Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 859, 22 January 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO." He keu wale aku, akahi wale no o'u mea nana i hoohoka, nohea mai la kela keiki kanaka maikai. I ka hala ana mai o Heeiauli ia ianei, ua ike aku la keia i kekahi mau wahine hookalakupua elua e iho mai ana mai uka mai o Ahulimanu a noho mai la mamua o ke alahele e hele aku ai e hooleilei ana i ka lepo iluna o ka puu, oia ka Makanikeoe i haka pono aku ai i ke ano o keia mau wahine elua, hookahi wahine lauoho loloa me kona huelo, a o kekahi hoi he umiumi a he huelo no nae kona, oia paha kau e ka makamaka heluhelu e noonoo iho ai i ke ano o keia mau wahine elua ? a oia hoi keia: O ka wahine mua i olelo ia ae la, he wahine moo o Maelieli kona inoa, oia ka inoa o ka puu ma Heiakea e ku nei, a o ka wahine elua nona ka umiumi, he Iole ia, oia o Iolekaa, a o keia na wahine i kaulana ai o Koolau i ke ino, e hoomaopopo iho kaua e ka makamaka heluhelu i ke mele a Hiiaka: Ma ko Makanikeoe ano, a hono a lele ua kanu aku la oia he anoano iloko o ua mau wahine nei, oia hoi kona hookuu ana aku i kekahi wahi hapa o kona ano kino maoliolio o ke aloha iloko o ua mau wahine eepa la o Heeia, ka mea hoi i kaulana ai oia ka aumakua o ka poe hana aloha. I keia wa ana i hookuu aku ai i ke aloha oi loa aku iloko o ua mau wahine la, ua niniau a eha ka pua o Koaie i ua mau wahine la, a oia ka Maelieli i olelo ae ai i kona hoa: auwe he mea kupanaha, o ko kaua ike ana aku nei no hoi i kekahi keiki kanaka maikai e hele mai ana, o ka nalo honua iho nei no ka ia, ho keu aku ko'u aloha iaia, oi hoi nei mea o ke aloha aku a ua hui kino, kupanaha maoli. No keia mau olelo a Maelieli, ua pane ae la o Iolekaa, ua like pu no kaua ma ia mea, o na haawina i loaa ia oe oia no kai ia'u; nolaila e nana hou aku kaua. I ua mau wahine nei no e kuka olelo ana, aia hoi ike mai la laua ia Makanikeoe e hele ana maluna mai o Pakole ma Kahaluu, a hooholo iho la laua e uhai, a hoomana

mai la ko laua uhai ana, he ole nae ka lihi launa mai mahope o ka makani puahiohio o ke kuluaumoe o na pali o Waipio Hawaii, he keiki kela ua ka i ka ai. I ua keiki kamehai nei e hele la me ka hene aka iki ana no keia mau wahine e uhai loloa mai nei mahope, ua hiki no ia oe e ka mea heluhelu ke puana ae: Ku au hailoloa I kai i Mokuloa Maloeloe u'a wale Ka imina i ka hoa luhi. Ma keia hele ana a ua eu nei, ua hiki aku la keia ma ka lae o Kaoio ma Kualoa, ka palena hoi o Koolau poko me Koolauloa, ua hoomaha iki iho la keia malaila me ka manao e hoohoka i ua mau eepa nei, a oia ka kaua e ka mea heluhelu e nana ae ai. I ua kamahele nei e hoopu malie ana, ua hoea mai ia ua mau eepa nei, a ninau mai la ia ianei; aole anei oe i ike iho nei i kekahi keiki kanaka maikai i hala iho nei: Aole la, wahi a ua eu nei a ka hookolohe nui wale. I loa no a pau keia mau olelo; o ka nala aku la no ia o ua mau wahine nei, a oia ka kaua e hoomanao ae ai, aole no i oi aku ko laua nei mana mamua o ka makani puahiohio o ke kulu aumoe. I ka hala ana o ua mau wahine nei mamua a ke hele nei i Laiewai ua pae mai la he leo oia moo o lakou, oia hoi o Limaloa, nona ke kumu wai muka o Laiewai, o Kapuna ka inoa. Mea e hoi ko olua mama e hele ae nei, heaha keia huakai awiwi a olua ? Aole i pau.

Aia he pahu Uwila kupanaha maloko o ka rumi o na Ipuolelo Kupanaha a Adisona e ku nei ma kekahi rumi o ka Hale Pohaku o Burua ma, ma ke alanui Hotele. Ua hiki i keia pahu Uwila ke hoike mai i ka nui o kou mau makahiki. E hookomo mua iho nae oe i hapaumi iloko ona alaila hoike mai oia a oe i ka nui o kou mau makahiki a helu eae paha au i manao ai. Ke puka aku nei ma ka pepa o keia la, he hoolaha na Ordway & Porter no ko laua Hale Kuai Lako Hale o na ano apau. He emi na Kumukuai o keia mau waiwai. E loaa ana he ehiku apana o na lako rumi Moe o na laau Oka, oia hoi he Moe, Pahuume, Pahu Pawai Holoimaka mau Noho no ke $30 wale no. He laau paina ka mea e loaa no keia mau kala mamua. E kipa e na makamaka e ake ana e loaa na pono Lako Hale me ka oluolu maloko o keia Hale Kuai, a e ninau i na kumukuai.