Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 855, 16 January 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulilelole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO."

Na Manao kuka olelo a Kaukini me kana wahine me Pokahi— Hoounaia kekahi kaikamahine e hele e huli i ka mea a ko lakou haku wahine Laukaieie e uwe haalipo ala no ke aloha.

O ka inoa o ua mau nohea nei, o ia no kela e o ala ma Molokai i keia manawa, oia hoi o Maohelaia me Kaiolohia, ka mea hoi au e ka mea heluhelu e puana ae ai i keia mau lalani mele: Aia i Molokai o Kapuaiwa Ua wela i ka la o Maohelaia Hele aku i ke kula o Kaiolohia. Ia Maohelaia ma i hoea mai ai imua o na malihini e ku nei, ua ma-u ae la ko lakou mau ihu, a hookahi no huaolelo o ka pane ana iho; ina kakou, o ko lakou nei kau ae la no ia maluna o na lala laau o ua kumu laau nei, aole i kupono iho ka noho ana, me he la i eu ae, eia ka auanei ua hiki iluna o Maunaloa.

la laua nei i hiki aku ai iluna o ua mauna nei i hooipo ia e ke anoano a me ke eehia, aole he hookahi a laua hale i ike aku e ku mai ana, aka nae, aia iwaenakonu o ua piko mauna nei e ku kilakila ana kekahi kumu lehua nui, me he hihi ana ala na ke koa kumu ole o Kahihikolo ma Kauai, me he punohu uakoko ala ka pua o ka lehua e uhi paapu ana ia luna o ua kumu lehua nei. Aia maloko o ka malu o keia kumu lehua nui ka hale noho o keia mau kaikamahine me ko laua kaikunane, oia hoi o Kaana, oia ka koumea kakau e hookuu malie aku nei i keia mau wahi kanaenae: Ae aloha no Kaana Kela kuahiwi nani A ka maka e ike ai Mahalo ai ka manao Kai noa o ka nani la Ku ana o Maunaloa

Pahapaha ku wale ana O ka nani oia uka He lehua nee i ka papa E popohe ana i ke kula I ke kula Kukalia O keone lele iho ia. [Ke manao nei kou mea kakau, aole paha i poina keia mele i ko Molokai poe e ola nei a hiki i keia manawa. Ia laua nei no e hoonuu ana i ka nani, me he le i paia'e ko laua mau maka, ua nalowale koke iho la ua kumu lehua nei, a lakou i kau mai ai me na kamaaina.

Nolaila ua ku lohaloha iho la laua nei nana i ka hana mai o Kaiiolohia me Maohelaia i meaai na lakou, ia laua nei nae e kau pono nei i na maka ilaila; aia hoi, ua hoopahaohao ia laua nei i ka ike ana aku i ka pii malie ana ae o ke kumu lehua nui i koolu'a ia e na pua a kahuli ae la me he ano lanai ala ke nana aku. Ma keia ano kamahao i na maka o na malihini e nana aku nei, ua ike aku la laua nei i kekahi keiki kanaka ui a hiehie e noho ana iwaenakonu o kekahi anaina kanaka e hoopuni ana iaia, a ua makaukau hoi ka meaai mamua o ko lakou alo, a oia ka laua nalu iho ai. He paapu loa no ka hoi ka poe e noho nei iloko o keia ulu lehua me kela keiki kanaka maikai, aole anei o kela keiki kanaka maikai e noho mai la ka pahu hopu o ka kaua huakai poai honua—ka mea hoi a kuu haku wahine i makahehi ai ma kana moeuhane ? he oiaio, aia na ha-

awina o ke kaili puuwai maluna o na hiohiona o kela keiki kahi i hooheno; aka— aole i pau pono keia mau huaolelo a Pupukanioe, pane e mai la nae kona kaikunane i ka i ana mai penei: Aole iwaena o keia anaina kanaka e nonoho mai nei, a aole no hoi o kela keiki kanaka maikai e noho mai la ka mea a ko kaua aliiwahine i haule ai i ke aloha, aka o kana mea i lia ai ma kana moeuhane, ua papalima iho kona ui kona nani, ke kilakila o kona oiwi kino i ko kela keiki e noho mai, i lohe oe e kuu kaikuahine. Ia laua nei no e hamumu ana, ua kii mai la ke keiki Kaana a huki aku la ma ko laua nei lima me ka pane pu ana mai, hele mai kakou e paina ai, a maona, hoihoi ka hele ana ma ka huakai kaahele. Ia lakou nei i hiki mai ai ma ka papaaina, ua noho like iho la lakou nei, a hoopiha iho la i ka lua o ka inaina, aohe a laua nei mea e kamawae ae ai, oiai ua lako i na mea a pau, a oia paha keia wahi hooneno: Aohe mea imi A ka maka i koe Ua unu ia mai A akoakoa. Na hoohiehie A Maohelaia Me Kaiolohia. Aia i keia wa a lakou e haupa nei, aia ke keiki kamaaina Kaana "Ke hilinai la Puna kalele ia Kau"

i ke kaikamahike o Hawaii, Pupukanioe, a oia kana i minoaka iho ai me he mea la ua hiki iaia ke puana ae ma ke ano hooheno: ina e hoomau loa iho ana oe i ke kalele ana i neia poohiwi, aole auanei e nele ka mahiki ae o ke ama o kou waa, oiai o ke kiowai kapu iho ia o Haiwahine, a ike pono oe i ka noe kaulana o kou aina, ua heha Waipio i ka noe. Iloko o keia anaina kanaka nui e noho mai nei nana, ua kahuli koke ae la lakou a lilo he kumu lehua e like me mamua.