Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 889, 2 March 1894 — HE OLELO AO. [ARTICLE]

HE OLELO AO.

Oiai makou a uie Ka Lko o ka Lahui, no ka lahui Hawaii, no ka aina Hawaii. a malalo o keia mau kumu, he "aloha aina oiaio." a he "makee aina," he "aloha alii" a he * k aiaha lahui," a he aloha i na ano a pau e h ki ai ke hoouiau ia na hoailona a me na !::a hoomanao o ko kakou aina a me ko kakou noho ana. noiaila, ua manao makou he wa kupono no kekahi e hooi aku ai makou i ka leo kalaimanao ma ko kakou nupepa, mamua ae o ka mea maa mau, a e ao maoli aku hoi i ka lanui, me ke kau nui aku e hoolono ia ana no hei ka leo o ko kakou nupepa, a e hiipoi ia ana no hoi v na hoa makaaina.ia a pau ; iiīai ka la hiki i Haehae a ka napoo'na ia i lehua. O ke ano nui o ko makou kaumaha aua aku i ka lahui i keia wa, no ka mea, no na mea no ia e pili ana i ka pono o ko kakou noho kuokoa he lahui Hawaii, a e like nie kela a me keia lahui o ke ao nei, me na hiohiona o ka ulu~Heu ana o ka iahui Hawai'. i hoikeia uia ke ano u na hanau ana ma ka helu makahiki o ka wakahiki 1890. ua loaa no ia kakou na kuko a me na manaolana aole hoi e lawe wale ia ko kakou kuleana me ko kakou kue ole ana a hiki i ka wa a na aupuni, ma ke alanui o ka hoopono a me ka paio kuniu ana, o Araerica t o Enelani a me Farani, » me na aapiini e ae i kuleana iloko o na kukakuka ana no ka nono a me ke ';uleana o na mea e hana ia ana nialuna o kekahi o lakou i komo iloko o ka poai ohana aupuni. Ua hoomaka mua ia ka hana hookahuli aupuni akea ia ana e na iuisionari a me i»a haole i ka 1887. Ia wa ua pahele ia na Hawaii, a ua puni hoi lakon, a ma ka lakou koho ana i na Luna Makaainana a iiie na Ln no ke Kau Kuikawa ma* hope koee o ia huokahuli aupuni ana, & hoaponoia ai ke Kumukanamai Elau Pu ia Kau Ahaolelo; ua aai a 4Ja ploili ke ino īioko o ka aiTia. a mai iawa mai a hiki ī ka he4to ana o ka Moiwanine e hooko i ka leo o na makaainana, hookahi wale no mea nui a ka lahui i koi ai, oia hoi i Kumukanawai Hou; — i kumukanayai e kaana pono ia e na elele mai ka lahui aku, e koho ia ma k« toho akea ena o na mea a pau i kuieoiīa io iloko o ka aina oei, e v '.' une ke kumu e ae ia ai oia ' na kanaka mali'iini o naama

e, ma »a aupuni naauao okeao nei.i (> keia niea. he kuinukanawai o ka aiz.a, ka i hooliahuliia e na haole mainuli o ka puni wale, ka nolio. nanea; a me ka hilinai o ka Moi i inake mamuli o na alakai hewa a na haole a me ka hoolauwili> a k- na mau iini kanaka. E like me ka puni ana o ka Moi, pela 110 hoi i lilo ai ka iahui mahopn o na pahele ana, i kupaa ai ia hana kanawai ole, a na haole ''mieionan" a me na kokua olakou, I ka 1890 U8 hoao ka lahui ehoololi ia ke Kumukanawai, ma ke koho ana i na 'lii a me oa m&kaainana, a na lakou hoi e hooholo i kanawai e hoomana ana i ka Moi 'e kahea i Aha Elele Kumukanawai. No keia kumu ua lokahi na hoa o ka aoao lahui, a haule ka Aha Kuhina kaihi mana, ma ka mana lima kaumaha o ka 1887. i -kapaia ka ''Aoao Hoomaemae," a ua komo aku hoi kekahi Aha Kuhina hou, oia Ka Aha Kuhina o Keoni Kamaki ma ke doo, me ka okomo ia ana 'maio kekahi mau haole iloko oia i Aha Kuhina me ke kuleana ole j loa. malalo o na kalai aupuni na- : auao ana, oia hoi ke koho aoa i na kanaka i ike ole ia e ka p&e koho, a i koho ole ia. Ua komo keia poe,; me ka ae ana e lawe mai i kanawai; kahea elele; aka, i ka nohoana, ua hehee ka lakou olelo, a ua puni na hoa. I ke koho ana ma ke kanawai kahea elele, ua hookamani ke koho ana a &a Aha Kuhina, a ua hoole hoi na alii haole a pau i kohoia ai e ka Aoao Lahui. Ua boo- l punipani ia ka lahui e na haole, a o na Hawaii wale nokai kupaa, koe aku ka Hawaii i iloko o ka Aha Kuhina. 1 ka 1892, ua nahaha ke koho ana, no ka 1110 ana o ke koho a na Hui Mekanika a me ka Hui Kalaiaina i ke kuai ia e Aoao Hooaiaemae. O ka kopena o keia o ka aneane ana e lanakila ka Aoao "Hoomaemae ma ke komo ana o ka Aha Kuhina o Kikila, Baraunu ma, mamuli o ke alakai a ka īlamuku, kaKuhina Hoohui Aina. I hemo ai keia mooino i onou ia ae i Aha Kuhina e na alakai kalai iin& makapo e hookuonoono ana imua o ke alo alii, ua imi ia ke kumu e he»ijo ai a o ke kuniu hookahi wale no e hiki ai na hoa ke kakoo oia ke Ku mukano.wai Hou. Malalo « keia kumu ua hoonohonoho mai no na ioea kalaiaina, o Nunu m"a laua o Ka -ma, 6 ke alo alii, a hu» mai na Urtia hana i ae e kukala ī Kumukanawai Hou i lilo ai lakou he poe Kuhina. Hookahi no la, pau ka Aha Kuhina Aoao liooiuae* mae i na hoa o ka Aoao Lahui i ka hookahuliia. I k® korso ana nae hoi o MEA ma iho nei, ua hoole loa lakou i ke kukala Kumukanawai t lakou i ae hoopuōiouni ai i fca Moiwahine a me na Luna Makaainana a om na 'lii o ka Hale

Ahaolelo iua ke koho an#. Ma keia mau hana an'a, i manaoia e ka poe manao pono pili kino, e niaalanl ana lakou, ua ulu mai ka nala nui wawahi moku nana i hookahuli ka aina, a oia keia moe e waihō nei a keia la. Aka, e like me ke ano o na mea a pam ke poino he mihi ka han* mua, he pule, a he hana me &a manaoio, e like me ka mea a k& waha i puie ai; he hoo* huli hou i ka waa, a he hookele me ka haopono aole no ke kino o ka mea hookahi, aka no ka pono o na mea a pau i kuleana, e like me ke kupono i kela a me keia aoao a lahui iioko oka aina i kupa aka maaioa.