hoopii ae i ko lakou mau uku, o ke kulana limahana aelike oia wale no ke ala i ike ia me ka maopopo loa e hiki ai ia na poe mahiko ke hilinai aku no ka hoomau ana aku i keia hana nui me ka palekana, aka o keia kulana [limahana kepa ia] ua kupono loa ia ia makou a na kue hoi ia i na Kanawai o Amerika Huipuia; a e ukali pu ia ana ia e ka hoohui aina a lilo i mea ole.  Aole i pau.

 

Ua Make o James Gay.

Hala aku la ia kamaaina kahiko.

            Mahope iki iho @ ka hookau hou ana iho o kekahi ulia ia Kimo Ke  o Waialua.  ua ku@ mai la oia i kana wahine a me ka laua mau keiki a me na hoaloha e u aku nona ma keia kae o ka lua, ma ke awakea Poakahi nei i ka hora 12 ponoi mahope iho o ke kaa ana no 4 pule.  O Mr. Kimo Ke he wahi ma'i mau no kona ma ke ake mama, me ka loaa pu anan i ke anu me ke kunu; o ke kumu nui o ka hikiwawe loa o kona make, oia no kona ku ana i ke @@ku a kekahi lio heihei no ona ma Waialua no.  O ka mea i make he lio heihei kona o Kaiulani ka ino@ he 3 makahiki a ua manao nui loa oia i keia lio.  a lawelawe la i ka malama ponoi ana i @ lio.  Mai kona manawa i lona ai i keia uha a hiki i kona hala ana aku la, na ke kauka Farani oia i lapaau.