Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 897, 14 March 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO." Hoike o Makanikeoe iaia iho i mua o Laukaieie kana mau olelo pale no kona kaikuahine Pupukanioe kohu Loio ua Makani Puahiohio la o ke kuluaumoe. A pela no hoi o Kaukini ma, iloko o keia haawina like hookahi ae la me ka poe mua. A pau ka ia nei olelo ana, ua puka aku la keia mailoko aku o ka hale, a hoi aku la no kona home noho i uhi paa ia e ka ohu. A iaia i hiki aku ai, ua kahea koke oia i kona kaikuahine Pupuka-

nioe, kana kane o Kaana, e puka mai laua iwaho. Ua hele koke mai la laua a hui pu me ia, a ua olelo aku oia e haliu me ka eleu no ka hele ana e hoomaemae ia laua, mamua ae o ko laua huipu ana me Laukaieie. A oia hoi ka hooko ia ana o ka manao iini o ko laua haku Aliiwahine, a oia kana i olelo aku ai ia laua, e hele koke ia po no Hamoa, Hana, Maui, e hee i ka nalu o Puhele, a a auau i ka wai o Kumaka, a na ka pohaku o Lanakila e pikai mai me na oihana kala no na haumia a pau. E like me ke ano mau o ka poe kahiko o keia lahui Hawaii, he noho ana Rula Kanawai paa ko lakou, a oia ke kumu nui o ka lahui Hawaii nei i ulu ai. He nalu kaulana keia no na 'lii i ke au kahiko, o ka nalu keia i eo ai o Aiwohikupua ma ke konane ia Hinaiakamalama, a na Kekalukaluokewa nae i kanaenae iho i ka oiwi o ua nohea la, o ka aina Ua Lanihaahaa o Hana.

Pela no o Koleamoku, ke Aliiwahine nona ua nalu ala i pupu ai ke kai o ke Alalaua, i ke alii Kihapiilani. A oia ua nalu nei a Makanikeoe e olelo nei i kona kaikuahine a me kona kaikoeke, a e hauoli ana paha na keiki aloalo Uakea o ua aina la, e ike iho ai i kahi mau lalani mele malalo iho: Ke huli hoi nei Kaiauna E hee i ka nalu o Puhele I lilo i ka muku hoi i ka lala Alo ehuehu kai o Hamoa. Ma keia mau olelo a Makanikeoe ua hooko koke aku la o Pupukanioe me kana alii kane no ka hele ana. Ua haalele koke laua ia po no ka hale lewa o kona kaikunane, a ua iho pololei aku laua a hiki ma kahi maa mau ma na pali Hula-ana. Aia laua nei i hiki ai malaila, ua kahea koke aku la o Pupukanikeoe i kona waa pupu. Pau no na olelo ana, hoea mai ana ua pupu nui nei o ke kai, a lana mai ana mamua pono o ko laua nei wahi e ku aku nei mauka. A oia ka Pupukanioe i olelo ae ai ia Kaana, e kau iho mamua me ka hoohakalia ole. A iaia i kau iho ai, ua palamimo aku la o Pupukanioe. Aole laua i kuene pono iho i ko laua noho ana, ua hoopuiwaia o Kaana e ka leo o keia mau manu e lana ana i ka moana, a oia kana i ninau ae ai i kana wahine: Heaha la keia mau leo e kani nei i ka moana nei? Pane o Pupukanikeoe: He mau manu noho kuahiwi ke~ ia he Nene, o ka mahele hapalua keia o ke kai o Alenuihaha, o ka

manu e huli nei ke poo i Hawaii, o ko Maunakea ia. A o ka manu e huli la i Maui, o ko Haleakala ia, nolaila, e nana iho oe i ka ale e hulilua nei. Ia laua no e kamaiho nei, aia o Alau ke maalo la mamua pono o laua nei, a ke huli pono mai la ka puu o Kaiwiopele mauka, aia ka nalu o Puhele ke nehe malie mai la kona mau hua kai lelehuna.