Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 862, 25 January 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO." I ka ike ana o ua opio a hiapaiole nei, aole kana mea i kaunui ai iwaena o keia anaina kanaka nui; ua miki aku la keia noho ana iluna o Kalalea me ka hoolei ana aku i kona ike nana ma Koolau o Kauai, o keia ka puu i holo i ke mele ia e na alii: E aho no oe e ae mai e Waiehu Aia ka'u kiekie la o Kalalea. I ka nalo ana aku o ua opio nei, ua nune iho la a nune mai ke anaina kanaka no kona wahi i nalo aku ai; aka, owai iwaena o lakou e hiki ke pane aku ? Ua haalele iho la ua eu nei ia Kalalea a kamoe aku la no luna o Nounou, a kiei malie iki iho la keia i ke kaikamahine noho kahawai o Wailua, oia hoi o Kawelowai me kona kaikunane o Waiehu, he keiki kanaka ui no ia uka. Aole keia i hoohala manawa ma ia wahi, aka, ua hoonee koke aku la keia i kona mau kapuai no luna o Kalanipuu; a mai ia kiekiena aku keia i peahi aku ai i kona waa hookalakupua e hoonanea ana i na kamaaina o ia kaha; a oia ka kona mau hoa aukai i hooko koke mai ai me ka hakalia ole; a nee malie ae la lakou nei ma ka moana me ka hoomau no nae i ka houhene ana i ko lakou mau leo, a kalewa iho la mawaho ae o Kalaeokawai. Ua puka mai na kamaaina o Niumalu e makaikai i ka mea nona keia mau leo e hapahapai nei i ke kumu o ka HANA; me ka manao kuhihewa, e like la me ko lakou ano ka mea nana e hookani mai nei keia mau leo mele. Aka i ko lakou hiki ana aku i kahakai, aole a lakou mea hookahi i ike, koe wale no he waa pupu e lewa ana iluna o ka ili kai, a mailaila mai hoi ka leo a lakou e lohe nei, a ua ku a nanea maoli ua poe nei. Iwaena o na poe e walea nei i kahaone ike aku la o Makanikeoe i kekahi keiki kanaka maikai, aia kona wahi e noho ai ma hai o ka muliwai o Huleia, o Kaipolia kona inoa, me kona kaikuahine o Kalalalehua. He kaikamahine ui no keia, he kamehai hoi ma kona ano iho, aole

oia e ike maoli ia ana ke nana aka o ke a-ka o kona kino ke maalo ae iloko o ka muliwai o Huleia, ma kahi e pili aku la i ke kuapa a ka Menehune i hana ai, oia o Alekoko a no laua nei ka makani lawe ala o uka o Puapua, he Alaoli, a oia ka ua kupueu nei i pane ae ai: Alua ae nei a'u keiki kanaka maikai i ike iho nei me ko laua mau kaikuahine, malia paha eia hou aku no ua nani ? Ia ianei no e namunamu ana, aia hoi, oili hou mai la kekahi keiki kanaka ui hou oia o Kuhiau me kona kaikuahine o Paiahaa mauka o Lihue, ko Nawiliwili keiki oi kelakela keia, he puainauokaoka keia no ia wahi, a oia no ka paha ka mea i olelo ia: O ka nau iho la ia A o Nawiliwili la. Ma keia wahi i kahuhu iho ai ka kakou kamahele me ka pane ana ae, eia hou no ua kanaka maikai me kona kaikuahine, nolaila, ua kupono no kona haku ia ana i ke mele: A ka lai au o Kuhiau Alo ana o Heki i ka moana. I ua eu nei e ku ana iluna o Kalanipuu, ua olelo aku la keia i kona mau hoa e hoopau i ke kani ana, a e pae ae i uka o ka aina, nolaila, ua nene ae la ua poe hoa nei ona ma kahi i kapaia o Makuaikalalau ma kela huli aku o Kalaeokawai e pili ala me Kipukai, a malaila kahi i hoonanea mai ai wahi a ko Kauai olelo kahiko; oia kahi i kapaia o Kipukai a o Kipuuka, mauka o ka muliwai o Huleia. Aole i pau.