Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 887, 28 February 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO." Ka Papaaina hihiu a Kamohoalii. i lawelawe ia e na Pihi huhu o ka moana [mano]. Me kona hoomakaikai ana i na malihini i kona mokupuni. Kana makana i na malihini. A oia ka ke 'lii nona ka moku i olelo ae ai, kai no hoi o laua nei wale ae nei no la hoi na mea lealea eia no ka hoi neia mau mea hoonanea, a oia ka ua alii la i lawe aku ai a hookuu aku la i na kupee anuenue ma na pulima o Pupukanioe ma me ko Maunaloa mau kaikamahine, a ia Lihau hoi me Kaohaiula ma he mau puleholeho makalii me na kinohinohi o ka nani nui, a he niho mano i kamaaina me Kaala, i kapa ia kona inoa he Leiomanu, ua haawi makana aku oia ia Kaana, a he lei momi hoi kana i manawalea aku ai ia Kawelonaakalailehua. O ke ano o keia mea he momi, he lelo maikai oia ke nana iho, a he ano like kekahi me he puupuu daimana la, a he melemele ano polu kekahi, a he mau ano e ae no kekahi o keia mea he momi, ua ike nui ia keia mea he momi ma ke kai kuono ae nei o Ewa ma Oahu nei, mai kela i-a mai he Pipi aia ma kona lihilihi e kau ai ua momi nei, he mea makemake nui ia e na 'lii i ka wa kahiko i iei, oia ka ka wahine eueu o Hawaii i olelo iho ai: Kuu i-a hamau leo—e Mai walaau oe o makaui auanei. Oia ke kaulana o Ewa i ka i-a hamau leo a hiki i keia au hou. O keia lei momi kana i makana aku ai i ke lii kaili la o Lehua, a ia Makanikeoe hoi, he wahi lei hua limukala kona, he wahi lei ano ole paha kona ma ka nana aku, aia nae he au awahua kona me ka mulea, a i kupono ai no hoi e like me ko Makanikeoe ano hihiu ma kona

mau hana mana a pau, he mea ole iaia na mea a pau. Ma keia mau makana a Kamohoalii i haawi aku ai i kana mau malihini, nolaila e hoomanao iho kaua e ka makamaka. O keia ka mua loa i ike ia ai na kupee anuenue i haawi makana ia aku ai o ua alii ala, a lilo i mea kupee mau ia ma na lima o na 'lii a me ka poe hula a pela pu no me na makaainana. I ka pau ana o keia mau makana, ua hookuu ae la hoi na lealea hula a Maohelaia ma, a luana iho la no ka papaaina hope loa me na kuka olelo ana, a pau ko lakou paina ana, ua hookuu ia na kino laau lehua o Maunaloa e hoi me ko lakou mau pawehi lei lehua, a pela no hoi na owili papahi lehua o Lihau mai, a ua ano like ae la no hoi me ko Koiahi me Kaohaiula. A no ka manawa e kokoke mai ai o Makanikeoe ma e haalele mai i ke lii puuwai hamama nona ka Molulolulo, ua ku ae la o Makanikeoe a noi aku la i kona oluolu e hookuu mai ia makou e huli hoi aku no Hawaii, oiai aia ke kau mai la na maka o ka mea nana ka hoouna ia laua e hoi no ka loaa me ka nele, ua ae oluolu ia mai la keia mau olelo me ke aloha, a oia kana i olelo ae ai i kona mau elele oia o Kealakoiula me kona lua o Kahakauakoko, he mau mano mahoe keia elua, oia ko Kamohoalii mau hope ponoi ma ka noho ana a me ka hele ana. A o na Pukaua ia ma kona alo ponoi, a he mana piha ko laua e pepehi i kahi mano a mau mano e uhai ana i ke kanawai a e kaula'i ia na iwi i ka Ia ma ka aina maloo. A oia keia i olelo ia aku la e ko laua haku alii, a oia ka laua e hoolohe mai la o ka pane ia aku, a ua pane aku la ko laua haku alii. Auhea olua e ko'u mau hope a elele hoi o ke kai uli kai lipolipo hohonu o ko kakou aupuni moana ano, e liuliu, e hoomakaukau, e hai aku i na Niuhi me ka heluna nui hewahewa a ko kakou mau hoa like he mano a ke manao nei au e lilo ia olua a me na Niuhi ka hoonoho papa ana ia lakou ma ka ili kai o ka moana o Alenuihaha ae nei maluna aku nei o kakou mai ia nei aku a hiki i Hawaii, wahi a na mamo i pane mai ai aole e pau kulia i kahi au i makemake ai e ko makou haku. Aole i pau. ——— Haluku iluna ka ua o Hanalei, i na haua hookalakupua a Kanehekili, nana aku ia la, nei nakolo lua i ka papaku o Kanelu Honua, i kahiaka nui wale no, hoohakui ana kela.