Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 939, 11 May 1894 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileole'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Waipio Hawaii.

Un~i\iia e }fotse M<inu wo (i KA LEO Ka lua o ka Makanikeoe ;huakai me eona wahi hoa hele me Awini. Hiki hou oia ma Kahooiawe me Maui. Moiokai, Oahu Kauai a me Lehua.

He a)o Waipia he kua Hara«ku —a He kawa lele iho Mahiki na ka ino Xqo ua kukele hina ka lau Akolea E hooke ani i Kawiliwahine Lea ka huikau i kaeleawaa He waawaa ke kanaka h«le i ka weloweio Hehi hewa ke kipu me ka malana Ua piha haku loko i ka makemake E heainai ka pono mnlaila kaua— Mah*a hoi au—e —ma ko oe alo no

au ? I ka i>au ana o keia mau olelo a Makanikeoe. ua pane imn la ua noliea nei p Pihanakalani eee na hu 1olelo o ka maikai. E ke kaikunane kane, ua ike a,u ike au ia lokoo koe puuwai, ua hoike mai oe i ka mea, aia he makau wale iioko ou. Pehea hoi oe i ae aku ai i ka aanao o ko kaikaahine h&ku alii, e lawe hoi oe i kuu hoahaaau ia Kaohaiula i wahine nau ? Pane o Makanikeoe. Oia wale no ka mea i ae ia na'u, aole o kahi me&e ae. he kanawai paa ia mawa«na o'u me ko'u mau masua. Pane hoa aku la ka ui o Kauai ma ke ano hoopapa ia Makanikeoe. Auhea oe e ua kane nei a maua, ua uaanao auanei oe ua mau ka noho kupaa ana o ko.kakou mau makua me ko kakou mau kumma m«i, ao* le loa. O ka H*ku o fea inalama kh uiea e ike ia mea, nolsila, he ana huna ka umauma no na ma—l nao a pau o ke kane me ka wahine & he mea hoi i mauna īa ke kino me ke ola mamuli oia mea iloko o na kino o na kanaka a pau loa. a p&h ikameai olelo iu la Aohe lof>wea i ka wai Oopu. Noiaila, e ka mea heluhelu, ke ike nei kaua 1 na oUlo a ka ui nol ea o Kauai, k<i! hoolauwili ia uei na manao o kal

makam puahiohio o' Hawaii, aka hoi. ffttana aku no hoi k*ua iaia ma kona mau ano a pnu. Ma i mau olelo a pau a Kalehuamakanoe |ua pane aku kona lK>a papa leo. . Eka vrflhiafc g lgaiho pela i koa i m.anao a hiki kakou i ko'u aina, a e hai pololei aku oe imua oko hoahanau Kaohaiuia. noiaila. aole e nele ana kou man.ao no'u nei, aole hoi e Kana ia kekahi mea pono ole' ma keia huaka? au moana, Pane hou ka ui o Kauai me na oielo wiwo ole. Oia kou ike ole i ke ano o ka hele ana o nei mea he huakai hele; 1 ka hale e hoomaopopo ia at ka noho ana o ke ka«e me ka wahine, a me ka ohana, a hele i ka huakai me na hoahele he ua kaulana ia no kuu aina—a i iohe oe, e puana iho oe e ka meaheluhelu:

H&nonano Haoalei i ka ua nui B pahee i ka limn o Manuakepa I luhea i ka wai o Lnooehai Ka lehua makanoe o Luluupali Alai o Naue naa 1 ka noe Haena i ka ehukai. Aole paha oe e ike aun i ka noho hale, a iiela hoi ka itoho hale ia ne; nolaila, eia inai ka papau au ma«. ike oe i ka nani o Aipo, eli ana ka i'o i ke anu o Hauailiki. Ma keia hiau oielo a ua uohea, nei. nolaila, ua noanoo o Makanikeoe i mea e uau ai kona kamaiho ana mai iaia, a ua olel > aku. oia īmua o ua ui ia o Kauav a e like me kona ano waiui kupua, ua pane aku oia, e honpau i k»ia rr.au oielo kaua, a itia e hoomau loa ia ana keia mau olelo ana a kaua, e hoihoi no au ia oe i hou aina oi kokoke mai, aole oe e hele pu i keia huakai

