Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 872, 8 February 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO." Mamuli o keia mau haawina hoopilihua noonoo, a mamuli hoi kekahi o ke kuailo okoa mai no o ko Kawelonaakalailehua mau helehelena waianuhea i ka hana nui e loku ana iloko ona; ua haalele iho la o Kawaihoa i ua luhi nei a laua e houlala ia ana e na noonoo he nui, a holo aku la maluna o ka waa a pae i Papaenaena, ma Waimea, Kauai; a me ka hookaulua ole iho, ua mokio pololei aku la keia i kona mau kapuai, no ka ilina o kana huakai alo ehu kai. I ko ia nei hoea ana aku, ua pa-e koke mai la no ka leo kahea o kamaaina: he ma—i, mama wale hoi kau huakai ? Ae, i kii mai la no au ia oe, e haele ae kaua i ka pilikia o ka hanai a maua; wahi a ianei, me ka huli pu ana aku imua o ke kahuna. Ae, wahi a Kukalakamanu i panai aku ai; heaha la auanei hoi e uhaele aku ana kaua, e kamau wahi ai mua no nae kaua a hele aku; no ka mea, he loa ka huakai. Me ka hookuanui olelo ole aku, ua iho iho la ka akau pii ka hema, aole no hoi i emo o ko laua nei maona ae la no ia, a haele aku la no kahi a ka waa e kali mai ana; i loa no a kuene pono iho ko laua nei mau wahi apahu kino, o ka panee aku la no ia o ua wahi hale lewa nei o laua me ka piipii wahi kai ole. Ia laua no e walea ana i ka pahee o ko laua wahi halelana, aia hoi, ua halawai mai la laua nei me ka makani naulu o Niihau; ua kuakea pu mai la ka moana i ka puhi'a e ka makani, me he la, ua pahola mai ka nohea Poliahu i kona nani maluna o na ale kupikipiki-o o ka moana, ka hele a aai o ke keokeo. O ko laua nei wahi hale lewa hoi ke paialewa hele ia ala i o a ia nei, me he wahi opala ala, a mai lilo paha laua i luaahi na ka makani, e ole wale no ka hao ana aku a Mikololehua noho ana laua nei i Lehua. I nana aku ka hana o laua nei e naauauwa mai ana no ua keiki nei nona o Lehua, a e pulama aku ana hoi kona kahu wahine me na manu iaia, aka, aole no nae oi ala wahi mea a maliu mai; a oia ka Ka

waihoa i pane aku ai i ke kahuna, ke ike aku la oe i ua hanai nei a maua? Ae, wahi a Kukalaakamanu i pane aku ai. I ko laua nei hoea pono ana aku i kahi a ka ma'i e hoopoluluhi ia ana me na noonoo he nui, ua nana pono iho la ke kahuna a liuliu, ua nini iho la oia he wai iloko o kekahi poi, me ka hookuu ana iho he elua mau wahi pua Lehua, a huli ae la a pane aku la i na makua o ua opio nei: e hooneenee mai i ka hanailani a kakou ? I ka papa pono ana aku o keia mau huaolelo, ua ano mao iki ae la ua opio nei, a huli pono mai la kona mau maka imua o ke kahuna me na waimaka e haloiloi ana, a pane hou mai la ke kahuna: E ka La, ka mea nona ka Lani, e huli pono mai a nana iho iloko o keia poi-wai, a e ike iho hoi i ke kumu o kou anoe ana. Nolaila, e nana iho oe i keia wahine ui maikai launa ole, aole he wahine o Kauai nei a me Niihau e ukali aku ma kona hope, o oe hookahi wale no, eia la iloko o ka Punohu Ua-koko ia e noho nei, me kekahi mau kaikamahine ui e ae, a o ka mea oi ae nae o lakou, oia no ka mea e noho pono nei iloko o ka Punohu i hoopuniia e na Anuenue, auwe! hiaai wale! No keia mau olelo hoakaka a ke kahuna, ua loaa pono aku la ka nane huna e pee poli ana iloko o ua La nei nona ka Lani, oia no ka ka mea i loaa ai i na 'lii keia mau olelo kahiko a lilo i mele: O oe e ka La ka mea nona ka Lani E haawi mai oe i kekahi mea na'u ia iala—oiaio– Aka, wahi a ua kahuna nei i na makua o ka opio, me ka hana nui wale no e hooko ia ai keia hailona a'u i hoike aku nei ia olua, ina paha no ka manao ana e hele e huli, e hala ana paha he mau anahulu, a loaa a loaa ole paha ka mea i makemake ia, a malia paha o hele loa aku ka lani a kakou i kau wahi o ka ulaia, mamuli o ka hala loa o ka manawa; a oia paha auanei ka keia mau wahi lalani mele kaulana a kela kaikamahine i houheuhene ai maloko o ka ukeke laau ma kona kino wailua: Mai kuhi mai oe A he pono keia Eia kuu kino I ka ulaia I ka uluaoa O Mamala la Malama ke aloha Hoapili o ke kino. Ano ke ike iho la oe e ka mea heluhelu i ka ike o ke kahuna, aka, o ke alahele nae e hookoia ai kana ike, oia hoi, e kii aku ai i ua mea nei a Kawelonaakalailehua i aloha ai, he pohihihi ia, nolaila, e waiho iki kaua i ke kamailio ana no lakou, a e huli ae kaua a makaikai aku i ka makani puahiohio o Hamakua, Hawaii, i kana mau hana hoopohihihi noonoo maluna o ua wahi mokupuni kamehai la o Lehua, a me ka mea nona ua wahi mokupuni la.

