Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 867, 1 February 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO." Loaa ia Makanikeoe ka hoike oiaio mai a Kaohaiula mai, e ike ai oia i ka waiwai o kana mea i hele mai ai — Loaa o Kawelonaakalailehua. O ke kanaka hope loa i lawe i kana hoe maluna o kona waa ponoi mai Kipahulu Maui mai i ka malama o Iulai M. H. 1875, oia o Kaleimakalii, a ua manao ia, oia ke kanaka hope loa nana i waiho aku i kana hoe, a maluna no hoi o keia wahi i kukulu ai ka Moi Kamehameha V, i pahu hae Hawaii, e kala mai e ka mea heluhelu i neia mau hoakaka a ka mea kakau. I ka kaua kamahele e noho nei ma Leinoai, ua ike oia i na ano manu a pau o ke kai, a ua uhi paapu ia o luna o na manu, a liuliu iki kona noho ana malaila, aole he wahi ano haupu mai iloko ona no kana mea e huli nei, a oia kana hoomanao ae ai i na olelo a Kaohaiula he hoopunipuni. Nolaila, ua haalele aku oia ia Kaula a kapio mai la oia ma ka moana a hiki maluna o ka puu o ahi o Anaki ma Milolii, kahi nona ka huluhulu moe kehau, a mai laila aku oia no luna o ka puu o ahi o Kamaile ma Nualolo, nona ka puu uluhua ia. "He uluhua au i ke ahi lele o Kamaile. I ka lele pua—o lele me Kaauhau." Ke kilohi ala keia i ka haka lewa o Nualolo me ka lae kaulana o Makuaiki, a huli ae la oia a nana i na pali nihoniho o Kalalau, kani nei a Koolau e noho mai nei, ka Pikoia kaalala hoi o keia au hou e hele nei, no ka mea, aole e hala kana pua i na e pana i ka Iole, pela no o Koolau, ua ike maka ia kana mau ola kino i make ai iaia ma Kalalau

ke hiamoe nei me ka makuahine honua, a nona hoi keia mau lalani mele e wale waha nei i keia mau la. "He ohohia nui, Nou ae Koolau, O ke aiwaiwa, O na pali kiekie; Kalalau kai luna, Alahaka i Nualolo, Ua kohu Auhau, Kolo i Makuaiki." I ka wa a ka kaua kamehele e ku nei a nana maluna o ka puu o Kamaile, ua haliu pono aku kona mau nanaina no Nakaloaolaikapali, me na ko a Kaalahinuaikapali, no laila, ua hiki aku oia ma ia mau kiekiena, a iaia e nana ana i na hiona oia mau pali kaulana, aia hoi ua hoopuiwa ia oia me ka lele o kona hauli, no kona ike ana iho i nei mea nui e kupaka ana iluna o ke kai, pii ka ehu o ke kai iluna aole o kana mai, me he poi ana la na ka nalu, a i ko ia nei hoomaopopo ana iho, ua ike iho la keia he Mano e alualu ana i kekahi waa nui me na kanaka e hoi ana i Haena, ma keia mea, ua maopopo loa iaia nei, e pau ana kela poe i ka make i keia Mano e alualu nei, a oia ka Makanikeoe i olelo iho ai iloko ona, "aole a'u hana maikai e ae e hana aku ai ia oukou e keia poe kanaka eia wale no, na'u e hoowalewale ae i keia mano." Aole i pau.