Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 786, 9 October 1893 — Ka Palapala Hope Loa a Mr. Charles Nordhoff. PANE IA OLESONA ALELOLUA A ME KUHINA KAKINA O KE AUPUNI KUIKAWA. [ARTICLE]

Ka Palapala Hope Loa a Mr. Charles Nordhoff.

PANE IA OLESONA ALELOLUA A ME KUHINA KAKINA O KE AUPUNI KUIKAWA.

(Heomauia). AOLE I HUNAIA KA MANAO NUI. 0 ka manao nui o keia lioo kahuli aupuni hoiliope, aole 110 ia i huna ia. 0 ka nupepa Hawaiian Gazette, o ka la 14 0 Maraki i liala, lie wahaolelo no ke Aupuni Kuikawa, ua puka mai la kekahi manao alakai e pili ana i na rula liou a ke aupuni o Beritania e kukulu nei ma na mokupuni Gilibati, e like me keia: Me ko makou kanalua ole e noho mana mai ana o Beritania ma na Mokupuni Gilibati; ke hooia mai nei e hoomau ia aku ana me na hooia ana mai 1 na hoomaikai lie nui; ma ka lioopau ana i na moi lie mea maoli*keia maahei nei (Hawaii). Ua makemakeia keia kulana nia Hawaii nei. a pela aku a pela akii; Ma ka la 10 o Mei i hala, ua hoopuka mai la ka nupepa Adewakaika he wahaolelo no ke anpuni Kuikawa, a maloko 0 kekahi manao alakai ona e hooia ana i kekahi haiolelo "Kalaiaina naauao a nie ka Balota, ,, e olelo ana ua heluhelu ia imua o ka "Hui Hawaii o na Kamalii" ma ka ia f5 o May, 1893, e Mr. Curtir J. Lyons (ana air.a,) au e manao nei, lie mamo oia na kekahi mikanele. Ua kamailio kue o Mr. Lyons i ke kulana aupuni akea. No ke aupuni oia o ka poe waiwai. Ka mea 1 kapaia ke kumukanawai a

k-i poe liiahiko oka 1887, o keia hoi ka mea i paliu ia aku iloko o ka puu o ka Moi Kalakaua e na mikanele me ke kuka mua ole ia a me ka ui ole ia ana aku o ka Hale Ahaolelo, oki loa aku hoi kk lehulehu; eia ka Mr. J. Laiana i olelo ai: # 0 ko kakou kumukanawai ka 1887 ona ke a-na ua-haawi papalua mai ia i ka balota i ka poe a pau e paa a i kekalii heluna waiwai, auxO hoi keia i hoike wale mai i ke kupono maoli o keia, aka lie kulana XN kaulike maoli no; Ua pono a pololei keia ma ia ano, nolaila he mea pono ia kakou ke makau ole 110 ka hoahewa ana a ko kakou naau ina e obloia pela. 0 keia ana waiwai ana e apono nei, ua ae aku ia ina haole malihini hana uapo e kupono ike koho balota. Ua kupono ole na kumukula Hawaii a me na kahunapule uku haahaa, no keia koho balota balota ana mamuli o keiaana waiwai liupo i lianaia. Ona kanaka Hawaii i hiki ke lielulielu a kakau, a i aie hoi lakou i ko lakou hoonaauao la ana i ka .lakou mau kumu ī uku kupono ole ia, ua makemake ole lakou i keia. Ua olelo hou ae nae oia: ' 4 o

ka mana o ke aupiini aia ia ma ke kulana hoopono, aole ! me kekalii mau liana hooliihia a i oi loa aku hoi ma ka makemake o ka hapanui." Nolaila, o keia hookahuli aupuni ma Hawaii au e ike maopopo inai la, aole ia no ka noho'na lanakila oi kelakela loa ae. He hookahuli aupuni hoi hope maopopo loa keia e kue ana i ka pono o ka noho 'n.i aupuni akea ana, me ka lawe ana i ka mana kaokoa a rula mai la. 4 4 Ina paha aole e hiki ana ke hoohui ia aku oe, heaha kau i manao ai no keia mua ;aku? Ūa uinau aku au ia ! Lunakanawai Kiekie Alabati iKauka 1 keia; he Hawaii oia lina ka hanau ana, a o kekahi hoi o na keiki a kekahi o na poe nana i kukulu ke aupuni Hawaii. Ua pane mai oia: ! Aole makou i lioolala no kejkalii mea e ae, oiai makou e |inanaolana ana no ka hoohui |aina, a i na ia e haule ana.o I ka mea kup.mo wale no i ks*u 'manao oia ke Tiupuni mana kaokoa (obligarchy: ho aupuni no kekahi }K>e kakaikahi wale no). Aole no o kakou k ileana i ke kulana aupuni e knkuhiia ana ma Hawaii. Ina e makemakeanana kanaka oiaaina o noho ia mai lakou e rula ia o kekahi mana kaokoa, oko lakou kuleana no ia. Ho moa pono nae ia kakou e kokua 010 aku