A no keia māū olelo a Makanikeoe. ua haawi mai la ua kaikamahine la o Kauai i kona ae, a ma ke ahiahi oia la, ua haalele aku la ua huaka! nui nei o na waa ia Kauai. aia hoi ke huli pono mni la nA ah*jahe laumakani malualuu mahope | mai, o ka atita, e hooneo ana i ka I holo o na wia imua. o Ouhu nei ka ihu a lakou e holo mai nei ia po, o ka monna kaulanao Kaieiew.lho ua hamau Kona mau ale kualoalo. aiu ke lioomaUnalama ia na ihoiho kukui o n.i nianowaa ekolu mai mua a hope, ke hel" ala a kauluwela "ka moana i ka hWe a kela kaikani«hine o Kuuai, a e like no me jke ano mau o ka huakai alii ka hele. ua lawe pu lakou me na poe ike i ke oholi me ka poe hula a oia ka l&kou e lealea nei iluna o na waa kaulua o ua nohea nei o Pihauaka-

iani ipalale o kona puiouion, he maii mea h oon#tiea keia no ia au kahiko. I Ra oili ana mai o ka Hoku h'ookelewaa-, hē tf»kn kekarhi inoa. ua ike ia aku la e fca poe o rae ka pawehe o Mokuleia i ka malamalama o ke o ka moan» o ltaieiewaho, nolaila, ua manao laknu he nui na kanaka maluQa o na «aa, e hoto mai &nsTe kaua me ko Oahu n#»i poe alii me na makaainana, peia na manao koho wale aku o kela poe kanaka ina Km a ia po. nolaila, ua kaulono n-i laKo /nani». ana a hiKi wale no i ke kaal » ana ae mawaho

0 Kolaeokaena ia pw a iie kaa pono ana ae o na mag»watī"ēkolu lua waho o Keawaula ke one pio o Makua, ua hoolana malie na waa malaila a hikl i ke ao ana aole paha oe i poma e ka mea heluhelu 1 ko laila f»ohea Koiahi e noho la 1 Waipi 'me kona mau hoa i hiu mua ia ai e Makanikeo* ioa ia huakai hiua ana. a oi:t no ka ua euen la *v kaua e h©otiianao nei . me na halialia aloha ifoko ona no ia mau la i aui aku li. ; Ma keia hoolai ana o na ivaa ke krtikrtmahine alii oKnua; me i?a kanaka |he nui, M.\ hoi. ua ulu ae la na rrianjto uluku me ka nune nui

i lsa poe o uka mai o Makua me| Keawaula me Ohikilolo me na K*v au no ka nui hewahewa launaole mai ona waa e lana mai nei ma ka ili kai, nolaila, ua like no na man«o o ko laila poe tr.e &q Ka«ria ame ko Mokuleia manao kt>ho wale. ano ia mea. ua hoouna ia mai 1a kekahi mau kanakai ekolu maluna o kekahi waa e holo mai e ninau pono i ke ano a me keia huakai nui xma waa, ina he huakai no ke kaua aoie e pae iuka, a ma he huakai no ka makaikai ālaila e pae iuka, he ai me ka ia ko uka, he kapa he hale e moe iho ai. manao aku ka huakai hele, oia no hana I ka manawa i ike ia aku ai ua ooe kanaka nei e holo mai ana maiuna o ka waa. ua waiho mua ae la o Makanikeoe ī kaiiA olelo kauoha ia Kawaihoa e hai mua aku i ka lohe ina mea a pau r aole e ol£lo i kekahi mea pili i ka lakou huakai. na ke kaikamahine alii Kalehuamakanoe e hai akn i ka huaoltlo i ua poe kanaka la ke ninau mai. a ua heiolohe ia kein olelo a Makanikeoe, mahope iho o keia rcau OMO. ua hiki io iuai la ua i>oe kanaVa nei, me ka mnau p».i ana mai, [A uwila hon akp.}.