Ka Leo o ka Lahui, Volume II, Number 1088, 17 April 1895 — HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE. Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko. Ke Kahulileol'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Wapio Hawaii. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII NO LAUKAIEIE.

Ke Kino Kamahao Iloko O KA Punohu Ua-koko.

Ke Kahulileol'a o ke Kuluaumoe o na Pali o Wapio Hawaii.

Unuhiia e Mose Manu no "KA LEO Ka huakai hele makaikai a Laukaieie me kana Aliikane - Lilo o Makanikeoe me Hinahelelani i mau alakai ma ka aina a me ka moana Ike ia na lua hohonu maloko o ke kai a me ka aina nei - Hele pu me na ohana ponoi - Hoonohoia o Laukaieleula i Ihikalani - Ulu ka ieie ma keia mau mokupuni - Lilo i mea hoomanao ia e ka lahui Hawaii nei. Aia hoi he lehulehu wale o na Honu a me na Mano e momoe lik mai ana ilalo o ke one. O keia no ka manawa a Makanikeoe i mio koke iho ai me ka palaneke launaole, hele ana keia iwaena o ua poe Honu nei me na Mano, aole nae he wahi mea o lakou a ike mai iaia nei ka mea nana e kuekaa aku ko lakou hale lua. A he mea oiaio, ua hookolo aku la o Makanikeoe i kahi o keia lua kai e holo pololei ana malalo o ka honua, a puka aku maloko o Aliapaakai, ma kahi i olelo ia o Manawainuikeoo. A oia hoi ka puka kai o ua loko kai nui la ma Moanalu ae nei kahi e olelo ia nei i ka haku o ke au. I Moanalua haku ke au I kahauiki hemo ka umoki Ua hoakaka mua aku no ka mea kakau no ko Pele hele ana mai e eli i keia lua a me kekahi mau lua e ae, a ua like keia lua me Kauhako ma Kalaupapa Molokai. Ma keia wahi e ike hou aku ai oe e ka mea heluhelu i na lua i koe aia aku maluna o Aliomanu, kekahi ana o ke lii Kahahana kana aikane o Alapai a me kana wahine ui o Kekuapoi.

Ka mea hoi nona na ola ekolu o ka la a o ke lii hoi keia i make ai ke kahuna Kaopulupulu me kana keiki Kahulupue ma Waianae, a i puka ai ka olelo kaulana a ua kahuna la. I nui ke aho e kuu keiki a na ka ili i ke kai. No ke kai ka hoi ua aina. A e loaa no ka ino o keia wahi ana ma ka uhane o ua alii Walia Kahahana la i make ma O Pililua ia oe e hele loa i Ewa: He waa huki kaula i ka pali oe i ke ali - a. I Kamaomao la Kauimakalehua I keia wa a ka eueu e nana nei i keia loko kai nui a me na wahi e ae, ua hiki ae la keia no luna o Leilono kekahi kupua o ke au kahiko. Aia hoi he lua pao waiho o na poe kino make ke hamama ae ana me ka maea i na ea inoino o ka poe make. A ua halele koke aku la o Makanikeoe ia lua o keia wahi, a ua hele mai la oia a hiki ma kekahi wahi ano pahoehoe eleku makai ae o ka mile 5 ma Kapukaki ma ke alanui hele. Aia hoi, ua ike aku la oia i kekahi mea kino wailua he wahine e hele ae ana me ka awiwi ma kahi hapapa pahoehoe. A i ko ka eueu hoomaopopo ana æku, aole ia he mea kino ola maoli, he aka ia no kekahi kino wailua e hele nei, no kona hopena mau loa. Nolaila, ua hu ae la kona loha i ua mea kino aka nei, a ma ia ano, ua lalau aku la na lima lauahi o Makanikeoe me ka eleu me he imo ana la na ka maka a paa ana ka uhane iaia. Ia wa koke pu no hoi i ike iho ai oia he puka hohonu ma keia wahi i piha pono i ka uhane o ka poe i make e lalama ana i o a ianei me ko lakou mau leo aheahe me ke kupinai. A o ka lua keia i olelo ia ma na moolelo kahiko o Kaleinaakauhane a o ka uhane o ka mea i make ke hele ma keia wahi, aia wale no kona pakele he loaa i kona aumakua aliala ola. Pela i hoi hou mai ai ka hanu ola o kekahi poe, e like me ahi, kanana, nui wale o Waipio e kuekaa nei i na mea a pau ma ka aina a me ka moana kai uli lipolipo. A ke ninau iho la paha oe e ka mea heluhelu i ka inoa o ua wahine la, a Makanikeoe i hopu aku la me kona mau lima punali le a ka wikani i hookahua ai.