Hao ke kai pau na mea aloha. Hui-hui-akolea ke Keiki Makanikeoe, i na ui nohea o Lehua a me Mana, Kauai; Pupuhi-ka-i'a-o-ukoa i ka aiwaiwa o Hawaiinuiakea.

I ka manawa a ke kahuna a me na makuahanai o Kawelonaakalailehua e kuka ana no ka mea pono e hana aku ai maluna o ua hanai nei a lakou, aia hoi, ike aku la lakou nei i kekahi wahi keiki e hele ae ana ma na kipapali kahakai o Lehua, e ai wahi lau limu ana me kahi Opihi, ua ike pu aku la no hoi ua ui nei o Lehua i ua wahi keiki nei. A oia kana i hea aku ai me ka leo mahamaha o ke ohohia, a ua mao iki ae la hoi ka pana alapine o kona puuwai, me kona moeuhane mua ole, o ka eueu ia nana i hoouna mai i ke kumu o ke aloha e lalawe ana iloko ona. I ka lohe ana o ke kamaiki i ka leo kahea e kipa kauhale o kamaaina, ua huli kunihi ae la keia a ani aku la kona lima e hele mai. I loa no i ko ia nei lima a kuu ilalo, o ka eu koke mai la no ia o ka ui o Lehua me ke kali ole, a halawai aku la laua ma ka lihi kahakai, a haawi aku la ua ui nei i kona aloha me ka honi ana aku i ka malihini, me he la, o ka mea ana i aloha ai ma ka moeuhane, me ka panai pu ana aku i keia mau huaolelo: He oi aku ko'u makemake ia oe me kuu aloha pu; nolaila, e ninau aku ana au ia oe: mai hea mai oe, a pehea hoi oe i hiki mai ai ianei nei? Ae, wahi a ka malihini me na papahi minoaka, he keiki mai au no ka La Hiki mai, a o oe hoi no ka La Komo, ina e paa ia'u ka La poeleele oe; nolaila, ke ike ala au i kou manao i keia wa a kaua e papa olelo nei. Pehea la oe e ike mai ai i ko'u mau manao ? Mamuli o kela mau hiohiona anoe i kahakaha ia aku maluna o kou mau helehelena, a ua ahuwale o loko ou imua o'u. Mamuli o keia mau olelo a ka malihini, ua manaoio aku la ka ui nona o Lehua; nolaila, ua hoike aku la oia i kana moeuhane mai ka mua a ko hope, aole he wahi mea i koe.