'i ke kuleulu ana i kekahi aupuni e lawe aua i ka inana kaokon iloko o kona lima i kukuluia e kekahi }x>e kakaikalii ma kekahi wahi e ae; ma ka hookui aina ana a hoomalu ana akupaha oia kahua; t>iai kakou e ku ana malnna ; ti ke kahuā no ka noho Iluiakila ana a me ke aupuni no ka lehulehu. Ka ninau lapana. Ke kamailio nei a'u e like me na olelo a Mr. FujiL ko īapana Kanikela Generala; —ua ike oia ua ae ia na Pukiki a me kekahi mau lahui e ae e koho balota i nolio hookahi makahiki maloko o ke Aupuni Hawaii, ma-lalo o ke kumukanawai a na mikanele o ka 1887; me ka haalele ole i ko lakou mau pono pili paa o ko lakou aina hanau. Ua hana ia keia e ka poe maliiko i mea e poi pu ia ai 11 a balota o na kanaka Hawaii. Ma ke kumukanawai a na makua inikanele i hana ai he elima makahiki alaila hiki ia oe ke hookupa me kou lawe ana i ka hoohiki maa mau oia ano e liaalele ana i kon one hanau. ĀJa kepa ia lioina lapami nb ekolu ma] ahiki ma na mahiko, a wahi a Mr, Fujii, aole 110 ona makeina ve e koho baloia kona laluii, aka, ua makeinake oia e ike ia mai oia a me ko ia lahui e like nie ke kuleana i loaa i na Pukiki hiki ole ke heluhelu a kakau i ka'lākou ole-lo ponoi, 1 kekahi niaiL laliui e ae. Oiai oke kuleana koho balota he hookahi niakahiki ualawa ia i na lapana i kepaia 110 ekolu makaliiki ma na maliiko, a e koho balota hoi lakou e like me ka loaa ana oia kuleana i na Pukiki, Amerika a Pelekane pa-ha. Wahi a Mr. Fujii, ina e hoihoi liou ia ana e like me ke ano mua o elimamakahiki, alaila iiiole a'u mea e kamailio ai, oiai aole i manao ia eao aku i ke Aupuni Hawaii i kana meti e hana ai. 0 keia ae la ke ano nui o ka ninau e pili ana i na lapana ma Hawaii. Ua puiwa ke Aupun:. Kuikawa i keia mea. I na e lioilioi hou ia mai ana kela ano kahiko o ka hookupa ana oia lioi o eliina inakahiki a na makua mikanele i hookonio ai, alaila, ua like 110 ia nio ke kaupale ana mai i 11 n lapana a me nalahui eaeao le e kolio, a ua Jt|ui hou ho: he manawa i na iranaka Hawaii. 1 a iko ae la oe i kekahi mau kiimii ikaika loa o ke kue loa o na kanaka Hawaii a me kekahi ilikea i ka poe e noho hoomalu nei ia Hawaii i keia m*nawa, i kapa ia lakou iho na leeiki a ka poe mikanele. 0 lfa manao nui *

wale no o keia hanu hilahila a lakou, e lilo lakou i poe nana ,e noho hoomalu mai ka aina, me ka nana ole i jka makemake a me ka ohohia ia paha oia hana a puni ka PaeAina, ua ike mua no nae lakou aole e hiki ke holopono kukulu ana i kekahi aupuni mana kaokoa kekahi poe kakaikahi wale no, ine ka ole e . loaa aku na kokua ia ana e waiho aku nēi, a oia ka lakou e paa ala me ka lewalewa ana i o a ianei me ka wiwo ole me na manaolana make a i mae loa o ka lioohui aina. - i Chaeles Noedhoff.