Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 848, 5 January 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO." I kela manawa pu no hoi i haluku pu mai ai me ke kiowai, me he mau mea kino kanaka la e auau ana, a ua lohe pono aku la no hoi oia i kekahi leo ano wahine e oli ana: "Aia la o ka maka o ka Uwila Maka onohi ula i Keaopolohiwa He malihini na ka Punohu Ula Na ke Anuenue me ka Ua-koko No ka lewa nuu me ka lewa lani He kama nau e Liawahine-e iho-e E iho e Laukaieie e Laukieleula E iho e Hinauluohia, Kuu mai ou kino ala o uka nei la e– I ka lohe pono ana aku o Pokahi i keia mau lalani mele e oli ia mai ana, ua kunahihi koke kona mau helehelena me ka eehia nui, a ua haupu koke aku kona noonoo i keia mele me ka hikiwawe loa o kona hoopaa ana, aia nae kona noonoo ke paulehia ala maluna o ka mea ana e ike nei, me kona manao e lawelawe koke kona mau lima, a oia hoi kana i hoomanao ae ai, he oiaio na mea ana i ike a i lohe ai ma ka hihio. He manawa loihi keia a ianei e nana nei, aole no hoi i ukali mai kana kane mahope, aole no hoi kekahi mea kino kanaka e ae, a iaia no e nanea ana, ike aku la oia i kekahi kumu Ohia nui e oili ae ana

mailoko ae o ua kiowai nei me kona mau lala me ka lau i hele a luhiehu i na pua lehua, ke hele ala a ula pu ka ili o ka wai ke nana aku, a ike pu aku la no hoi oia i na manu Iiwi ai pua lehua e pohai ana mawaho ae o na lala o ua kumu lehua nei, ke huipu ia ka ula o ko lakou mau hulu me ko na pua lehua. Auwe ka nani e—! Ke ninau iho la paha kou manao e ka mea heluhelu no keia mau ouli hoopahaohao noonoo, a oia keia o kekahi kino pahaohao ia o Hinauluohia, a o ka wai o ka pua lehua oia ka waiu o ua kaikamahine ala iluna o ka iliwai. I ka wa a na manu Iiwi e pohai ana ma ua kumu Ohai nei, me ko lakou mau leo e hone ana, he manawa pokole, ua emi malie iho la ua kumu laau Ohia iloko o ka wai

a nalo pu aku la na mea a pau a Pokahi i ike ia, a lele aku la no hoi na manu Iiwi no ko lakou mau home noho kuahiwi, a o ko ia nei ku ae la no ia hoi me ka piha hauoli nui, a iaia i hiki aku ai i ka hale,

ua ninau koke mai la kona kaikoeke: Kee-a hoi, ua hele ana au. I ka nanea wale aku no hoi i ka nahelehele i ka hele hoi a lipolipo o ka Palai ma ke Akolea, i ka holo mai hoi kekahi e ke ala o na lau nahelehele, oia no oe o ka ipo la. Kai no la hoi ma ko maua uka wale no keia mea he ala, oia no ka hoi ua ala ia nei Ua hoomau aku no o Pokahi i ka hele ana e makaala mau ma ua kahawai nei; kahi hoi i hoike ia mai iaia ma ka hihio; a oia hoi na lalani mele o na makahiki i kaahope aku nei, e hooheno ae nei i ke kumu o ka hana: I hihio iho au e moe Ku ana o Hiku i kanahele Me na Lehua i ka lima.

He mea oiaio ko Pokahi hoolohe ana i na olelo a pau a Hinauluohia me ka hooko pono ana i na la a pau, oiai e loaa io mai ana iaia he keiki kino kamahao mailuna mai o ka ili o ka wai, ka mea hoi nona na kahiko wai like ole ehiku. A iaia no hoi e makaala mau nei i na la a pau, he mea e ka loli mau ana o ua mea kino kanaka nei iloko o ka Punohu Ua-koko. I ka po mamua iho o ka pau ana o na anahulu ekolu, ua hiki hou mai la ka olelo kauoha a Hinauluohia ia Pokahi ma ka hihio, e lawe aku ana oia i ua mea kino kamahao nei ma ka hale. Pokahi me kana kane o Kaukini maluna o Kaauwana, nolaila, ua ala ae o Pokahi a olelo aku la i kana kane e hoi laua i ko laua wahi ponoi, a ua holo like ia manao ia laua, aia i keia wa a laua e olelo nei no hoi, ua hala mua aku la ua mea nei nona keia moolelo mamuli o ka mana kupua o na kino lehulehu o Hinauluohia, a ua lawe ia aku la na'e a ma kahi i kapaia o "ke kiowai kapu o Haiwahine," aia no ia aia no ia wahi ma Waipio, na ko laila poe kamaaina e hoomaopopo i keia wahi. Ma keia ahai ia ana aku o ka mea nona keia moolelo no ke kau wahi hou aku, ua olelo paa iho la o Hinauluohia mamuli o kona ano mana, e waiho i kela limu Lipoa mauka o kela wahi i kapaia o Ulu i mea nana e hoike mai i ka poe makaikai mauka oia wahi kaulana o ke kahawai o "He-ha Waipio i ka noe," oia kahi i pili mai ai o Laukaieie—ke kino lau nahelehele, ua mau ka pii ia o kela wahi e ka poe kaahele.

I ka makaukau ana o laua nei no ka huli hoi; ua ui aku la laua i ko laua hanau mua, a ua lilo no hoi ia he mea maikai ia laua; a mahope iho o ka pau ana o ka lakou panai aloha ana, ua kaha aku la laua nei hoi. Ia laua nei i hookokoke aku ai, me he la i pai-a na maka o Pokahi, i huli ae ka hana, e ku mai ana ka Punohu Ua-koko i ke kiowai kapu o Haiwahine; ua halii koke iho la ka eehia maluna ona. (A uwila hou aku).