Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 860, 23 January 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulilelole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO."

Lane aku la ua mau eepa nei, heaha mai auanei hoi kau, e uhai ana paha maua la he keiki kanaka ui, i ka ike lihi wale ana aku no, he keu ko maua aloha, ka hele ia a poponi ko maua maka. No keia manawa a laua e olelo nei me Limaloa, ua pane mai la oia: Auhea olua, aole e loaa ana ua keiki la ia olua ke hele aku e huli, no ka mea he nui ko iala mau kino lau, a he makani kona kino oi loa aku. Hala mai la olua, imua nei, eia aku la no ua keiki la i hope kahi i noho ai i ke alanui ma ka lae o Kaoio, oia ka mea a olua i ninau aku nei. Nolaila, e hoi olua me ka naauauwa i ke aloha i ka mea a olua i akenui mai nei e loaa, a mai hoopaakiki ko olua naau. I keia wa a Limaloa e olelo nei i ua mau haukae nei, aia hoi hala iho la kela me ka hene aka iki ana a hele ana i ke kula o Kii ma Kahuku. Mamuli o keia mau olelo ao maikai a Limaloa i kona mau hoa, ua hoopau ae la laua i ko laua manao huli, a haule pahu hoi ko laua iini palaualelo. I keia hiki ana o ua eueu nei ma Kahuku, aia oia ke nana pono ala i na hiona kilakila o keia aina, ua alawa iki iho la keia i ke one o Pupukea, a iaia i hiki mai ai ma Waimea, ua ike aku la oia i na wahine kiai alanui oia o Keahuohapuu ka mokuna o Koolauloa me Waialua; ua kiei wale iho la no keia ia laua me ka haawi ole iho he wahi huaolelo. Aole i emo ia miki ana aku a ia nei, hele ana keia i Kahokuwelowelo ma Punanue e hele mai ai i ke kula o Lauhulu, ua ike mai la oia he pihe kanaka nui e nana ana i ka heenalu a ko laila kaikamahine kaulana o Maeaea no na hoi ka nalu o Puaena, o ka nalu keia i kaulana i ka piena o ka lio ma ke mele, a he nalu hoi no na ka mamo lawe ehu kai o Puaena, a e kamau hou iho oe:

Kaulana mai nei a o Kikila Mahimahi o ke kai a o Puaena. Iaia nei e walea nei i ka nana, aia na lima o Laniwahine maloko o kona kiowai nui nona hoi ka loko kaulana ma ka olelo ana, pupuhi ka i'a o Ukoa; e manao ana ua wahine la o Waialua e haawi mai i wahi leo kahea no ka malihini ma ma kona ano mana aia nae, aole he wahi mea a kaukaulua ia iho eia nei, a no ko ia nei manao nui e nana pono i ke ano o na keiki kanaka maikai o Oahu nei, ua akahele iki kona hele ana, aia nae, aole he ano oia mau mea i halawai mai me kona mau ike, nolaila, ua kupau aku la keia ia wahi ma ka hele ana a hiki i Mokuleia me Kawaihapai, a hiki pono aku la keia ma ka lae o Kaena, ka lae i hoohalike ia me ka manu, oia hoi keia: Lele Kaena me he manu la i ka malie Me he kaha na ka Ua'u la na pali o Nenele'a. Iaia nei e ku ana malaila, ua huli pono aku la kona nanaina i na ale kualoloa o ka moana o Kaieiewaho, aia hoi o Haupu ke ku kilakila mai la maluna ae o Kailikai, a oia kana i nalu iho ai iloko iho ona. Ina aia oe ilaila e ka mea a'u e huli nei i ka mea a kuu haku wahine i Walohiai, alaila e halawai ana au me oe mamua ae o ka napoo ana o ka la. Pau keia mau wahi olelo ana, o koia nei kahea koke aku la no ia i koia nei waa aumoana, i loa no a pane aku keia, he manawa ole, hoea ana ua pupu nei. Aole i pau.

Aia he pahu Uwila kupanaha maloko o ka rumi o na Ipuolelo Kupanaha a Adisona e ka nei ma kekahi rumi o ka Hale Pohaku o Burua ma, ma ke alanui Hotele. Ua hiki i keia pahu Uwila ke hoike mai i ka nui o kou mau makahiki. E hookomo mua iho nae oe i hapaumi iloko ona alaila hoike mai oia a oe i ka nui o kou mau makahiki a helu eae paha au i manao ai.

§0' Ke puka aku nei ma ka oepa o keia la, he hoolaha na Ordway & Porter no ko laua HaieKuai Lako Haie ona ano apau. He emi na Kumukuai o keia mau waiwai. £ loaa ana he ehiku apana o na lako rumi Moe o na laau Oka. oia hoi he Moe, Pahuume, Pahu Pawai Holoimaka mau Nohono ke $30 wale no. He laau paina ka paea e |paa no keia mau kaia mamua. £ kipa e na makamaka e ake ana e loaa na pouo Lako Hale me ka oluolu uualoko o keia Hale Kuai, a e ninau i na kumukuai.