Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 866, 31 January 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO." Loaa ia Makanikeoe ka hoike oiaio mai a Kaohaiula ai, e ike ai oia i ka waiwai o kana mea i hele mai ai — Loaa o Kawelonaakalailehua. I ka pau ana o na olelo a Kaohaiula, ua pane aku la o Makanikeoe: "Akahi no au a ae aku i kou manao e ke kamaaina, e hookuu oe ia'u i wahi manawa pokole no'u e kiei wale aku ai hoi la ma ua wahi aina la au i hai mai nei, aia hoi a huli hoi mai au, alaila hui aku kaua i ko'u aina hanau, i lohe oe i na leo hoene o na kaikamahine o kuu aina aloha, no keia mau olelo maikai a Makanikeoe, ua pau ae la ko Kaohaiula manao e au-a iaia nolaila, ua palamimo aku la keia e like me kona ano mau. Iaia i puka aku ai mai loko aku o Polihale, ka home noho o ua Ohaiula nei oia kaha ai ole, ua pulelo aku la oia me ka hakalia ole, a kau ana iluna o Lehua, i halo iho ko ia nei hana, he meha pu wale no, aole he wahi ano kanaka o luna o Lehua, ua haalele koke iho la keia ia laila, ua alakai aku la keia no Niihau, a ke hoomaka la keia e holo ma ka huli o Niihau, e nana aia ia Kauai, a ua hoea aku la keia no Kawaihoa, kahi i olelo ia: "Hiki mai hiki mai e ka la e. Aia malalo o Kawaihoa." Aole no keia i liuliu iho ma ia wahi, ua kaha ae la ko ia nei mau kaina wawae no Halalii kahi o koeli o Halalii, a ke huli pono aku nei ko ia nei mau maka no ka mokupuni hoi i olelo ia. "Ke au aku nei ka ihu o Kaula i ke kai." Ka hale noho hoi oia kupueu o ka moana. "Kuonoono kahua o Kuhaimoana." Kekahi aiwaiwa o na la hooili kaua o na mano, ma ka nuku o Puuloa ma Ewa ae

nei, a o ka mokupuni hoi nana ka lei, wahi a ke mele a ia kupueu o Hawaii. "Ke lei mai la no Kaula i ke kai–e. Ka malamalama o Niihau ua malie. A malie pa ka inuwai–e, Ke inu mai la no na Hala o Naue i ke kai—e. No Naue ka Hala, no Puna ka wahine, no ka lua no—e." Iaia nei i haalele iho ai i ka mokupuni—"Akahi a oni Niihau, ke au nei o Kawaihoa," a hele aku no ia kai mawaena o Niihau a me Kaula, a oiai oia e haka pono ana i ua mokupuni la mamua ona, ua ike aku la oia i na manu e pohai ana maluna ae o ka lewa, me he ao ala ke ano, a ua hoomau aku oia i ka nana ana a hiki wale oia maluna o Kaula, ma kahi i kapa ia o Leinoai me Kaneneenee maluna pono ae o ka lua o Kuhaimoana e huli ala i ke Komohana Akau. Maluna o keia wahi e waiho ai na poe ikaika i ka hoe waa i ka wa kahiko, i mea e kaulana ai ko lakou mau inoa.

Ke puka aku nei ma ka pepa o keia la, he hoolaha na Ordway & Porter no ko laua Hale Kuai Lako Hale o na ano apau. He emi na Kumukuai o keia mau waiwai. E loaa he ehiku apana o na lako rumi Moe o na laau Oka, oia hoi he Moe, Pahuume, Pahu Pawai Holoimaka mau Noho no ke $30 wale no. He laau paina ka mea e loaa no keia mau kala mamua. E kipa e na makamaka e ake ana e loaa na pono Lako Hale me ka oluolu maloko o keia Hale Kuai, a e ninau i na kumukuai.