Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 882, 22 February 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO."

Ka Papaaina hihiu a Kamohoalii. i lawelawe ia e na Pihi huhu o ka moana [mano]. Me kona hoomakaikai ana i na malihini i kona mokupuni. Kana makana i na malihini. I kela wa ana i eu ae ai a haalele iho i na malihini, ua hele aku oia a hiki ma ke kau wahi olaelae, e pili ana i ke kai, ua kahea koke aku la oia i kona mea lawelawe ponoi ma kona alo. Oia hoi, o Kealakoiula ka inoa, he mano, he elele lawe olelo no ke alo o ke Alii nui Kamohoalii, a ua kapaia ka inoa o keia mano o Kealakoiula a Kane me Kanaloa i hele mai ai mai Tahiti mai, ma kekahi ano mahele lani akua o lakou. I ka manawa i pa-e aku ai o ka leo o kona haku Alii, ua hoea koke mai la oia mai loko mai o ke kai, a kauaheahe malie mai la kona poo me kona mau maka hulili alohilohi me he mau olina ana la no ka la i ka ilikai, ua pane ia aku ka huaolelo kauoha iaia, e hai aku i ka lohe i na mano a pau o Kahoolawe; e lawe mai i na mea ai a pau i maa ia lakou me ka hakalia ole.

I ka pau ana o na olelo a kona haku Alii, auwe! ka weliweli i ke kupaka ana ae o kona hi'u pii ka ehu o ke kai iloko o ka lewa me kona mau halo e kope ana i hope me he huila la no na mokuahi e holo nei, aia hoi kona mau maka a me he ipukukui ola no na mokuahi holo i ka po, me ka awiwi ua mano ahailono la i hele aku ai e hai i ka olelo a ko lakou Alii nui i na mano a puni o Kahoolawe iloko o na minute pokole loa, ua hiki hou oia ma kahi o kona haku alii, a oia ka Kamohoalii i pane iho ai. Pehea aku nei kau huakai? wahi a kona elele, ua lohe lakou a pau, he hoea mai koe.

Ma keia wahi e ike ai kana e ka mea heluhelu i na poe ahikanana o ka moana ma ko lakou elua ane ke kaulua ole iho. Ma keia lohe ana o na Niuhi kiai makalae o Kahoolawe, ua hala aku la o Hoolalekuimu no Hawaii, a o Puakawiliwili no Maui. O Makamakaole no Lanai, o Kulukapii no Molokai, a penei na mea a lakou i lawe mai ai mai na mokupuni mai. O Hoolalekaimu, ua kii oia i ka Uhu kai o Alahaka, ma Kona Hawaii me ke Ahi kaulana o Kalae ma Kau, a me ka Walu momona me ka ia Kauewelehua o Hopoe me ka Awa kau laau o Puna, oia o "Mukiki waialelehune a ka manu O ka Awa ililena i ka uka o Kaliu.

O ka manu ahaihai lau awa, Aia i ka laau ka awa o Puna." A ua lawe pu mai oia me na Ulu hoonoho i ka papa me na pue uwai i ke ala o Pualaa me na Niu haohao o Kula ma ka Poho. O Puakawiliwili hoi ko Maui, ua kii oia i na Awa 2 me 2 Anae ma Wailuaiki Koolau Maui, he mau ia keia aia iluna o ka nuu a ka pali, he wahi loko ua hanaia e ko Kane ma Maua, he hookuukuu kaula ka mea e hiki ai, a me na Maia i ka pali e ku ala a hiki i keia la, o ka aina keia o Kapo i noho ai, aia kona wahi apiki ke kau ala i ka pali a hiki i keia wa, he wahi makaikai na ka poe kaahele, a ua lawe pu mai oia me na Luau a ke Akua ma Nahikuakekua, oia ka hoolo loa ana oia aina ma Koolau o Maui o Nahiku, a hiki loa aku kana huakai awiwi no Maliko Hamakua, no na kukui kaulana o Liliko, a ua hoea aku oia ma Kahakuloa no ka poi ai lehua oia aina pali kinikini, o ka aina keia, aole he hoihoi ia, wahi a ka poe haku mele.

E huli iho kaua e ka mea heluhelu a nana ia Makamakaole o Lanai, ua hiki aku oia ma kona mokupuni, a lawe mai la i na lei, Kaunaoa, me na lei llima noho kahakai o ke kaha o Moanauli me na lei pua lama o Maunalei, kahi keia i olelo mau ia. O ke kau a ke ao i Maunalei. —♦ ♦ ♦— Ua holo aku o Peresidena Dole iluna o ka moku-kaua Piledelepia ma ka Poalua nei; aole nae ma kona ano he Peresidena no ko Aupuni Kuikawa. Mea ia mai hoi no ka ae ole ia ka e ke pu ia mai.