Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 861, 24 January 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO." I ka makaukau ana o na mea a pau, o ko ia nei kau koke iho la no ia, na ke au ka hana i ka lawe ana, a oiai oia e hoolai malie ana me ka haaheo nui, ua olelo iho la oia i ua pupu nei ana e kau nei. E kuu hoa aumoana o na kai makamaka ole a kaua i hele mai la; ina e hala ia kaua ka hapalua o keia moana a kokoke iki aku kaua e pili aina, alaila e hoomakaukau e hookani ia oe i wahi mea hoonanea na kaua e pae aku ai i uka o ka aina, malia o lohe aku na poe kamaaina o uka i ka lealea o ko kaua leo, hele nui mai i kahakai e nana ai ia kaua a loaa ka hoi ko kaua mau makamaka nana e hookipa, a na'u ka hana e nana pono aku ia lakou i ka mea a kaua i hele mai nei. Ma keia mau olelo maikai a Makanikeoe, ua holo like ae la ia laua ia mea, a iaia i huli mai ai i hope nei, aia ka lae o Kaena ke onioni mai la iloko o ka ale, a ke kaupono iho la kaupaku hale o Kaala maluna, aia hoi ke kuahiwi o Waialeale ke waiho pono mai la mamua pono a oia ka ua opio nei i hoomaopopo iho ai ke hookokoke aku nei laua i ka aina, a oia kana i kahea ae ai me ka leo nui. E ka Pupulolenaula i ka moana nei la e kau mai. I loa no a pau keia mapuna leo, he manawa ole, kau ana ua pu nei me kona ka palapala maikai me he anuenue ala ke ano, a o ko ia nei lalau iho la no ia a hookani ae la me kona leo nui lealea, aole o kana mai ka honehone, aia hoi ka leo o ua pu nei ke wawalo la iloko o ka lewa, a ke papa pono aku la i ko uka poe a i ka papai aku hoi kekahi a ke kai me he mea la, aia iloko o ke kupinai: no keia leo kamahao e kani oe oe hele nei maluna o ka ili kai, ua nui ka hoanoe ia o ko Kauai poe. Ia ianei i aneane aku ai e pili aku ma ka lae o Nini ma kai ae o Kalapaki me Nawiliwili, ma keia wahi i hoopaa iho ai ua Makanikeoe nei i kona mau hoa hele e lana malie ma ia wahi no kekahi manawa e hookani ai, nolaila ua kuu iho la ko lakou heleuma mawaho oia lae

aia hoi ka leo o ua pupu nei ke ahai ia ala e na welelau makani kiu o Puna, a ke ike ia aku la na kane a me na wahine me na keiki e holomoku mai ana e hoolohe a e nana i ka mea nana keia mea kani kamahao, ua piha pu na lae kahakai a me ke kula mawaena o Kalapaki a me Hanamaulu, kahi hoi nona ka papale ooma, a ke ani peahi aku nei na lima o ko uka nei poe, a oia ko Makanikeoe wa i hooneenee aku ai i kona mokuahi holo moana, a olelo iho la i kona mau hoa, e lana malie olua maanei nei me ka hookani mau ana i kou leo a owau o kakou ke lele ae i uka o keia malihini ia kakou, malia hoi o loaa hoi ia'u he ike i kahi mea kino kanaka ui, a maikai o kela poe kanaka e piha mai nei ma uka, nolaila e kalewa olua maanei a hoi mai au. I ka pau ana no o keia mau olelo ua lele koke mai la ua ahi kanana nei iuka o ka aina ma ke ano kino kanaka maoli a hui pu aku la me na poe kamaaina me ka panai ana aku i na huaolelo mua he aloha a ke koi ia mai la keia e kekahi poe e hoi ma kauhale, o ko ianei leo kai ae aku, ua nalowale ae la keia ma ke ano kino lau makani, aia keia ke halo ala mao a maanei iwaena o keia anaina kanaka nui, aole no nae he wahi lihi iki iki aku o ia nei i kekahi wahi kanaka ui iwaena o ia huina kanaka nui i akoakoa mai i ka ae one, koe wale no he mau wahine no ka inoa o Ali-o a me Maluaka, ka mea i olelo ia, e nawe malie ana ka wai i ka puhau. Aole i pau.